Kurt Alder

Płyta nagrobna Kurta Aldera

Należące do IG Farben zakłady produkujące kauczuk "Buna-Werke Auschwitz" w Monowicach

Kurt Alder (10 lipca 1902 Chorzów – 20 czerwca 1958 w Kolonii) – profesor chemii organicznej, laureat Nagrody Nobla z chemii w 1950 r. za odkrycie i badania nad reakcjami skoordynowanymi z udziałem dienów.

Rodzice Kurta pochodzili z rodzin chłopskich. Urodził się jako najstarsze dziecko Józefa i Marii Alder. Ojciec zajmował stanowisko nauczyciela mianowanego początkowo w szkole powszechnej nr III a następnie nr V w Królewskiej Hucie. Młodość spędził w Chorzowie. Edukacje szkolną rozpoczął 1 kwietnia 1908 r w męskiej szkole powszechnej nr V, w której nauczał jego ojciec, następnie Wyższej Szkole Realnej o profilu matematyczno-przyrodniczym. Rodzina Adlerów przeżyła w Królewskiej Hucie okres powstań śląskich i plebiscytu.

Po zdaniu matury przez Kurta, w związku z podziałem Górnego Śląska, rodzina przeniosła się do Berlina, gdzie K. Alder rozpoczął studia na Uniwersytecie berlińskim. Po semestrze zimowym przenieśli się do Kilonii gdzie Alder kontynuował studia na Uniwersytecie Christiana Albrechta i w 1924 roku uzyskał absolutorium. Swymi postępami w nauce zwrócił na siebie uwagę ówczesnego dyrektora Instytutu Chemii Otto Dielsa. Diels prowadził wtedy badania nad reakcją addycji estrów kwasu azodikarboksylowego do związków nienasyconych. Alder efekt swoich badań pod kierunkiem Dielsa uwieńczył pracą doktorską pod tytułem O przyczynie i przebiegu reakcji estru kwasu azodikarboksylowego”, którą obronił 24 lipca 1926 r. Praca ta została wyróżniona i ogłoszona drukiem w lipskim wydawnictwie naukowym, a zadedykowana rodzicom. Kurt Alder dołączył na stałe do zespołu badawczego Otto Dielsa.

Od początku 1927 roku pod kierunkiem Otto Diesla pracował nad reakcjami pericyklicznymi węglowodorów nienasyconych. Pierwsze wyniki badań opublikowali w 1928 r w Liebig`s Annaler der Chemie. W publikacji tej po raz pierwszy pojawiło się pojęcie syntezy dienowej, obecnie znanej pod nazwą reakcji Dielsa-Aldera, pierwszy przykład procesu chemicznego zachodzącego z mechanizmem skoordynowanej cykloaddycji. W sumie opublikował na ten temat ponad 150 prac naukowych.

W 1930 roku habilitował się na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Kilońskiego, uzyskując tym samym prawo do prowadzenia wykładów uniwersyteckich. Objął stanowisko docenta prywatnego. 15 września 1934 r premier Prus Hermann Göring mianował go profesorem nadzwyczajnym.

W grudniu 1936 roku objął stanowisko kierownika laboratorium w zakładach IG Farben w Leverkusen gdzie pracował nad kauczukiem syntetycznym "Buna". W 1940 roku objął na Uniwersytecie w Kolonii kierownictwo Katedry Chemii Eksperymentalnej i Technologii Chemicznej oraz funkcje dyrektora Instytutu Chemii na tej uczelni.

W latach 1949/1950 pełnił funkcje dziekana wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Kolonii. W grudniu 1950 r otrzymał wraz Otto Dieslem Nagrodę Nobla za odkrycie syntezy dienowej.

W 1955 r. wziął udział w spotkaniu niemieckich Laureatów Nagrody Nobla, w Lindau nad J. Bodeńskim, które zostało zorganizowane z inicjatywy hrabiego Bernadotte. Uchwalono na nim manifest z Lindau, wzywający do zakazu użycia broni atomowej.

Na kilka miesięcy przed śmiercią poślubił Gertrudę Bitner.

Źródła zewnętrzne

• Biografia na stronie Komitetu Noblowskiego (ang.)