Kazimierz Dolny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: {{Gminy powiatu puławskiego}} jest redirectem {{Powiat puławski}} + WP:SK
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: drobne merytoryczne
Linia 86: Linia 86:
* kościół św. Anny z 1671 r. i szpital św. Ducha dla ubogich z manierystycznym szczytem z 1635 r.
* kościół św. Anny z 1671 r. i szpital św. Ducha dla ubogich z manierystycznym szczytem z 1635 r.
* kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z 1589 r. i klasztor [[Zakon Braci Mniejszych|Reformatów]] z lat 1638-68. Zespół otacza mur z 1 po XVIII w.
* kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z 1589 r. i klasztor [[Zakon Braci Mniejszych|Reformatów]] z lat 1638-68. Zespół otacza mur z 1 po XVIII w.
* [[zamek w Kazimierzu Dolnym]] – ruiny zamku dolnego z [[XVI wiek|XVI]] w.
* [[zamek w Kazimierzu Dolnym]] – ruiny z wieku [[XIV wiek|XIV]]-[[XVI wiek|XVI]] w.
* baszta obronna – zachowana z zamku górnego z 2 poł. XIII lub [[XIV wiek|XIV]] w.
* wieża obronna ([[stołp]]) z 2 poł. XIII lub [[XIV wiek|XIV]] w.
* kamienice (przy Rynku) o manierystycznym wystroju z ok. [[1615]] r. należące do braci Przybyłów:
* kamienice (przy Rynku) o manierystycznym wystroju z ok. [[1615]] r. należące do braci Przybyłów:
** Pod Świętym Mikołajem (restaurowana po wojnie przez [[Józef Gosławski|Józefa Gosławskiego]]<ref name="Kamienica">{{cytuj książkę|autor r=Anna Rudzka|rozdział=Kalendarium życia Józefa Gosławskiego|imię=Anna|nazwisko=Rudzka|tytuł=Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale|wydawca=Alegoria|miejsce=Warszawa|wydanie=1|rok=2009|strony=62|isbn=978-83-62248-00-1}}</ref>)
** Pod Świętym Mikołajem (restaurowana po wojnie przez [[Józef Gosławski|Józefa Gosławskiego]]<ref name="Kamienica">{{cytuj książkę|autor r=Anna Rudzka|rozdział=Kalendarium życia Józefa Gosławskiego|imię=Anna|nazwisko=Rudzka|tytuł=Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale|wydawca=Alegoria|miejsce=Warszawa|wydanie=1|rok=2009|strony=62|isbn=978-83-62248-00-1}}</ref>)
Linia 105: Linia 105:
**Spichlerz przy ul. Tyszkiewicza 18
**Spichlerz przy ul. Tyszkiewicza 18
**Spichlerz Kobiałki z 1636 r., ul. Krakowska 61 (hotel PTTK)
**Spichlerz Kobiałki z 1636 r., ul. Krakowska 61 (hotel PTTK)
**spichlerz „Pod Bożą Męką” (nie istnieje)
**spichlerz na końcu ul. Krakowskiej z 1 poł. XVII w. (w ruinie)
**spichlerz na końcu ul. Krakowskiej z 1 poł. XVII w. (w ruinie)
* [[synagoga w Kazimierzu Dolnym]]
* [[synagoga w Kazimierzu Dolnym]]
Linia 113: Linia 112:
* Ruiny willi Szukalskiego z 1910 r. proj. inż. Jana Albrychta
* Ruiny willi Szukalskiego z 1910 r. proj. inż. Jana Albrychta
* drewniane domy z [[XVIII wiek|XVIII]] i [[XIX wiek|XIX]] w.
* drewniane domy z [[XVIII wiek|XVIII]] i [[XIX wiek|XIX]] w.

'''nieistniejące:'''
* spichlerz „Pod Bożą Męką” z 1624 r. wzniesiono dla kupca Wawrzyńca Górskiego wg projektu Adama Tarnawskiego z Kraśnika. Zburzony został pomiędzy latami 1940-44.


== Osobliwości zabytków Kazimierza Dolnego ==
== Osobliwości zabytków Kazimierza Dolnego ==

Wersja z 09:37, 18 kwi 2011

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Burmistrz

Powierzchnia

30,44 km²

Wysokość

{{{wysokość}}} m n.p.m.

Populacja (2008)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa
Rynek w Kazimierzu
Rynek w Kazimierzu
Kamienice Przybyłów przy Rynku
Rynek z kościołem farnym
Kościół farny
Ruiny zamku w Kazimierzu
Spichlerz w Kazimierzu

Kazimierz Dolny (jid. קוזמיר Kuzmir, Kazimierz nad Wisłą) – miasto w woj. lubelskim, w powiecie puławskim, nad Wisłą, w Małopolskim Przełomie Wisły, w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego. Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Jest siedzibą władz miejsko-wiejskiej gminy Kazimierz Dolny. Część trójkąta turystycznego: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów[1]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. lubelskiego.

W Kazimierzu działa klub piłkarski – Orły Kazimierz, założony w 1998 r., ze stadionem w pobliskiej Bochotnicy.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 3485 mieszkańców[2].

Historia

Początki osady sięgają XI wieku. Na jednym ze wzgórz istniała osada zwana Wietrzną Górą, należąca do zakonu benedyktynów. W 1181 roku Kazimierz Sprawiedliwy przekazał osadę norbertankom z podkrakowskiego Zwierzyńca. Norbertanki zmieniły nazwę osady na Kazimierz (imię darczyńcy). Nazwa została odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik "Dolny" został dodany w latach późniejszych, w celu odróżnienia osady (w dolnym biegu rzeki, choć tak naprawdę jest to bieg środkowy) od Kazimierza, założonego pod Krakowem (w górnym biegu rzeki). Po około 150 latach osada i okoliczne wsie stały się dobrami korony. Władysław Łokietek w 1325 r. ufundował kościół parafialny.

Założenie miasta oraz budowę zamku obronnego legendarnie przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zostały przyznane w pierwszej połowie XIV w. W 1406 r. Władysław Jagiełło dokonał lokacji miasta na prawach magdeburskich. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono działki pod budowę. Jedynie północną część rynku pozostawiono bez zabudowy. Dzięki temu do dnia dzisiejszego rynek otwarty jest na farę i zamek, który to widok podziwiany jest przez malarzy i turystów. W 1501 r. Kazimierz Dolny stał się siedzibą starostwa. Zygmunt I Stary, zadłużony u Mikołaja Firleja, nadał w 1519 r. jemu i jego synowi Piotrowi dożywotni tytuł starosty kazimierzowskiego. Kazimierz pozostawał we władaniu rodu Firlejów do 1644 r. W tym czasie przebudowany został zamek w Kazimierzu. Po pożarach w latach 1561 i 1585 spichlerze i domy mieszkalne zostały odbudowane przy wykorzystaniu skał wapiennych z okolicznych wzgórz. Firlejowie dbali także o uprzywilejowanie miasta w handlu zbożem spławianym Wisłą do Gdańska, który to handel już wcześniej (w okresie od XVI do XVII w.) przyczynił się do rozwoju miasta. Na handlu zbożem wyrosły kupieckie rody Przybyłów, Czarnotów, Celejów (przybyłych z Włoch). W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili się franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniejący (od 1585) kościół.

Złoty wiek Kazimierza skończył się w lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego, Karola Gustawa. Powtarzające się przemarsze wojsk i późniejsza zaraza przyczyniły się do upadku miasta. W 1677 r. Jan III Sobieski wydał dekret pozwalający osiedlać się kupcom ormiańskim, greckim i żydowskim. Ożywienie gospodarcze nie trwało jednak długo. Kolejne wojny polsko-szwedzkie ponownie spustoszyły miasto. Spadło także zapotrzebowanie w Europie na polskie zboże. Kupcy próbowali rozwijać handel drewnem i przemysł szkutniczy. Jednak nie były to zyski podobne do tych osiąganych na handlu zbożem. Późniejsze rozbiory odcięły Kazimierz od rynków zbytu.

18 marca 1831 roku rozegrała się tutaj jedna z bitew powstania listopadowegobitwa pod Kazimierzem Dolnym.

Od końca XIX w. Kazimierz Dolny stał się miejscowością wypoczynkową. W okolicznych wąwozach zaczęły powstawać wille i pensjonaty dla letników, przede wszystkim z Lublina i Warszawy.

31 października 1927 roku miejscowość uzyskała prawa miejskie[3].

Kolejnych zniszczeń dokonały działania podczas II wojny światowej. Kazimierz został odbudowany w znacznej mierze dzięki staraniom Karola Sicińskiego, któremu to zadanie powierzył ówczesny minister kultury. Dzisiaj Kazimierz Dolny stanowi zespół urbanistyczno-krajobrazowy, w którym został zachowany historyczny układ ośrodka handlu położonego na szlaku wiślanym.

27 kwietnia 1979 roku (na podstawie projektu Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) został tu utworzony Kazimierski Park Krajobrazowy.

8 września 1994 roku kazimierski zespół zabytkowy został uznany za pomnik historii zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy.

Zabytki

  • kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja – zbudowany w latach 1586-1589
    • organy w modrzewiowej oprawie z 1620 r. (jedne z najstarszych w Polsce)
    • renesansowe popiersie Mikołaja Przybyły
    • stalle z 1 poł. XVII wieku
    • chrzcielnica (warsztat Santi Gucciego)
    • ołtarz główny w stylu barokowym
    • ambona z 1615 r. z rokokowym zwieńczeniem
  • kościół św. Anny z 1671 r. i szpital św. Ducha dla ubogich z manierystycznym szczytem z 1635 r.
  • kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z 1589 r. i klasztor Reformatów z lat 1638-68. Zespół otacza mur z 1 po XVIII w.
  • zamek w Kazimierzu Dolnym – ruiny z wieku XIV-XVI w.
  • wieża obronna (stołp) z 2 poł. XIII lub XIV w.
  • kamienice (przy Rynku) o manierystycznym wystroju z ok. 1615 r. należące do braci Przybyłów:
  • kamienica Gdańska (przy rynku) z 1795 r. w stylu barokowym
  • kamienica Biała (przy ul. Senatorskiej)
  • kamienica Celejowska (przy ul. Senatorskiej), przebudowana przed 1630 r. przez Bartłomieja Celeja, dziś mieści się w niej oddział Muzeum Nadwiślańskiego
  • spichlerze
    • Spichlerz „Pod Żurawiem” z 2 poł. XVII w., ul. Puławska 112 (hotel)
    • Spichlerz „Król Kazimierz” z 2 poł. XVII w., ul. Puławska 70 (hotel)
    • Spichlerz Pielaka z XVII w., ul. Puławska 66
    • Spichlerz „Pod Wianuszkami” z lat 80. XVII w. przy ul. Puławskiej 64
    • Spichlerz Nowakowskiego z 2 poł. XVI w. przy ul. Puławskiej 5
    • Spichlerz „Bliźniak” z pocz. XVII w. przy ul. Puławskiej 46
    • Spichlerz Feuersteina (Krzysztofa Przybyły) z XVI w., ul. Puławska 40
    • Spichlerz Ulanowskich (Mikołaja Przybyły) z 1591 r., ul. Puławska 34
    • Spichlerz przy ul. Tyszkiewicza 18
    • Spichlerz Kobiałki z 1636 r., ul. Krakowska 61 (hotel PTTK)
    • spichlerz na końcu ul. Krakowskiej z 1 poł. XVII w. (w ruinie)
  • synagoga w Kazimierzu Dolnym
  • jatki drewniane z pocz. XIX wieku na Małym Rynku
  • kapliczka z Chrystusem Frasobliwym z 1588 r. przy tzw. Bramie Lubelskiej
  • Stara Łaźnia (ob. hotel "Perła Kazimierza") z 1921 r. proj. Jan Koszczyc Witkiewicz
  • Ruiny willi Szukalskiego z 1910 r. proj. inż. Jana Albrychta
  • drewniane domy z XVIII i XIX w.

nieistniejące:

  • spichlerz „Pod Bożą Męką” z 1624 r. wzniesiono dla kupca Wawrzyńca Górskiego wg projektu Adama Tarnawskiego z Kraśnika. Zburzony został pomiędzy latami 1940-44.

Osobliwości zabytków Kazimierza Dolnego

Wszystkie budowle kazimierskie zostały wzniesione z miękkiego, łatwego w obróbce miejscowego wapienia. Ten materiał pozwalał na wyjątkowo bogate, pełne fantazji zdobienie fasad. Budowniczowie kamienic prześcigali się w pomysłach zdobienia, mających niewiele wspólnego z klasyczną architekturą renesansu.

Kamienice były kryte stromymi dachami pochylonymi ku środkowi i osłoniętymi od ulicy niezwykle wysokimi attykami. Powierzchnię attyk również pokrywała bogata dekoracja, a górną krawędź wieńczyły kamienne pinakle i woluty.

Wzniesione nad brzegiem Wisły spichrze miały wprawdzie zwykłe strome dachy dwuspadowe, ale za to szczyty od strony rzeki były również bogato zdobione.

Integralne części miasta

Albrechtówka, Cholewianka, Dąbrówka, Doły, Doły Wylęgowskie, Góry Drugie, Góry Pierwsze, Góry Trzecie, Helenówka, Jeziorszczyzna, Las Miejski, Mięćmierz, Nowy Las, Okale, Wylągi.

Filmy realizowane w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą

Administracja

Kazimierz Dolny jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[5].

Ludzie związani z Kazimierzem Dolnym

Turystyka

  • ścieżka dydaktyczna "Norowy Dół"
  1. Muzeum przyrodnicze (spichlerz Przybyłów, następnie Ulanowskich)
  2. Spichlerze z XVI i XVII w.
  3. Stożek napływowy u wylotu Norowego Wąwozu
  4. "Norowy Dół" – efekt budowy drogi w lessie bez zabezpieczeń przed erozją wodną
  5. Osuwisko na zboczu wąwozu
  6. Odsłonięcie skał podłoża kredowego i trzeciorzędu
  7. Kotły sufozyjne – wynik erozji wód podziemnych w lessie
  8. Panorama na Płaskowyż Nałęczowski i Równinę Radomską
  9. Panorama na Małopolski Przełom Wisły
  10. Odsłonięcia lessu w ścianie wąwozu
  11. Stanowisko powojnika pnącego (gatunek śródziemnomorski)
  12. Ruiny baszty i zamku

Zobacz też

  1. Trójkąt turystyczny Puławy – Kazimierz – Nałęczów na stronie Starostwa Powiatowego w Puławach
  2. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). , 2009. GUS, Departament Badań Statystycznych. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. (pol.). 
  3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 października 1927 r. o zaliczeniu osady Kazimierz Dolny w powiecie puławskim, województwie lubelskiem, w poczet miast i włączeniu do nowoutworzonego miasta niektórych sąsiednich miejscowości (Dz.U. z 1927 r. nr 94, poz. 840)
  4. a b Anna Rudzka: Kalendarium życia Józefa Gosławskiego. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 2009, s. 62. ISBN 978-83-62248-00-1.
  5. Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2010-04-20]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski