Statek wielorybniczy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kanadyjski parowy statek wielorybniczy z roku 1900

Statek wielorybniczy lub wielorybnik – statek specjalnego przeznaczenia, używany do polowania i/lub sprawiania waleni w wielorybnictwie. Jest to statek z silnikiem parowym lub spalinowym z działem harpunniczym na dziobie. Statkom wielorybniczym, które operowały na morzach i oceanach od XVI do połowy XX wieku, towarzyszyły w ostatnim okresie jednostki będące odpowiednikami dzisiejszych trawlerów-przetwórni. Pod koniec XIX wieku pojawiły się statki łączące obie te funkcje.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W dobie żeglugi żaglowej nie przekraczające 100 m długości i 300 t wyporności statki wielorybnicze były wyposażane w kilka szybkich, wiosłowych łodzi wielorybniczych używanych do polowania na wieloryby. Załogi tych łodzi doholowywały zabite wieloryby do statku, gdzie następowało skórowanie i rozbieranie ofiary. Tłuszcz zwierzęcia był przetapiany w dwóch, trzech wielkich kadziach[1]. Później, gdy zaczęto stosować rufowe pochylnie, wielorybnicy mogli dostarczać swój połów wprost na pokład statku operującego na pełnym morzu[2].

Łódź wielorybnicza statku Charles W. Morgan z 1841 roku

Na przełomie XVIII i XIX wieku właściciele statków wielorybniczych uzbrajali je często w działa dla obrony przed piratami, a w czasie wojny korsarzami. Gdy w roku 1793 rozpoczęły się francuskie wojny rewolucyjne, brytyjscy korsarze schwytali i zajęli kilka francuskich statków wielorybniczych, takich jak Necker, Deux Amis czy Anne[3], zaś holenderscy Port de Paix i Penn[3].

Niektóre statki wielorybnicze otrzymywały listy kaperskie, które pozwalały im zatrzymywać statki nieprzyjaciela. W lipcu 1793 roku brytyjski statek wielorybniczy Liverpool, uzbrojony w 20 dział, zatrzymał francuskiego wielorybnika Chardon. Radość Anglików nie trwała jednak długo, bo załoga Chardona zdołała odbić swój statek[4]. Rok wcześniej uzbrojony brytyjski wielorybnik schwytał francuski statek wielorybniczy Hébé w pobliżu Walvis Bay[5].

W czasie wojny roku 1812 US Navy zarekwirowała dwa statki wielorybnicze. Jednym z nich był Atlantic, szybko przerobiony na slup wojenny Essex Junior. Ponieważ Atlantic był przystosowany do zamontowania dwudziestu dział, ale miał ich tylko sześć, dozbrojono statek czterema działami 6-funtowymi i dodatkowo dziesięcioma 18-funtowymi karonadami[a][6]. Zaokrętowano również 60 oficerów i marynarzy[6].

Z kolei brytyjskie korwety typu Flower z okresu II wojny światowej zostały zaprojektowane w oparciu o plany konstrukcyjne statku wielorybniczego Southern Pride[7].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Amerykanie zdobyli wcześniej pewną liczbę brytyjskich wielorybników, w większości uzbrojonych, stąd też wzięto działa dla Atlantica.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Sandler 2008 ↓, s. 329.
  2. ↑ Demerliac 1996 ↓, s. 200.
  3. ↑ a b Demerliac 1996 ↓, s. 203.
  4. ↑ Demerliac 1996 ↓, s. 200-201.
  5. ↑ Demerliac 1996 ↓, s. 201.
  6. ↑ a b Winfield 2008 ↓, s. 188–189.
  7. ↑ "Southern Pride HMS (K 249)", wrecksite.eu

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Alain Demerliac: La Marine De Louis XVI: Nomenclature Des Navires Français De 1774 À 1792. Nice: Éditions OMEGA, 1996. ISBN 2-9063-8123-3.
  • Martin W. Sandler: Atlantic Ocean: The History of the Ocean that Changed the World. New York / London: Sterling, 2008. ISBN 978-1-4027-4724-3.
  • Rif Winfield: British Warships in the Age of Sail 1793-1817: Design, Construction, Careers and Fates. Seaforth, 2008. ISBN 1-8617-6246-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Statek_wielorybniczy&oldid=68650801”