Mumia

Mumia faraona Merneptaha

Mumia mężczyzny z krypty w Bremie

Egipska mumia kota

Inkaska tzw. mumia Wari z Peru

Człowiek z Grauballe

Mumia – zmumifikowane naturalnie lub intencjonalnie (zabalsamowane) ciało człowieka lub zwierzęcia.

Nazwę wywodzi się z arabskiego słowa pochodzenia perskiego mumija, oznaczającego „smołę”, a właściwie bitumin, czyli substancję, którą, jak uważano do niedawna, starożytni Egipcjanie nasączali bandaże mumii. Najnowsze badania dowodzą jednak, że wiele mumii egipskich nie zawierała bitumu, a jedynie żywice, które sczerniały, tylko przypominając bitumin.

Powszechnie znane są przede wszystkim mumie egipskie – ciała faraonów i dostojników starożytnego Egiptu, ale mumifikację dostojników stosowali również Inkowie w Ameryce Południowej oraz cały szereg innych kultur.

Ciało może się oprzeć rozkładowi i zachować się w dobrym stanie w wyniku zabiegów konserwujących lub jedynie dzięki specyfice miejsca spoczynku, jeśli warunki w jakich przebywa nie sprzyjają rozkładowi (np. suchy piasek). Jest to wtedy mumia naturalna.

Mumifikacja w starożytnym Egipcie

Mumifikacja miała na celu zachowanie ciała dla życia wiecznego. Wierzono, że jeśli mumia zostanie zniszczona, dusza zmumifikowanej osoby nie rozpozna ciała, by do niego powrócić. Uważano to za najgorsze, co mogło przydarzyć się człowiekowi.

Egipcjanie mumifikowali zwłoki, osuszając ciało natronem i usuwając wnętrzności. Po osobnym ich zakonserwowaniu, w zależności od epoki, umieszczano je w naczyniach zwanych urnami kanopskimi lub kanopami, albo wkładano z powrotem do wnętrza ciała. Samo ciało dezynfekowano, nacierano wonnościami i nieraz wypełniano tak, aby zachowało swój naturalny kształt. Następnie zawijano je w bandaże. Pomiędzy bandażami umieszczano zwykle amulety. Mumie bywały umieszczane w kilku trumnach.

Charakterystyczny dla Okresu Późnego i Grecko-Rzymskiego niezwykły wzrost kultu zwierząt skutkował masową mumifikacją zwierząt uważanych za święte lub związane z bóstwami i ich głównymi ośrodkami kultu, np. kotów, ibisów, sokołów, pawianów, baranów, krokodyli, psów. Wśród mniej znanych mumifikowanych zwierząt są gazele, węże, szczury i ryjówki. Do znanych zwierzęcych mumii należą ciała świętych byków Apisów pochowanych w Serapeum w Sakkarze. Ogromne cmentarzyska mumii zwierzęcych sięgają czasowo schyłku Nowego Państwa do Okresu Ptolemejskiego i Rzymskiego, gdy obyczaj i sztuka mumifikacji zaczęły upadać.

Sporządzano także pozbawione szczątków ludzkich czy zwierzęcych, tzw. mumie zbożowe.

Do dzisiejszych czasów zachowała się tylko część egipskich mumii. Wiele z nich uległo rozkładowi na skutek niedoskonałych technik balsamowania i oddziaływania naturalnych czynników, np. wilgoci, temperatury, drobnoustrojów. Inne zostały zniszczone w trakcie wielokrotnych grabieży grobowców, dokonywanych przede wszystkim przez samych Egipcjan. W czasach późniejszych mumie były również wykorzystane w celach „leczniczych”. Wynikało to z tego, że w starożytności bitumin był używany do leczenia złamań, ran oraz niektórych dolegliwości wewnętrznych. Wraz z medycyną arabską zastosowanie bituminu trafiło też do Europy. Ze względu na to, że był on trudno dostępny i uważano, że używano go zawsze w starożytnym Egipcie, w XVI wieku uznano, że może być zastąpiony proszkiem z mumii. Środek ten stosowano w Europie do połowy XIX wieku.

Niektóre znane mumie

• Człowiek z Cherchen
• Człowiek z Grauballe
• Człowiek z Tollund
• Dziewczyna z Yde
• Jeremi Wiśniowiecki
• Jeremy Bentham
• Mao Zedong
• Ötzi – „człowiek lodu”
• Pani z Cao
• Włodzimierz Lenin

Zobacz też

• mumifikacja
• plastynacja