Księstwo Kurlandii i Semigalii

Księstwo Kurlandii i Semigalii

1562-1795
Flaga Herb
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Mitawa
Ustrój polityczny	Monarchia
Głowa państwa	Książę Piotr Biron
Status terytorium	Lenno
Zależne od	Rzeczpospolita¹
Powierzchnia  • całkowita	27 286 km²
Liczba ludności (XVII)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	ok. 200 000 ok. 7,3 osób/km² Niemcy bałtyccy, Łotysze, Liwowie
Waluta	Talar
Sekularyzacja	ziem Państwa Zakonu Kawalerów Mieczowych 28 listopada 1561
III rozbiór Polski	Imperium Rosyjskie 28 marca 1795
Religia dominująca	Luteranizm
Terytoria zależne	Gambia Kurlandzka (1651-61) Nowa Kurlandia (1642-90)

{{Państwo infobox}} Nieznane pola: "n2_flaga", "p2_flaga", "n1", "p1", "p3_flaga", "n3_flaga", "uwagi", "język_używany", "p4", "n4", "p4_flaga", "n4_flaga", "powierzchnia_miejsce", "p3", "n5_flaga", "p5_flaga", "p1_flaga", "ludność_miejsce", "państwo", "p5", "n3", "n5", "n2", "p2" oraz "n1_flaga".

Księstwo Kurlandii i Semigalii wraz z koloniami jako część Rzeczypospolitej

Księstwo Kurlandii i Semigalii – księstwo lenne Rzeczypospolitej Obojga Narodów powstałe po sekularyzowaniu zakonu kawalerów mieczowych w 1561, zamieszkane przez Niemców, Liwów i Łotyszy. Pierwszym świeckim księciem nowo powstałego państwa został ostatni wielki mistrz zakonu, Gotthard Kettler. Księstwo położone było na terenie dzisiejszej południowo-zachodniej Łotwy.

Historia

Zakon inflancki

Kurlandia miała aż do XVI wieku wspólne dzieje z Inflantami. W XIII wieku zakon mieczowników (kawalerów mieczowych) (zwanych też rycerzami inflanckimi) podbił państwo plemienne Kurów (Kuronów). W 1230 roku, w celu uniknięcia rozlewu krwi, ich władca, Lammekinus, przyjął chrzest i zwierzchnictwo papieża. Spotkało się to jednak ze sprzeciwem ze strony kawalerów mieczowych, którzy ostatecznie podbili Kuronów w 1269 roku. Był to początek ery feudalnej na ziemiach Kurlandii.

Utworzenie księstwa

W 1561 roku doszło do rozwiązania zakonu i oddania Kurlandii pod władzę Zygmunta Augusta. Ostatni wielki mistrz zakonu, Gotthard Kettler, wziął od niego w lenno dziedziczne Kurlandię i Semigalię (wraz z tytułem księcia). Następnie zaprowadził w Kurlandii protestantyzm i sam 1587 roku przyjął wyznanie augsburskie, które stało się także dominującą religią. Potomkowie Kettlera władali w Kurlandii do początków 1737 roku.

W XVII wieku Kurlandia przeżyła okres świetności, będący wynikiem rozwoju przemysłu stoczniowego i handlu morskiego. Za czasów księcia Jakuba (1640-1682) Kurlandia podjęła nawet próby zakładania kolonii zamorskich (Tobago, Gambia). Rok 1658 roku jest rokiem końca prosperity Kurlandii. Szwedzi pojmali Jakuba i zagarnęli Mitawę. Księstwo uległo osłabieniu. Od 1710 roku Kurlandia znalazła się w strefie wpływów rosyjskich. Przyczynił się do tego zwłaszcza ślub (1710) księżniczki Anny, córki cara Iwana, z Fryderykiem Wilhelmem, księciem Kurlandii, i zwycięstwa Rosji nad armią szwedzką. Po jego śmierci (1711) Anna objęła tron przy pomocy Piotra Wielkiego. Polska ze swej strony starała się utrzymać Kurlandię przy sobie.

Mapa

Granice Księstwa

• od północnego wschodu: Liwonia, tj. Inflanty szwedzkie
• od wschodu: Inflanty polskie
• od południa: litewska Żmudź
• od zachodu: Bałtyk

Upadek księstwa

W 1737 roku umarł ostatni z rodu Kettlerów, a po wstąpieniu na tron rosyjski cesarzowa Anna Iwanowna wypromowała na księcia Kurlandii Ernesta Jana Birona, swego faworyta. Wkrótce (1740) został on wygnany na Sybir, a Kurlandia dostała się pod wpływy Sasów. Wprawdzie stany kurlandzkie powołały (1741) na tron Ludwika Ernesta Brunszwickiego, ale reakcja Polski na tę decyzję była negatywna. Po walkach doszło do wyboru (1758) księcia saskiego Karola Krystiana, polskiego królewicza (syna Augusta III). Tymczasem Biron powrócił z wygnania, a gdy Katarzyna II Wielka zażądała zwrócenia mu wszystkich urzędów, Karol został zmuszony do ustąpienia (1763). Protestował wówczas poseł Jan Andrzej Borch. W 1764 roku Polska nadała tytuł księcia Kurlandii Bironowi. W 1768 roku doszło do ogłoszenia nowej ustawy rozszerzającej uprawnienia księcia na niekorzyść stanów. Biron umarł w 1772 roku, oddawszy uprzednio (1769) władzę Piotrowi Bironowi.

Nasilenie wpływów rosyjskich

Po śmierci Birona pojawiły się niepokoje wewnętrzne w postaci sporów pomiędzy stanami i miastami; obie strony szukały poparcia bądź w Petersburgu, bądź w Warszawie. W 1795 (w czasie III rozbioru Polski) sejm kurlandzki ogłosił przyłączenie księstwa do Rosji, zaś książę za roczną pensję zrzekł się dobrowolnie rządów na korzyść Rosji. Od tej chwili Kurlandia weszła, jako gubernia kurlandzka, w skład cesarstwa rosyjskiego, zachowując wszelako niektóre swe prawa. W 1812 wojska napoleońskie, wycofując się z Rosji, utworzyły Księstwo Kurlandii, Semigalii i Piltynia, które zostało zlikwidowane przez Rosjan. W 1817 roku uwolniono chłopów łotewskich, jednakże bez prawa do ziemi. Do końca XIX wieku duże wpływy w Kurlandii zachowała szlachta niemiecka, którzy w czasie wojny utworzyli pod okupacją niemieckich wojsk Księstwo Kurlandii i Semigalii. W 1918 roku Kurlandia stała się ostatecznie częścią nowo utworzonego państwa łotewskiego.

Gambia

do napisania

Nowa Kurlandia

W XVII wieku Kurlandia przejściowo posiadała kolonię na wyspie Tobago w archipelagu Małych Antyli.

Podział administracyjny

Siedzibą książąt kurlandzkich była Mitawa.

• Kurlandia
  • Goldynga (stolica)
  • Tukums
• Semigalia
  • Mitawa (stolica)
  • Seelburg
• powiat piltyński

Główne porty

• Windawa
• Lipawa

Zobacz też

• Władcy Kurlandii i Semigalii
• Kurlandia, Łotwa, Semigalia
• Nowa Kurlandia
• Kurlandzka kolonizacja w Gambii
• wojny inflanckie
• Wojsko Księstwa Kurlandii i Semigalii

Bibliografia

• Gustaw Manteuffel. Przewroty w dziejach księstwa kurlandzkiego XVIII w. Kraków 1896.
• Gustaw Manteuffel. Z dziejów Kościoła w Inflantach i Kurlandyi (od XVI-go do XX-go stulecia). Gazeta Rolnicza. Warszawa 1905.
• Gustaw Manteuffel. ZARYSY Z DZIEJÓW KRAIN DAWNYCH INFLANCKICH czyli Inflant właściwych (tak szwedzkich jako i polskich) Estonii z Ozylią, Kurlandii i Ziemi Piltyńskiej. Universitas. Kraków 2007.
• Eustachy Tyszkiewicz Zrzódła do dziejów Kurlandyi i Semicalij z czasów Karola Królewicza Polskiego, Księcia Saskiego. Kraków 1870.

Linki zewnętrzne

• Hołd lenny Gotharda von Kettlera złożony Stefanowi Batoremu dnia 5 VIII 1579 roku
• Materiały D.E.Jabłońskiego z lat 1727-1728 dotyczące wolności religijnej gminy reformowanej w Mitawie.
• Wyznaczenie deputacyi dla xięstwa Kurlandyi i Semigalii. Actum in curia regia Varsaviensi 1791 03.05
• Sąd wspólny między Xięstwem Kurlandzkim a przynależnymi do niego powiatami W.X.Lit. z Kurlandią stykającymi się - projekt J.W. Wawrzeckiego chorążega w W.X.Lit., posła brasławskiego 25 Junii 1791.
• Akt Powstania Kurlandzkiego.
• Zrzódła do dziejów Kurlandyi i Semicalij z czasów Karola Królewicza Polskiego, Księcia Saskiego.
• Urządzenie o włoscianach gubernii Kurlandzkiey : postanowienia tymczasowe.
• Obrona Sprawiedliwa Szlachty Kurlandzkiej
• Księstwo Kurlandii i Semigalii na mapie "Dvcatvvm Livoniae et Cvrlandiae cum vcinis Insulis Nova Exhibitio Geographica"