Kudak: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne merytoryczne |
→Druga twierdza: drobne merytoryczne |
||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
== Druga twierdza == |
== Druga twierdza == |
||
W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi |
W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi. |
||
W twierdzy założono jeden z arsenałów artylerii koronnej (obok np. Lwowa, Kamieńca, Baru). Twierdza w 1639 roku miała 11 dział, w tym kolubrynę bastardową, 4 działa regimentowe, 6 dział żelaznych, 200 granatów, 1050 kul 4-funtowych i 50 kul 12-funtowych. W 1648 roku liczba dział wzrosła. |
|||
| ⚫ | Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był [[Jan Wojsław Żółtowski]], który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w |
||
| ⚫ | Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był [[Jan Wojsław Żółtowski]], który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w pobliskim kościółku zakonu Dominikanów. Jego następcą był pułkownik [[Krzysztof Grodzicki]] herbu Łada. W 1645 roku twierdzę odwiedził [[Jeremi Wiśniowiecki]]. |
||
| ⚫ | Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] dowodzony przez Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych [[Bitwa pod Piławcami|pod Piławcami]] z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października [[1648]]. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli). |
||
| ⚫ | Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] dowodzony przez Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Maksyma Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych [[Bitwa pod Piławcami|pod Piławcami]] z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października [[1648]]. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli). |
||
W późniejszym okresie, po radzie w [[Perejasław]]iu w [[1654]], Kudak był obsadzony przez Kozaków. |
W późniejszym okresie, po radzie w [[Perejasław]]iu w [[1654]], Kudak był obsadzony przez Kozaków. |
||
Wersja z 18:00, 6 lut 2011
Nieprawidłowe parametry: {48|23|03|N|35|08|20|E|type:landmark_region:UA}
.PNG)
Kudak (ukr. кодак) – polska twierdza zbudowana w 1635 z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego.
Pierwsza twierdza (szaniec)
Wzniesiona została w ciągu 4 miesięcy w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu Dniepru, poniżej ujścia Samary, w miejscu, gdzie zaczynały się porohy - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta Dniepropietrowska. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z Kozakami zaporoskimi, oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na Krym co powodowało częste konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do Zaporoża". Była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj), którą wzniesiono wg projektu pułkownika królewskiego Jeana de Marion (Jan Marian). Niedokończony szaniec został opanowany przez kozaków Iwana Sulimy w tymże roku z powodu zdrady paru rusińskich żołnierzy z oddziału de Mariona. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych dragonów. Na skutek zdrady kilku rusińskich żołnierzy niedokończony szaniec opanowali w nocy z 3 na 4 sierpnia 1635 Kozacy pod dowództwem Iwana Sulimy, którzy powracali znad Morza Czarnego. Następnie kozacy Sulimy wybili całą załogę, znęcając się nad de Marionem, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r. sejm podjął uchwałę o sfinansowaniu odbudowy fortu, w związku z czym hetman Stanisław Koniecpolski obsadził ruiny 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.
Druga twierdza
W 1639 r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów Johanna Pleitnera i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi.
W twierdzy założono jeden z arsenałów artylerii koronnej (obok np. Lwowa, Kamieńca, Baru). Twierdza w 1639 roku miała 11 dział, w tym kolubrynę bastardową, 4 działa regimentowe, 6 dział żelaznych, 200 granatów, 1050 kul 4-funtowych i 50 kul 12-funtowych. W 1648 roku liczba dział wzrosła.
Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był Jan Wojsław Żółtowski, który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w pobliskim kościółku zakonu Dominikanów. Jego następcą był pułkownik Krzysztof Grodzicki herbu Łada. W 1645 roku twierdzę odwiedził Jeremi Wiśniowiecki.
Podczas powstania Chmielnickiego dowodzony przez Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Maksyma Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych pod Piławcami z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października 1648. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).
W późniejszym okresie, po radzie w Perejasławiu w 1654, Kudak był obsadzony przez Kozaków.
Twierdza została ostatecznie zburzona przez Rosję na skutek upokarzających dla niej ustaleń traktatu pruckiego między Rosją a Turcją z 1711 roku.
Eksploatowany od 1940 roku w bezpośrednim sąsiedztwie kamieniołom (obecnie jezioro) doprowadził do zniszczenia większej części pozostałości twierdzy.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia współczesnych pozostałości twierdzy wraz z lokalizacją na mapie na wikipamia.org
Bibliografia
- Czołowski A., Kudak. Przyczynki do założenia i upadku twierdzy. "Kwartalnik Historyczny" R. 40:1926, s. 161-184