Ludwik Waryński

{{{imię i nazwisko}}}

[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia	{{{data urodzenia}}} {{{miejsce urodzenia}}}
Data i miejsce śmierci	{{{data śmierci}}} {{{miejsce śmierci}}}
Odznaczenia
{{{odznaczenia}}}

{{Biogram infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | data urodzenia = | imię i nazwisko = | opis grafiki = | miejsce śmierci = | grafika = | miejsce urodzenia = | odznaczenia = | commons = | data śmierci = Nieznane pola: "zmarl", "data_urodzin", "wielkość_grafiki", "miejsce_urodzin", "quote", "ona", "miejsce_smierci", "Nazwa_grafiki", "data_smierci", "opis_grafiki" oraz "Biogram_osoby".

Ludwik Tadeusz Waryński (ur. 24 września 1856 w Martynówce koło Kaniowa, zm. 2 marca 1889 w Szlisselburgu) – działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego.

Biografia

Początki

Ludwik Waryński urodził się w Martynówce, wsi położonej na terenie dzisiejszej Ukrainy, wychowywał się w rodzinie patriotycznej, jego ojciec pomagał uczestnikom powstania styczniowego. Od 1865 roku Waryński uczył się w gimnazjum w Białej Cerkwi, a następnie od 1874 roku studiował w Petersburgu w Instytucie Technologicznym. Podczas studiów po raz pierwszy zainteresował się socjalizmem, wstępując do organizacji o nazwie Polska Młodzież Socjalistyczna. Później Waryński brał udział w zamieszkach, jakie rozpoczęły się w szkołach wyższych Petersburga w listopadzie 1875 roku. Został za to ukarany usunięciem ze studiów. Poddano go także rocznemu dozorowi policyjnemu, w czasie którego dokształcał się sam, czytając książki autorów socjalistycznych i ekonomistów.

Rozpoczęcie działalności politycznej

Od 1876 przebywał w Warszawie, gdzie zajmował się zakładaniem pierwszych akademickich i robotniczych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim. Później rozpoczął naukę w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, nie zaprzestając okresowych wizyt w Warszawie i doglądania rozwoju tamtejszego ruchu robotniczego. Był w tym czasie redaktorem "Proletariat", "Równości" i "Przedświtu". W 1878 roku przeprowadził się z Puław do Warszawy na stałe, gdzie zatrudnił się jako ślusarz w fabryce Lilpop, Rau i Loewenstein. Nie zaprzestawał przy tym działalności politycznej, m.in. sprowadził z Niemiec literaturę propagandową. Był jednym z współautorów pierwszego programu socjalistycznego, nazywanego programem brukselskim. Wkrótce jednak, z powodu depczącej mu po piętach policji carskiej, musiał wyjechać z Warszawy.

Działalność w Krakowie

Plik:100 zl a 1979.jpg

Waryński na banknocie stuzłotowym z 1979

Waryński działał najpierw we Lwowie, a potem w Krakowie. Tam też założył sieć tajnych kółek socjalistycznych. Jednakże 8 lutego 1879 roku został zlokalizowany przez władze austriackie i trafił do aresztu, gdzie był bity przez policję. Więziono go przez ponad rok, przed sądem (wraz z kilkoma innymi oskarżonymi socjalistami) stanął 16 lutego 1880 roku. Proces zakończył się uniewinnieniem, a sam Waryński miał okazję do wygłoszenia długiej przemowy w której bronił ideałów socjalizmu. Został jednak wydalony z terytorium Austrii, udał się na emigrację do Szwajcarii.

W Genewie

Za granicą Waryński zamieszkał pod Genewą, gdzie wraz z innymi polskimi emigrantami wynajmował niewielki domek. Okres ten w życiu Waryńskiego to czas, w którym rozwijał swoje poglądy polityczne – m.in. odrzucił anarchizm, który poprzednio dopuszczał. Szczególnie ostro krytykował wówczas występowanie elementów nacjonalistycznych w ruchu socjalistycznym. Zajął się także pisaniem rozmaitych publikacji i artykułów, spotykał z działaczami socjalistycznymi z Rosji i krajów Europy Zachodniej, brał udział w Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Chur. W tym okresie rodził się pierwszy program polskich socjalistów, który w celach konspiracyjnych nosił nazwę programu brukselskiego. Podczas pobytu w Szwajcarii Waryński poznał swoją przyszłą żonę, Annę Sieroszewską, siostrę towarzysza walki, Wacława Sieroszewskiego. Ludwik miał później z Anną syna Tadeusza.

Ludwikowi dłużył się pobyt na emigracji, szczególnie po śmierci z ręki zamachowca cara Aleksandra II, pragnął powrócić do kraju i czynnie włączyć się do walki. Dzięki pomocy rosyjskiego rewolucjonisty Lwa Dejcza, który napisał do przyjaciół list z prośbą o środki dla Ludwika na podróż, Waryński w listopadzie 1881 powrócił do Królestwa.

Proletaryat

W 1882 Waryński powrócił do Warszawy, gdzie założył partię robotniczą pod nazwą Proletaryat. Stanął na jej czele, ułożył również i wydrukował jej program. Wkrótce potem zorganizował całą sieć organizacji z nią związanych. W tym okresie polski ruch socjalistyczny dopiero się rodził, ważką rolę odgrywało zatem rozbudzenie świadomości klasowej robotników. Waryński przekonywał robotników, o których mówiono w tamtym czasie "klasy biedne", "sfery uboższe" albo "niższe", że są członkami klasy robotniczej i powinni być z tej przynależności dumni, gdyż to właśnie oni tworzą wszelkie dobra pracą swoich rąk.

W programie Proletaryatu pisano m.in.

Przyczyną nędzy i wszelkiego ucisku w społeczeństwach dzisiejszych jest nierówność i niesłuszność przy podziale bogactw między rozmaite społeczeństw onych klasy. Jakkolwiek bogactwa są rezultatem pracy, nie przypadają jednak w udziale tym, którzy pracowali nad ich wytworzeniem. Przy dzisiejszym ustroju społecznym klasy uprzywilejowane (klasy posiadające), nie pracując wytwórczo (produkcyjnie), zagarniają przeważną część bogactw pracą zdobytych, klasa zaś robotnicza (klasa nieuprzywilejowana, nieposiadająca), ograbiana z owoców swej pracy, nędzę i upodlenie znosić musi.(...)Wiekowe trwanie tego ucisku i wysyskiwania zawdzięcza społeczeństwo najgłówniej nieświadomości mas wyzyskiwanych, które nie rozumiejąc, gdzie leży przyczyna ich nieszczęść, nie umiały dotąd sił swoich do zgodnej walki przeciw wspólnemu wrogowi połączyć. (...)Dążenia i cele swoje proletariat polski formułuje w sposób następujący:

I. Pod względem ekonomicznym, zgodnie z zasadami socjalizmu, przyjętymi na kongresach międzynarodowych przez proletariat wszystkich krajów, żądamy: 1. Aby ziemia i narzędzia pracy przeszły z rąk jednostek na wspólną własność pracujących, na własność socjalistycznego państwa. 2. Aby praca najemna zamieniona była przez pracę zbiorową, zorganizowaną w stowarzyszeniach fabrycznych, rzemieślniczych i rolnych. 3. Aby każda jednostka miała prawo do korzystania z owoców stowarzyszonej pracy, a to w stosunku do ilości zaofiarowanej przez siebie pracy i ogólnych zasobów pastwa.

II. Na polu politycznym dążyć będziemy do jak największych swobód i z wszelkim rządem bez względu na jego narodowość walczyć będziemy dopóty, dopóki swobód tych całkowicie nie zdobędziemy.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Waryński podjął akcję przeciwko rozporządzeniu dowódcy warszawskiej carskiej policji Buturlina, który nakazał objąć nadzorem obyczajowym robotnice. W wyniku oporu robotników, zmuszony był odwołać swoje postanowienie. W tym czasie Waryński nawiązał także kontakty z rosyjskimi rewolucjonistami z Narodnej Woli. We wrześniu 1883 robotnicy dostali do rąk nielegalną gazetę partii pod nazwą Proletaryat. Było to pierwsze po upadku powstania styczniowego tajne pismo drukowane całkowicie w kraju. W pierwszym numerze znalazła się pieśń Warszawianka, która od tamtej chwili towarzyszyła w walkach polskiemu proletariatowi.

Aresztowanie

Ludwik Waryński został aresztowany przez policję carską 28 września 1883 roku. Więziono go w X pawilonie warszawskiej Cytadeli. W oczekiwaniu na rozprawę spędził tam 2 lata. Był jednym z 29 oskarżonych w procesie, który rozpoczął się 23 listopada 1885 roku. 20 grudnia 1885 Waryński został skazany na 16 lat katorgi. Wysłano go do twierdzy szlisselburskiej. Zmarł na gruźlicę 2 marca 1889 roku, w wieku 33 lat.

Pamięci Ludwika Waryńskiego poświęcono wiele wierszy, sztuk teatralnych oraz książek.

Elegię o śmierci Ludwika Waryńskiego napisał Władysław Broniewski.

Bibliografia

• Bożena Krzywobłocka: List do prokuratora. Opowieść o Ludwiku Waryńskim
• Andrzej Notkowski: Ludwik Waryński, Wrocław 1989, ISBN 83-04-03034-9
• Jerzy Targalski: Ludwik Waryński – próba życia, Warszawa 1976

Zobacz też

• Pomnik Ludwika Waryńskiego w Warszawie
• Biały mazur