Księstwo siewierskie: Różnice pomiędzy wersjami

Księstwo siewierskie
	1443-1790; 1807-1815
Stolica	Siewierz
Głowa państwa	książę (ostatni) Adam Stefan Sapieha
Data powstania	1443 (wykup od książąt cieszyńskich); 1807 (utworzenie w czasach Napoléońskich)
Data likwidacji	1790 (inkorporowanie do Rzeczypospolitej); 1815 (włączenie do Królestwa Kongresowego)

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 09:52, 13 kwi 2011

Rys historyczny

Księstwo siewierskie (łac. Ducatus Severiensis) - od 1177 do 1443 księstwo we władaniu Piastów bytomskich, cieszyńskich, opolskich i raciborskich zależnych od państwa czeskiego. W latach 1443 - 1790 samodzielne, pod panowaniem książąt siewierskich, którymi byli kolejni biskupi krakowscy. Samo użycie określenia księstwo przypada na czas władania Piastów śląskich. Wcześniej bowiem jeszcze, książę dzielnicy krakowskiej, Kazimierz II Sprawiedliwy, po zdobyciu władzy w 1177, podarował Mieszkowi Plątonogiemu, księciu raciborskiemu, Siewierz wchodzący w skład kasztelanii bytomskiej i wraz z kasztelanią oświęcimską – w odpłacie za wsparcie go w wewnątrzdynastycznych walkach o władzę w Krakowie.

Po przejściu we władanie przez dynastię Piastów, początkowo jako kasztelania, ziemia ta była własnością najpierw linii opolsko-raciborskiej. Następnie, od 1281, władanie przejęli Piastowie bytomsko-kozielscy, a od 1337 cieszyńscy. Po raz pierwszy użycie określenia 'księstwo' w odniesieniu do tych terenów datowane jest na rok 1341.

Historia księstwa, jako księstwa biskupiego – rozpoczyna się w pewnym sensie 30 grudnia 1443, gdy od Wacława I cieszyńskiego odkupione zostało za 6 tysięcy grzywien przez biskupa krakowskiego, Zbigniewa Oleśnickiego. Dobra miały przejść we władanie biskupa 1 stycznia następnego roku po uiszczeniu ostatniej raty (procedury w imieniu biskupa krakowskiego dokonał na zamku Lipowiec Jan Długosz), jednak wystąpili przeciwko temu bracia księcia oraz sympatyzujący z husytami: Bolko V Husyta, książę głogówecki oraz pochodzący z bocznej linii dynastii Przemyślidów, Mikołaj V Karniowski. Najdłużej walczył Bolko, pokój podpisany został dopiero w 1453, Mikołaj podpisał rozejm w maju 1444 roku.

Po zakończeniu sporu w 1453 miasto Siewierz i zamek stały się siedzibą biskupów krakowskich pełniących tutaj rolę książąt siewierskich. Jako pierwszy formalnego tytułu księcia siewierskiego zaczął używać w 1484 biskup Jan Rzeszowski. W 1519 roku biskup Jan Konarski powiększył obszar Księstwa po zakupienia od Krystyna IV herbu Lis miasta Koziegłowy z zamkiem i okolicznymi dobrami.

Ziemie księstwa były suwerenne terytorialnie i jurysdykcyjnie. Pewna, niejednoznaczna zależność od Rzeczypospolitej wynikała z uwagi na osobę króla, zatwierdzającego kandydaturę na kościelny urząd biskupa krakowskiego. Jednak nie stanowiło to w żaden sposób rozciągnięcia jurysdykcji prawnej Rzeczypospolitej nad księstwem siewierskim, gdyż biskupi krakowscy w Siewierzu występowali nie jako najwyżsi przedstawiciele hierarchii kościelnej, tylko jako książęta siewierscy - prawni następcy i kontynuatorzy władzy księcia cieszyńsko - siewierskiego Wacława I i jego poprzedników. Księstwo miało własną gospodarkę, skarb, wojsko oraz surowe prawa z przywilejem katowskim włącznie, co odzwierciedla powiedzenie Kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj. Nie biło ono jednak swojej monety, a tzw. "dukaty siewierskie" wybite zostały w celach pamiątkowych już po likwidacji księstwa.

W czasie potopu szwedzkiego księstwo nominalnie pozostawało neutralne, jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co skłoniło Szwedów do jego zajęcia.

W 1790 Sejm Wielki zlikwidował księstwo siewierskie oficjalnie inkorporując je do Rzeczypospolitej.

W 1795 roku po trzecim rozbiorze polskim ziemie dawnego księstwa siewierskiego (oraz inne sąsiednie ziemie małopolskie po rzekę Białą Przemszę) znalazły się w granicach Prus i zostały wcielone do prowincji śląskiej pod nazwą Nowy Śląsk^[1].

W 1807 Napoleon Bonaparte restytuował księstwo siewierskie i łącząc go z dominium olkuskim w księstwo olkusko-siewierskie^[2] oddał swemu marszałkowi J. Lannesowi, księciu Montebello. Po kongresie wiedeńskim Siewierz znalazł się w granicach Królestwa Kongresowego.

Teren księstwa siewierskiego kojarzony jest często z późniejszym Zagłębiem Dąbrowskim, choć nie ma między nimi żadnej bezpośredniej więzi historyczno-administracyjnej. Jednak obecne obszary głównych miast zagłębiowskich: Sosnowca, Będzina i Dąbrowy Górniczej leżą częściowo, a obszar Czeladzi i Wojkowic w całości na terytorium dawnego księstwa siewierskiego. Częste lecz nieprawdziwe twierdzenia, czyniące z księstwa siewierskiego protoplastę Zagłębia Dąbrowskiego, wymagają jednak wyjaśnienia, iż większość terenu samej Dąbrowy Górniczej (podobnie jak większa część Sosnowca i Będzina) nigdy do tego księstwa nie należała, zaś samo pojęcie Zagłębia Dąbrowskiego powstało dopiero kilkadziesiąt lat po likwidacji księstwa.

Na mocy reskryptu cesarza Austrii Franciszka I Józefa, biskupi krakowscy w XIX w. utrzymali tytuł książęcy. Tytułu tego używali aż do czasów po II wojnie światowej. Jako ostatni używał go książę kardynał Adam Sapieha (zm. w 1951).

Dawna granica księstwa siewierskiego na tle granic państw zaborczych

Literatura

Szablon:Bibliografia start

Feliks Kiryk (red. nauk.): Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i Księstwa Siewierskiego, Katowice 1994.
Helena Polaczkówna: Szlachta na Siewierzu Biskupim w latach 1442-1790, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, 1913 t. 4 cz. 2.

Szablon:Bibliografia stop

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Siewierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 602 .

↑ K. Popiołek, Śląskie dzieje, Warszawa - Kraków 1976, s. 133.
↑ Archiwa Państwowe: Bazy danych

[1] K. Popiołek, Śląskie dzieje, Warszawa - Kraków 1976, s. 133.

[2] Archiwa Państwowe: Bazy danych

[1]

[2]

@@ Linia 89: / Linia 89: @@
 Historia księstwa, jako księstwa biskupiego – rozpoczyna się w pewnym sensie 30 grudnia 1443, gdy od [[Wacław I cieszyński|Wacława I cieszyńskiego]] odkupione zostało za 6 tysięcy grzywien przez [[biskupi krakowscy|biskupa krakowskiego]], [[Zbigniew Oleśnicki (kardynał)|Zbigniewa Oleśnickiego]]. Dobra miały przejść we władanie biskupa [[1 stycznia]] następnego roku po uiszczeniu ostatniej raty (procedury w imieniu biskupa krakowskiego dokonał na [[Lipowiec (zamek)|zamku Lipowiec]] [[Jan Długosz]]), jednak wystąpili przeciwko temu bracia księcia oraz sympatyzujący z [[husyci|husytami]]: [[Bolko V Husyta]], książę [[Głogówek|głogówecki]] oraz pochodzący z bocznej linii dynastii [[Przemyślidzi|Przemyślidów]], [[Mikołaj V Karniowski]]. Najdłużej walczył Bolko, pokój podpisany został dopiero w 1453, Mikołaj podpisał rozejm w maju 1444 roku.
-Po zakończeniu sporu w 1453 miasto [[Siewierz]] i zamek stały się siedzibą biskupów krakowskich pełniących tutaj rolę książąt siewierskich. Jako pierwszy formalnego tytułu księcia siewierskiego zaczął używać w 1484 biskup [[Jan Rzeszowski (biskup krakowski)|Jan Rzeszowski]]. Ziemie księstwa były suwerenne terytorialnie i jurysdykcyjnie. Pewna, niejednoznaczna zależność od Rzeczypospolitej wynikała z uwagi na osobę króla, zatwierdzającego kandydaturę na kościelny urząd biskupa krakowskiego. Jednak nie stanowiło to w żaden sposób rozciągnięcia jurysdykcji prawnej Rzeczypospolitej nad księstwem siewierskim, gdyż biskupi krakowscy w Siewierzu występowali nie jako najwyżsi przedstawiciele hierarchii kościelnej, tylko jako książęta siewierscy - prawni następcy i kontynuatorzy władzy księcia cieszyńsko - siewierskiego Wacława I i jego poprzedników.  Księstwo miało własną gospodarkę, skarb, wojsko oraz surowe prawa z przywilejem katowskim włącznie, co odzwierciedla powiedzenie ''Kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj''. Nie biło ono jednak swojej monety, a tzw. "dukaty siewierskie" wybite zostały w celach pamiątkowych już po likwidacji księstwa.
+Po zakończeniu sporu w 1453 miasto [[Siewierz]] i zamek stały się siedzibą biskupów krakowskich pełniących tutaj rolę książąt siewierskich. Jako pierwszy formalnego tytułu księcia siewierskiego zaczął używać w 1484 biskup [[Jan Rzeszowski (biskup krakowski)|Jan Rzeszowski]]. W 1519 roku biskup [[Jan Konarski]] powiększył obszar Księstwa po zakupienia od Krystyna IV herbu Lis miasta [[Koziegłowy]] z [[Ruiny zamku w Koziegłowach|zamkiem]] i okolicznymi dobrami.
+Ziemie księstwa były suwerenne terytorialnie i jurysdykcyjnie. Pewna, niejednoznaczna zależność od Rzeczypospolitej wynikała z uwagi na osobę króla, zatwierdzającego kandydaturę na kościelny urząd biskupa krakowskiego. Jednak nie stanowiło to w żaden sposób rozciągnięcia jurysdykcji prawnej Rzeczypospolitej nad księstwem siewierskim, gdyż biskupi krakowscy w Siewierzu występowali nie jako najwyżsi przedstawiciele hierarchii kościelnej, tylko jako książęta siewierscy - prawni następcy i kontynuatorzy władzy księcia cieszyńsko - siewierskiego Wacława I i jego poprzedników.  Księstwo miało własną gospodarkę, skarb, wojsko oraz surowe prawa z przywilejem katowskim włącznie, co odzwierciedla powiedzenie ''Kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj''. Nie biło ono jednak swojej monety, a tzw. "dukaty siewierskie" wybite zostały w celach pamiątkowych już po likwidacji księstwa.
 W czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] księstwo nominalnie pozostawało neutralne, jednak na zamku przebywały oddziały hetmana [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]], co skłoniło Szwedów do jego zajęcia.