Kamienica Ernsta Mixa w Bydgoszczy
53°07′30″N 18°00′11″E/53,125000 18,003056 Widok od ul. Gdańskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Gdańska 10 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
5 |
| Ukończenie budowy |
1863 |
| Ważniejsze przebudowy |
1905, 1913–1914 |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°07′30″N 18°00′11″E/53,125000 18,003056
| |
Kamienica Ernsta Mixa w Bydgoszczy – kamienica położona w Bydgoszczy przy ul. Gdańskiej 10.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Budynek stoi we wschodniej pierzei ul. Gdańskiej, między ul. Focha, a Parkową.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w 1863 roku przez fabrykanta mydła Ernsta Mixa jako zespół dwóch budynków[1]. W 1905 roku budynek południowy rozbudowany został o aneks mieszkalny utrzymany w stylu secesyjnym z bogatą dekoracją figuralną według projektu architekta Fritza Weidnera[1].
W 1910 roku budynek został przez właściciela zaadaptowany do celów handlowych[2]. Dwie dolne kondygnacje posłużyły wówczas domowi towarowemu "Modehaus Bromberg"[2].
Ostateczna zmiana stylistyki elewacji frontowej i ujednolicenie obu kamienic związane były z budową kinoteatru "Kristal" (w latach wojennych "Ufa Westpreussen", a w latach 1945–2003 "Pomorzanin"). Przebudowa miała miejsce w latach 1913–1914, a projekt wykonał ponownie Fritz Weidner[1]. W konstrukcji budynku wykonawcy zastosowali nowatorską na owe czasy technologię żelbetową. Fasady ujednolicono i nadano im formy modernistyczne. Wnętrze kinoteatru przewidziano na 478 miejsc, w tym 286 miejsc umiejscowiono na galeriach[1][3]. Projekcje filmowe rozpoczęto 1 kwietnia 1914 roku. Cały obiekt - za kredyty z Banku Stadthagen - wzniosła spółka Mixa, Tucholski, Weidner.
W okresie międzywojennym przy kinie urządzono "Bar Angielski", gdzie co czwartek odbywały się dancingi z jazzbandem Orłowskiego. W pomieszczeniach frontowych od 1921 roku zainstalowano biura Poznańskiego Banku Ziemian, a od 1944 roku niemiecką Kasę Okręgu Bydgoszcz (niem. Sparkasse des Kreis Bromberg). W 1946 roku lokale na parterze i na piętrze przeznaczono na Państwowy Bank Rolny. W 1948 roku dokonano przebudowy kamienicy[2].
W pomieszczeniach oficynowych od 1863 roku aż do II wojny światowej funkcjonowała fabryka mydła i świec Ernsta Mixa. Zakład został rozbudowany w 1905 roku i przekształcony w latach budowy kina. W okresie powojennym w dawnych pomieszczeniach fabrycznych mieścił się Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, a od 1994 roku klub „Mózg”[1].
W kamienicy przed 1969 rokiem mieszkał Marian Rejewski[4].
Pod koniec czerwca 2003 znajdujące się w kamienicy kino Pomorzanin zostało zamknięte[5][6]. 17 listopada 2017 w związku z festiwalem Camerimage w dawnym kinie odbył się pokaz fragmentów filmów zrealizowanych przez Krzysztofa Kieślowskiego i Sławomira Idziaka[7]. W 2019 pomieszczenia dawnego kina zostały udostępnione do zwiedzania[8], a w 2020 z wnętrza usunięto półmetrową warstwę betonu spod podłogi, wszystkie drewniane elementy podłogi i boazerii, a ponadto wykonano nową instalację elektryczną i ciepłowniczą. Planowana jest reaktywacja działalności kina[9].
W II połowie 2017 na kamienicy powstał mural przedstawiający Mariana Rejewskiego, autorstwa Juliana Nowickiego[10][11]. Jego odsłonięcie nastąpiło 27 października 2017[12]. Przedstawia on częściowo zaszyfrowany portret Rejewskiego. W tym celu wykorzystano płycinę w ścianie, defragmentującą obraz i narzucającą podział kompozycji. W polu wyznaczonym przez płycinę znalazł się rzeczywisty portret, natomiast poza nią zarysy portretu utworzone są przez multiplikowany, charakterystyczny zapis kodu Enigmy. Tworzy to kryptograficzny wizerunek bohatera. Część liter szyfru Enigmy jest wyodrębniona z tła dzięki dodaniu koloru (przełamanego różu), tworząc kolejną odszyfrowaną wartość w obrazie - napis "Rejewski Marian"[13].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek przebudowano w stylu wczesnego, historyzującego modernizmu. W dwóch dolnych kondygnacjach zachowane są duże okna, które były niegdyś oknami wystawowymi domu handlowego. Fasada, początkowo bogato zdobiona secesyjnymi sztukateriami o motywach solarnych, w wyniku przebudów (zwłaszcza w 1948 roku) w większości je utraciła[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Południowe skrzydło -
Narożnik -
Elewacja od ul. Gdańskiej -
Wieczorem
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
- ↑ a b c d Puzowska Iwona: Bydgoskie domy towarowe z początku XX w. [w.] Kronika Bydgoska X (1986-1988). Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 1990
- ↑ spotkać można też liczbę 764 miejsc (numerowanych!) - zob. Spacer śladami dawnych sklepów i zakładów na Gdańskiej. Tu kiedyś było kino
- ↑ Tu mieszkał, zanim przeprowadził się do Warszawy
- ↑ Bydgoski biznesmen chce uratować kino "Pomorzanin" [online], bydgoszcz.wyborcza.pl [dostęp 2017-03-11].
- ↑ Kino "zupełnie moderne w stylu"
- ↑ Fanfary przed wejściem do Pomorzanina. Kultowe kino ożyło
- ↑ Pomorzanin się otwiera. Raz w tygodniu można zwiedzać kino
- ↑ Co się dzieje za zamkniętymi drzwiami kina Pomorzanin?
- ↑ Konkurs na kolejny mural. Na ścianie pojawi się Rejewski. 2017-07-28. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Rejewski ozdobi ścianę na Gdańskiej. Zobacz mural. 2017-09-21. [dostęp 2017-09-21].
- ↑ Marian Rejewski ma nowy mural. I ścieżkę edukacyjną
- ↑ Zaszyfrowany Rejewski
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
