Wybory parlamentarne w Polsce w 1938 roku

	Rzeczpospolita; Polska;
	Ten artykuł jest częścią serii:; Ustrój i polityka II RP Ustrój polityczny; Konstytucja Mała Konstytucja z 1919 roku; Statut Organiczny Województwa Śląskiego; Konstytucja marcowa (Nowela sierpniowa); Konstytucja kwietniowa; ; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej; Sądownictwo Najwyższy Trybunał Administracyjny Inwalidzki Sąd Administracyjny; ; Trybunał Stanu; Trybunał Kompetencyjny; Sąd Najwyższy; Prokuratoria Generalna; ; Parlament Sejm(inne języki) Sejm Ustawodawczy; Sejm I kadencji; Sejm II kadencji; Sejm III kadencji; Sejm IV kadencji; Sejm V kadencji; Posłowie; ; Senat(inne języki) Senat I kadencji; Senat II kadencji; Senat III kadencji; Senat IV kadencji; Senat V kadencji; Senatorowie; ; Sejm Śląski Sejm Śląski I kadencji; Sejm Śląski II kadencji; Sejm Śląski III kadencji; Sejm Śląski IV kadencji; ; ; Prezydenci; Premierzy; Rząd; Wojsko Polskie II RP; Podział administracyjny; Wojewodowie; Wybory parlamentarne; Partie polityczne; Polityka zagraniczna; Naczelnik Państwa; Wikiprojekt Polityka;

Wybory parlamentarne w Polsce w 1938 roku – były to ostatnie wybory parlamentarne w historii II Rzeczypospolitej. Wybory do Sejmu V kadencji zostały przeprowadzone 6 listopada. 13 listopada odbyły się do Senatu V kadencji. W obydwu głosowaniach zwyciężył obóz sanacji, która stała się (podobnie jak w 1935) jedyną polską siłą polityczną w Sejmie.

Okoliczności zarządzenia[edytuj | edytuj kod]

Wybory odbyły się na mocy zarządzenia prezydenta Mościckiego z 13 września 1938 roku rozwiązującego – na rok przed końcem kadencji – Sejm i Senat. Decyzja o skróceniu kadencji parlamentu miała swoje przyczyny zewnętrzne (napięta sytuacja międzynarodowa, chęć mobilizacji społeczeństwa wobec zagrożenia z zewnątrz), jak i wewnętrzne (walki frakcyjne w obozie sanacji – chęć wyeliminowania z życia publicznego wybranego na Marszałka Sejmu wiosną 1938 roku Walerego Sławka).

Ordynacja[edytuj | edytuj kod]

Parlamentarzystów wybierano w zgodzie z uchwaloną 8 lipca 1935 roku ordynacją, przewidującą wybór przedstawicieli do Sejmu w 104 okręgach dwumandatowych (w każdym z nich musiało być co najmniej czterech kandydatów) w systemie większościowym – do Sejmu dostawali się więc ci dwaj, na których padło najwięcej głosów w danym okręgu. Do liczącego 96 miejsc Senatu wybrano w okręgach 64 przedstawicieli, resztę mianował prezydent Mościcki.

Funkcję generalnego komisarza wyborczego pełnił Stanisław Giżycki^[1]^[2]^[3]^[4].

Udział w wyborach[edytuj | edytuj kod]

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 67,1%, co odnotowano jako sukces propagandy sanacyjnej. Najmniej osób głosowało w woj. krakowskim (48%), Warszawie (55%), najwięcej zaś na Tarnopolszczyźnie i Śląsku (83%).

W wyborach senackich (do kolegiów) udział wzięło ok. 70% uprawnionych.

Skład Sejmu i Senatu[edytuj | edytuj kod]

W związku z zasadą większościowości nie wszystkie mandaty do Sejmu zostały obsadzone. Przyjmuje się, że ok. 164 posłów reprezentowało OZN, parunastu miało status niezależnych (dawniej związanych z obozem piłsudczykowskim, ale krytycznie nastawionych do polityki OZN, jak np. Lucjan Żeligowski czy ks. Lubelski), a resztę miejsc objęły mniejszości narodowe (Ukraińcy 14, Żydzi 5).

Wybory sejmowe wiązały się dla sanacji ze znacznym upokorzeniem, np. w Wilnie szef OZN Stanisław Skwarczyński uzyskał znacznie mniej głosów niż czołowy przeciwnik obozu Lucjan Żeligowski, a będący w niełasce Walery Sławek zgromadził aż 17 tys. głosów w swoim okręgu.

Oprócz polityków OZN (Prystora, Grabowskiego i Świętosławskiego) czy dawniej związanego z BBWR Kazimierza Bartla, wśród nominatów prezydenta do Senatu znalazły się osoby z różnych środowisk politycznych (ludowcy, księża, chadecy, konserwatyści), które w latach trzydziestych przeszły na stronę sanacji (np. Jan Dębski z SL, ks. Wacław Bliziński).

Prezydent Mościcki mianował też na senatorów przedstawicieli mniejszości narodowych: Rudolfa Wiesnera i Erwina Hasbacha (Niemcy, pierwszy z nich był liderem nazistowskiej partii Junge Deutsche Partei) oraz Jakuba Trockenheima z warszawskich ortodoksów wraz z prof. Mojżeszem Schorrem.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Terminy wyborów do Sejmu i Senatu. Sędzia St. Giżycki generalnym komisarzem wyborczym. „Gazeta Gdańska”, s. 1, nr 210 z 15 września 1938.
↑ Generalny komisarz wyborczy. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 211 z 17 września 1938.
↑ Sędzia St. Giżycki generalnym komisarzem wyborczym. „Ewangelik Górnośląski”, s. 298, nr 38 z 18 września 1938.
↑ Na widowni wewnętrznej. „Codzienna Gazeta Handlowa”, s. 6, nr 262 z 17 listopada 1938.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wyniki wyborów. elisanet.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-25)].
Wybory parlamentarne w Polsce 1938 w drukach ulotnych – kolekcja w bibliotece Polona

[1] Terminy wyborów do Sejmu i Senatu. Sędzia St. Giżycki generalnym komisarzem wyborczym. „Gazeta Gdańska”, s. 1, nr 210 z 15 września 1938.

[2] Generalny komisarz wyborczy. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 211 z 17 września 1938.

[3] Sędzia St. Giżycki generalnym komisarzem wyborczym. „Ewangelik Górnośląski”, s. 298, nr 38 z 18 września 1938.

[4] Na widowni wewnętrznej. „Codzienna Gazeta Handlowa”, s. 6, nr 262 z 17 listopada 1938.

[5] W latach 1922–1933 i w 1989 wyborów dokonywało Zgromadzenie Narodowe, w 1947 dokonał Sejm Ustawodawczy.

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]