Józef Batory
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Stanowiska |
szef łączności zewnętrznej IV ZG Wolność i Niezawisłość, |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
| |
Józef Batory, ps. „Argus”,„ Wojtek”, „Orkan”, „August” (ur. 20 lutego 1914 w Weryni, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – kapitan Wojska Polskiego (w 2013 r. awansowany pośmiertnie do stopnia majora), żołnierz ZWZ-AK, szef łączności zewnętrznej IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Aresztowany przez funkcjonariuszy MBP, ofiara mordu sądowego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z rodziny rolniczej, był synem Jana, aktywnego w Stronnictwie Ludowym, oraz Petroneli z Wilków. Maturę zdał w Prywatnym Koedukacyjnym Gimnazjum w Kolbuszowej, w 1937 rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W stopniu podporucznika ukończył Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty w 22 Dywizji Piechoty Górskiej. W kampanii wrześniowej 1939 walczył w szeregach 2 psp.
W czasie okupacji niemieckiej w konspiracji ZWZ - AK. Oficer łączności, a w latach 1942 - 1944 adiutant Komendy Obwodu AK Kolbuszowa. Jesienią 1944 przeniesiony do Obwodu AK Rzeszów, gdzie był adiutantem komendanta Obwodu, płk. Mieczysława Kawalca (ps. “Żbik" ). Awansowany został do stopnia kapitana. W 1945 działał w organizacji “NIE", a następnie w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. Nie ujawnił się. Jesienią 1945 podjął dalszą działalność konspiracyjną w WiN jako szef łączności Krakowskiego Okręgu WiN, a następnie od października 1945 do sierpnia 1946 szef łączności zewnętrznej Obszaru Południowego WiN, szef kancelarii i archiwum tego Obszaru. Od sierpnia 1946 do grudnia 1947. kierował łącznością zewnętrzną IV Zarządu Głównego WiN. Posługiwał się dowodem tożsamości i legitymacją członkowską PPS na nazwisko „Józef Borzęcki” i „Jan Dul”. Od jesieni 1945 do końca 1947 był stałym łącznikiem WiN-u z prymasem Hlondem. Aresztowany przez funkcjonariuszy MBP 2 grudnia 1947 w Warszawie na ul. Książęcej. Po trzyletnim brutalnym śledztwie prowadzonym pod bezpośrednim nadzorem NKWD, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 14 października 1950 skazany na dwukrotną karę śmierci.
Tak mówił o śledztwie podczas rozprawy IV Prezes WiN (Łukasz Ciepliński):
W czasie śledztwa leżałem skatowany w kałuży własnej krwi. Mój stan psychiczny był w tych warunkach taki, że nie mogłem sobie zdawać sprawy z tego, co pisał oficer śledczy.
Zamordowany strzałem w tył głowy 1 marca 1951 w więzieniu mokotowskim, wraz z innymi oficerami, członkami IV zarządu WiN.
17 IX 1994 r. w 55. rocznicę agresji ZSRR na Polskę odbył się jego symboliczny pogrzeb na cmentarzu w Kolbuszowej. Uroczystość poświęcono też jego młodszemu bratu Augustowi (ur. 1919), poległemu jako żołnierz Armii Krajowej w czasie akcji Burza 27 sierpnia 1944. Inny z braci Batorych Stefan (ur. 1921) za przynależność do AK wywieziony został do łagrów w Stalinogorsku.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
1 marca 2010 r., wraz z trójką innych „Żołnierzy Wyklętych” straconych tego samego dnia co on, Franciszkiem Błażejem, Mieczysławem Kawalcem i Adamem Lazarowiczem, został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[1][2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Uchwałą Rady Miejskiej w Kolbuszowej z 23 lutego 2012 roku imieniem Józefa Batorego nazwano rondo w Kolbuszowej Dolnej[3].
W dniu 1 marca 2013 r. z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych Minister Obrony Narodowej Tomasz Siemoniak awansował go pośmiertnie do stopnia majora[4][5].
W ramach odsłoniętego 17 listopada 2013 Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie zostało ustawione popiersie Józefa Batorego[6][7][8].
21 czerwca 2021 roku odsłonięto powstały na ścianie szkoły podstawowej w Weryni mural poświęcony Józefowi Batoremu. Autorem dzieła jest Arkadiusz Andrejkow[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 31, poz. 461
- ↑ Ordery dla Żołnierzy Wyklętych straconych 1 marca 1951 r.. prezydent.pl, 2010-03-01. [dostęp 2012-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)].
- ↑ ks. Sławomir Zych, Bartosz Walicki: Józef Batory (1914-1951). Osoba i pamięć. T. 41. Kolbuszowa-Werynia: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, 2014, s. 105, seria: Varia Kolbuszowskie. ISBN 978-83-60944-61-5. [dostęp 2023-05-09].
- ↑ Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. wp.mil.pl, 1 marca 2013. [dostęp 2013-03-03].
- ↑ Pośmiertne awanse dla Żołnierzy Wyklętych.
- ↑ Pułkownik Łukasz Ciepliński i jego żołnierze mają swój pomnik w Rzeszowie. podkarpackie.pl, 17 listopada 2013. [dostęp 2014-06-13].
- ↑ Pomnik żołnierzy wyklętych w Rzeszowie. tvp.pl, 17 listopada 2013. [dostęp 2014-06-13].
- ↑ W Rzeszowie odsłonięto pomnik płk. Łukasza Cieplińskiego [WIDEO]. nowiny24.pl, 2013-11-17. [dostęp 2014-06-13]. (pol.).
- ↑ Beata Bartman, W Weryni odsłonięto mural majora Józefa Batorego [online], rzeszow.tvp.pl, 21 czerwca 2021 [dostęp 2023-05-09] (pol.).
Bibliografia,linki[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Zagórski, Józef Batory, w: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956, tom I (zespół redakcyjny Teodor Gąsiorowski, Andrzej Kuler, Andrzej Zagórski), Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków 1997, s. 20–22 (z fotografią)
- Józef Batory