Luboml
51°13′N 24°02′E/51,216667 24,033333 Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Hromada | |||||
| Burmistrz |
Roman Juszczuk[1] | ||||
| Powierzchnia |
11,986 km² | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
3377 | ||||
| Kod pocztowy |
44300 | ||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 51°13′N 24°02′E/51,216667 24,033333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Luboml (ukr. Любомль) – miasto na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie kowelskim, siedziba hromady. W 2018 roku liczyło ok. 10,5 tys. mieszkańców[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki pochodzą z około 1287 roku z Latopisu Ipatiewskiego, wymieniającego Luboml jako gród ruski należący do księcia Haliskiego. W 1356 wszedł w posiadanie Polski i został nadany w dzierżawę lenną księciu bełzkiemu Jerzemu Narymuntowiczowi. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Lubomlu[3]. W rynku Braniccy w końcu XVIII w. urządzili osobliwe chodniki z końskich zębów na cementowym podłożu. Z czasem utworzono w tym mieście starostwo grodowe, które za Zygmunta III wcielono do dóbr stołowych królewskich. W 1659 sejm nadał je w dożywocie hetmanowi Kozaków Iwanowi Wyhowskiemu. Ostatnią starościną była w 1771 Antonina Rzewuska. U schyłku Rzeczypospolitej w Lubomlu stacjonował 4 Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Koronnej.
W 1877 otwarto stację kolejową na trasie łączącej Chełm i Kowel. W 1883 w Lubomlu zmarł polski malarz Leopold Niemirowski.
W 1918–1919 miejsce organizacji jednostek Wojska Polskiego. Powstały tu lubomiski szwadron marszowy 1 pułku ułanów oraz Wołyńska bateria artylerii konnej. Za II RP miasto było siedzibą powiatu lubomelskiego i wiejskiej gminy Luboml. Na przedmieściach miejscowości znajdowała się wówczas wieś Zawale, a na północnym krańcu miasta istniał przysiółek Browarnia.
Do 1939 była to obok miejscowości Bereźne miejscowość o najwyższym odsetku ludności żydowskiej w Polsce[4]. Podczas okupacji niemieckiej populacja żydowska została eksterminowana. Od 22 do 29 lipca 1941 dwa plutony 1. kompanii 314. pułku policyjnego rozstrzelały tu 273 Żydów. 6 grudnia 1941 w Lubomlu założono getto, zlikwidowane po 10 miesiącach[5]. Niemcy wraz z ukraińską policją od 1 do 7 października 1942 rozstrzeliwali Żydów w okolicznych lasach[6]. Zabito według różnych źródeł 3-4[5] lub 8[7] tys. osób.
Podczas rzezi wołyńskiej Luboml był miejscem schronienia polskich uchodźców z okolicznych wsi[6].
W pobliżu, w gromadzie Mielniki, w gminie Huszcza, znajduje się grób 18 polskich oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza, którzy dostali się do sowieckiej niewoli, gdy ochraniali tabor brygady KOP „Polesie”. Rozstrzelano ich na oczach swoich żołnierzy, w nocy z 28 na 29 września 1939. Ich grób w 2002 został odnaleziony przez archeologów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- pałac Branickich – w końcu XVIII wieku dobra w Lubomlu nabyli hr. Braniccy i założyli tu swą rezydencję z pałacem i parkiem. W pałacu rezydował Władysław Grzegorz Branicki, wielki łowczy oraz generał i senator rosyjski, oraz jego syn Konstanty Branicki. Pałac uległ zniszczeniu, gdy w 1870 dobra przeszły na zaborczy rząd rosyjski. Pozostały tylko oficyny z XVIII w. w których Rosjanie urządzili urzędy. Mieścił się tu magistrat i kasyno. Obok pałacu pozostał dawny park, zamieniony na miejski ogród
- zamek – za panowania króla Polski Władysława Jagiełły w grodzie tym znajdował się drewniany zamek, po którym pozostały okrągłe wały obok rynku. Pod wałami są lochy i sklepione podziemia po pałacu hr. Branickich
- kościół pw. Trójcy Przenajświętszej – król Polski Władysław Jagiełło w 1412 ufundował tu pierwotnie gotycki, który był wielokrotnie przebudowywany i otrzymał w początkach XIX w. barokowy wygląd
- dzwonnica barokowa z 1640 r. przy kościele
- cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1884, należąca obecnie do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego
- cerkiew św. Jerzego z 1779 roku z fundacji hetmana wielkiego litewskiego Franciszka Xawerego Branickiego[8].
- nowy cmentarz żydowski
- stary cmentarz żydowski (niezachowany)
- Synagoga Wielka (niezachowana)
-
Pozostałości zamku -
-
Dzwonnica przy kościele -
Zabudowania zespołu pałacowego Branickich -
Zabudowania zespołu pałacowego Branickich -
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy
.jpg)
.jpg)
Transport[edytuj | edytuj kod]
W Lubomlu czynne są stacja kolejowa i dworzec autobusowy. Otaczającymi dużymi miastami (min. 100 tys. mieszkańców) są:
| Warszawa 275 km |
Brześć 125 km |
Pińsk 215 km |
| Lublin 115 km |
|
|
| Rzeszów 235 km |
Lwów 185 km |
Łuck 120 km |
Ludzie urodzeni w Lubomlu[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Angielski (1929-2022), polski lekarz, prof. nauk medycznych, członek PAN, kawaler Orderu Odrodzenia Polski
- Małgorzata Książek-Czermińska (1940), polski filolog, profesor
- Katarzyna Potocka (1825–1907), polska arystokratka i działaczka społeczna
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Роман Ющук
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.16
- ↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.
- ↑ s.282. igipz.pan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-22)]..
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 555.
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 530, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ Gmina żydowska w Lubomlu. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2012-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-05)]. (pol.).
- ↑ Paweł Sygowski, Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. XV, Zachowanie Polskiego Dziedzictwa Narodowego, Białystok: Instutut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2010, s. 433-434, ISBN 978-83-925705-8-5, OCLC 733551343 [dostęp 2024-03-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa, 1880–1902, s. 444–445
- Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Wołyniu, Łuck 1929
- Mapa WIG Luboml Pas 44 Słup 38 Warszawa 1933
- Grzegorz Rąkowski: Wołyń Przewodnik krajoznaczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, s. 52–55. ISBN 83-89188-32-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Luboml, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 245.
- Luboml, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 444.
