Jahołdajewszczyzna
Jahołdajewszczyzna (Księstwo Jahołdajowe, Jahołdajowa (Jahołtajewa, Jehołtajewa) t´ma (tjma), Jahołdaj, Jagoldai, Jagalta; rus. Яголтай, Ягалтай, Еголдай, Егалтай, tatar. Cağalday) – jedno z trzech litewskich lenn tatarskich (pozostałymi były Kurska t´ma i Czernihiwska t´ma) na lewym brzegu Dniepru.
Powstało między 1428 a 1438 r. jako obszar w ziemi siewierskiej nadany przez wielkiego księcia litewskiego dawnemu temnikowi tatarskiemu Jahołdajowi Sarajewiczowi. Jahołdaj był jednym z wodzów Uług Mehmeda, chana popieranego przez Witolda w okresie walk wewnętrznych w rozpadającej się faktycznie Złotej Ordzie[1].
Carewicz Jahołdaj Sarajewicz zdecydował się pozostać w Wielkim Księstwie Litewskim, osiedlając się ze swymi poddanymi między Sejmem i Dońcem. Obszar należącego do niego lenna obejmował tereny po Oskoł na wschodzie, Chotmyszl na południu, Murzęcz na zachodzie i Kursk na północy. W zamian za nadaną ziemię Jahołdaj miał bronić pogranicza litewskiego przed najazdami Tatarów[2].
Po śmierci Jahołdaja Sarajewicza rządy w księstwie objął jego syn Roman (zm. 1493), a następnie córka Romana wydana za mąż za księcia Jerzego Borysowicza Wiaziemskiego. Około 1494 książę Wiazemski wraz z żoną zbiegł do Moskwy, a Jahołdajewszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego[3].
Jednak już po 1500 r. znalazła się w granicach Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.
W historiografii o Jahołdajewszczyźnie po raz pierwszy napisał Stefan Maria Kuczyński w swojej pracy habilitacyjnej (1937) Ziemie Czernihowsko-Siewierskie pod rządami Litwy (XIV—XVI w.)[4]. O randze odkrycia świadczyło uwzględnienie go przez Władysława Semkowicza w dużej mapie XV wieku Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tyszkiewicz J., Tatarzy na Litwie i w Polsce: studia z dziejów XIII-XVIII w., Warszawa 1989, s. 130, 161.
- ↑ Sobczak J., Położenie prawne ludności tatarskiej w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1984, s. 27.
- ↑ Borawski P., Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1986, s. 66; Borawski P., Dubiński A., Tatarzy polscy: dzieje, obrzędy, legendy, tradycje, Warszawa 1986, s. 43.
- ↑ Stefan Maria Kuczyński, Ziemie Czernihowsko-Siewierskie pod rządami Litwy, Warszawa: zasiłek Funduszu Kultury Narodowej 1936. Prace Ukraińskiego Instytutu Naukowego. Seria Prac Komisji dla Badań Zagadnień Polsko-Ukraińskich, z. 2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Maria Kuczyński, Jahołdaj i Jahołdajewicze siewerscy, „Miesięcznik Heraldyczny”. t. 13 (1934), nr 3, s. 33–35.
- Stefan Maria Kuczyński, Ziemie Czernihowsko-Siewierskie pod rządami Litwy, Warszawa: zasiłek Funduszu Kultury Narodowej 1936. Prace Ukraińskiego Instytutu Naukowego. Seria Prac Komisji dla Badań Zagadnień Polsko-Ukraińskich, z. 2 [1]
- Stefan Maria Kuczyński, Jahołdaj i Jahołdajewicze lenni książęta tatarscy Litwy [w:] Studia z dziejów Europy Wschodniej X-XVII w., Warszawa 1965, s. 223, 224, 226.