Kodeń: Różnice pomiędzy wersjami

Kodeń
	{{{rodzaj miejscowości}}}
	; Kodeń. Ulica Sławatycka.
Państwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	Kodeń
Liczba ludności (2011)	2800
Strefa numeracyjna	(+48) 83
Kod pocztowy	21-509
Tablice rejestracyjne	LBI
SIMC
	Położenie na mapie brak Brak mapy: lubelskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:airport}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:02, 26 lut 2012

Kodeń – wieś w Polsce na Równinie Kodeńskiej, położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Kodeń, położona na terasie nadzalewowej kilka metrów nad doliną Bugu, niedaleko ujścia niewielkiej rzeczki o nazwie Kałamanka.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kodeń.

Demografia

Szablon:Źródła Liczba mieszkańców^[1]

Historia

Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku XVI, ale wiadomo, że już w XVw. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy darem od tego króla wiele dóbr, dostał razem przywilej w roku 1511 na założenie miasta Kodeń, obdarzył takowo prawem magdeburskiem, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. Zasadzając się na takim przywileju, wydał inny od Siebie Sapieha 1513 roku, stanowiąc burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania.^[2] Jan (Iwan) Sapieha (zm. 1517) lub jego syn Paweł Sapieha, wybudował otoczony murem i wałem zespół zamkowy wraz z kaplicą, którą po raz pierwszy wzmiankuje się w 1530 roku. Między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. W 1518 roku powstała tu parafia rzymskokatolicka.

W latach 30 XVII wieku Mikołaj Sapieha wybudował w mieście renesansowy kościół św. Anny. Od 1631 roku, po przywiezieniu przez Mikołaja Sapiehę z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: Matka Boża Kodeńska), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby Matki Bożej z Guadalupe, Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową (obraz wprowadzono do kaplicy zamkowej 15 IX 1631). Wiek XVII i XVIII to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem, mimo złupienia kościoła św. Anny przez Szwedów w 1657 roku oraz pożaru miasta i bazyliki w roku 1680. W 1686 roku odbyła się ponowna konsekracja kościoła po jego przebudowie. 15 sierpnia 1723 z inicjatywy Jana Fryderyka Sapiehy biskup łucki Stefan Rupniewski dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie Matki Bożej Częstochowskiej i obrazie Matki Bożej Trockiej. W XVIII wieku Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany Placencją, który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali Braniccy, następnie Flemingowie i Czartoryscy. Kres temu okresowi położyły wojny napoleońskie, kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Kolejny pożar miasta miał miejsce w 1821 roku; wtedy też bazylika doznała znacznych zniszczeń. Po upadku powstania styczniowego, w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił prawa miejskie. 6 kwietnia 1875 r. z rozkazu cara kościół św. Anny zamieniono na cerkiew prawosławną, natomiast obraz Matki Bożej w sierpniu 1875 wywieziono na Jasną Górę, skąd powrócił 4 września 1927 r.

Po roku 1945 Kodeń staje się miejscowością położoną przy granicy – początkowo ze Związkiem Radzieckim, obecnie z Białorusią; nie ma tu przejścia granicznego.

Zabytki

Kalwaria Kodeńska (wzgórze kalwaryjskie usypano w roku 1930)
ruiny pałacu Sapiehów – na ruinach zamku obecnie wznosi się ołtarz polowy
kościół pw. św. Ducha, dawniej kaplica zamkowa, z I poł. XVI wieku, oryginalna budowla łącząca elementy gotyckie i renesansowe
wielokrotnie przebudowywany pałac Placencja (letnia rezydencja Sapiehów; obecnie – 2009 r. – Dom Opieki Społecznej)
Bazylika św. Anny z lat 1629–1635^[3], wybudowana z fundacji Mikołaja Sapiehy, w miejscu drewnianego kościoła z 1599. Przebudowana w 1686 roku (wieża zachodnia) i rozbudowana w XVIII w. z niezwykle bogatą dekoracją sztukateryjną
w kościele – cudowny obraz Matki Bożej Kodeńskiej (historia sanktuarium i odsłonięcia obrazu w okresie od maja do października o godz. 10)
kaplica cmentarna pw. św. Wawrzyńca wybudowana w latach 1683-1685 staraniem Kazimierza Władysława Sapiehy
zabytkowa brama unicka przy ul. Sławatyckiej
droga krzyżowa z oryginalnymi figuralnymi rzeźbami drewnianymi autorstwa Tadeusza Niewiadomskiego – autor w konwencję drogi krzyżowej wplótł motywy z lat wojny i okupacji
inne rzeźby tego autora, m.in. upamiętniająca katastrofę w Czarnobylu
cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła (siedziba miejscowej parafii)
klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, Dom Zakonny Sióstr Sercanek oraz klasztor Sióstr Karmelitanek Bosych
muzeum misyjno-ornitologiczne

Transport

Przez Kodeń prowadzi droga wojewódzka:

816 Terespol – Kodeń – Sławatycze – Włodawa – Dorohusk – Horodło – Zosin

Kodeń posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Białą Podlaską, Terespolem oraz Warszawą.

Galeria

Kościół parafialny pw. św. Anny
Kościół filialny pw. św. Ducha (była cerkiew unicka) zamkowa
Jedna z kaplic na Kalwarii Kodeńskiej
Pałacyk Placencja
Brama unicka
Cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła

Cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła
Mogiła powstańców styczniowych
Pomnik żołnierzy radzieckich^[4]

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Kodniu

Linki zewnętrzne

Kodeń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 238 .
Sanktuarium Matki Bożej Kodeńskiej – strona oficjalna
Madonny.pl

Szablon:Linki do map Polski

↑ Dane za: 1907 - Opis Królestwa Polskiego do Atlasu Geograficznego Ilustrowanego pod redakcją J.M. Bazewicza, Warszawa 1907
↑ Samuel Orgelbrand. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.
↑ jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640
↑ Faktycznie pochowani tu byli radzieccy jeńcy wojenni. Kiedy w 1944 r. wojska radzieckie wkroczyły do Kodnia, Niemców już nie było.

[1] Dane za: 1907 - Opis Królestwa Polskiego do Atlasu Geograficznego Ilustrowanego pod redakcją J.M. Bazewicza, Warszawa 1907

[2] Samuel Orgelbrand. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.

[3] ta zakończenia budowy podawany jest też rok 1640

[4] Faktycznie pochowani tu byli radzieccy jeńcy wojenni. Kiedy w 1944 r. wojska radzieckie wkroczyły do Kodnia, Niemców już nie było.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 67: / Linia 67: @@
 == Historia ==
-Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku [[XVI wiek|XVI]], ale wiadomo, że już w [[XV]]w. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. ''Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy darem od tego króla wiele dóbr, dostał razem przywilej w roku [[1511]] na założenie miasta Kodeń, obdarzył takowo prawem magdeburskiem, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. Zasadzając się na takim przywileju, wydał inny od Siebie Sapieha 1513 roku, stanowiąc burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania.''<ref>[[Samuel Orgelbrand]]. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.</ref> [[Iwan Sapieha|Jan (Iwan) Sapieha]] (zm. 1517) wybudował otoczony [[Mur (budownictwo)|murem]] i [[Wał (fortyfikacje)|wałem]] zespół zamkowy wraz z kaplicą, a między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. W [[1518]] roku powstała tu parafia rzymskokatolicka.
+Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku [[XVI wiek|XVI]], ale wiadomo, że już w [[XV]]w. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. ''Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy darem od tego króla wiele dóbr, dostał razem przywilej w roku [[1511]] na założenie miasta Kodeń, obdarzył takowo prawem magdeburskiem, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. Zasadzając się na takim przywileju, wydał inny od Siebie Sapieha 1513 roku, stanowiąc burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania.''<ref>[[Samuel Orgelbrand]]. Encyklopedyja powszechna. Tom XIV, 1863. s. 981.</ref> [[Iwan Sapieha|Jan (Iwan) Sapieha]] (zm. 1517) lub jego syn [[Paweł Sapieha]], wybudował otoczony [[Mur (budownictwo)|murem]] i [[Wał (fortyfikacje)|wałem]] zespół zamkowy wraz z kaplicą, którą po raz pierwszy wzmiankuje się w 1530 roku. Między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. W [[1518]] roku powstała tu parafia rzymskokatolicka.
-Od [[1631]] roku, po przywiezieniu przez [[Mikołaj Sapieha Pobożny|Mikołaja Sapiehę]] z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: [[Matka Boża Kodeńska]]), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby [[Matka Boża z Guadalupe (Hiszpania)|Matki Bożej z Guadalupe]], Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową (obraz wprowadzono do kaplicy zamkowej 15 IX 1631). Wiek [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek|XVIII]] to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem, mimo pożaru miasta i [[Bazylika św. Anny w Kodniu|bazyliki]] w roku [[1680]]. [[15 sierpnia]] [[1723]] z inicjatywy [[Jan Fryderyk Sapieha|Jana Fryderyka Sapiehy]] [[biskupi łuccy|biskup łucki]] [[Stefan Rupniewski]] dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie [[Matka Boża Częstochowska|Matki Bożej Częstochowskiej]] i obrazie [[Matka Boża Trocka|Matki Bożej Trockiej]]. W [[XVIII wiek]]u Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany ''Placencją'', który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali [[Braniccy herbu Korczak|Braniccy]], następnie [[Flemming|Flemingowie]] i [[Czartoryscy]]. Kres temu okresowi położyły [[wojny napoleońskie]], kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Kolejny pożar miasta miał miejsce w [[1821]] roku; wtedy też bazylika doznała znacznych zniszczeń. Po upadku [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]], w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił [[prawa miejskie]]. 6 kwietnia [[1875]] r. z rozkazu cara kościół zamieniono na cerkiew prawosławną, natomiast obraz Matki Bożej w sierpniu [[1875]] wywieziono na [[Jasna Góra|Jasną Górę]], skąd powrócił 4 września [[1927]] r.
+W latach 30 XVII wieku Mikołaj Sapieha wybudował w mieście renesansowy kościół św. Anny. Od [[1631]] roku, po przywiezieniu przez [[Mikołaj Sapieha Pobożny|Mikołaja Sapiehę]] z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: [[Matka Boża Kodeńska]]), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby [[Matka Boża z Guadalupe (Hiszpania)|Matki Bożej z Guadalupe]], Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową (obraz wprowadzono do kaplicy zamkowej 15 IX 1631). Wiek [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek|XVIII]] to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem, mimo złupienia kościoła św. Anny przez Szwedów w 1657 roku oraz pożaru miasta i [[Bazylika św. Anny w Kodniu|bazyliki]] w roku [[1680]]. W 1686 roku odbyła się ponowna konsekracja kościoła po jego przebudowie. [[15 sierpnia]] [[1723]] z inicjatywy [[Jan Fryderyk Sapieha|Jana Fryderyka Sapiehy]] [[biskupi łuccy|biskup łucki]] [[Stefan Rupniewski]] dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie [[Matka Boża Częstochowska|Matki Bożej Częstochowskiej]] i obrazie [[Matka Boża Trocka|Matki Bożej Trockiej]]. W [[XVIII wiek]]u Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany ''Placencją'', który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali [[Braniccy herbu Korczak|Braniccy]], następnie [[Flemming|Flemingowie]] i [[Czartoryscy]]. Kres temu okresowi położyły [[wojny napoleońskie]], kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Kolejny pożar miasta miał miejsce w [[1821]] roku; wtedy też bazylika doznała znacznych zniszczeń. Po upadku [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]], w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił [[prawa miejskie]]. 6 kwietnia [[1875]] r. z rozkazu cara kościół św. Anny zamieniono na cerkiew prawosławną, natomiast obraz Matki Bożej w sierpniu [[1875]] wywieziono na [[Jasna Góra|Jasną Górę]], skąd powrócił 4 września [[1927]] r.
 Po roku [[1945]] Kodeń staje się miejscowością położoną przy [[Granica państwowa|granicy]] – początkowo ze [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związkiem Radzieckim]], obecnie z [[Białoruś|Białorusią]]; nie ma tu przejścia granicznego.
@@ Linia 78: / Linia 78: @@
 * [[Kościół św. Ducha w Kodniu|kościół pw. św. Ducha]], dawniej kaplica zamkowa, z I poł. [[XVI wiek]]u, oryginalna budowla łącząca elementy gotyckie i renesansowe
 * wielokrotnie przebudowywany pałac ''Placencja'' (letnia rezydencja Sapiehów; obecnie – 2009&nbsp;r. – Dom Opieki Społecznej)
-* [[Bazylika św. Anny w Kodniu|Bazylika św. Anny]] z lat 1629–1635<ref>jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640</ref>, wybudowana z fundacji Mikołaja Sapiehy, w miejscu drewnianego kościoła z [[1599]], rozbudowana w XVIII&nbsp;w. z niezwykle bogatą dekoracją sztukateryjną
+* [[Bazylika św. Anny w Kodniu|Bazylika św. Anny]] z lat 1629–1635<ref>jako data zakończenia budowy podawany jest też rok 1640</ref>, wybudowana z fundacji Mikołaja Sapiehy, w miejscu drewnianego kościoła z [[1599]]. Przebudowana w 1686 roku (wieża zachodnia) i  rozbudowana w XVIII&nbsp;w. z niezwykle bogatą dekoracją sztukateryjną
 * w kościele – cudowny obraz [[Matka Boża Kodeńska|Matki Bożej Kodeńskiej]] (''historia sanktuarium i odsłonięcia obrazu w okresie od maja do października o godz. 10'')
 * kaplica cmentarna pw. św. Wawrzyńca wybudowana w latach 1683-1685 staraniem Kazimierza Władysława Sapiehy

Wsie	Dobratycze Dobromyśl Elżbiecin Kąty Kodeń Kopytów Kopytów-Kolonia Kostomłoty Kożanówka Okczyn Olszanki Szostaki Zabłocie Zabłocie-Kolonia Zagacie Zalewsze
Kolonie	Haczki Rapcze
Osady	Dobratycze Kostomłoty
Części wsi	Dolina Kodeń Drugi Kodeń Pierwszy Kornac Kot Łęgi Ług Morgi Polemcy Przydatki Sugry Wygnanka Zalewsze

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia chełmska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biała (Podlaska) Janów Podlaski (←1932–40) Kodeń (do 1870) Łomazy (do 1870) Piszczac (do 1870) Rossosz (do 1870) Sławatycze (do 1870) Terespol (do 1940 i od 1944)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Podlaska (od 1973) Bohukały (←1932–54) Dobryń (1867–1954) Dubów (1926–1954) Hołowczyce (←1932–54) Huszcza (1867–1874, 1926–43 i 1944–54) Janów Podlaski (1940–54 i od 1973) Kobylany (1867–1954) Kodeń (1870–1954 i od 1973) Konstantynów (od 1973) Kostomłoty (1867–1943) Kościeniewicze (1867–1954) Leśna Podlaska (od 1973) Lubienka (1867–? i 192?–26) Lubienka I (?–192?) Lubienka II (?–192?) Łomazy (1870–1954 i od 1973) Międzyleś (1867–1927) Opole (←1940–44→) Pawłów (←1932–39) Piszczac (1870–18??) Piszczac (19??–1954 i od 1973) Połoski (1867–19??) Rokitno (←1932–54 i od 1973) Rossosz (1870–43 i 1944–54) Sidorki (1867–1954) Sitnik (1867–1954) Sławatycze (1867–1922→ i ←1940–44→) Swory (←1923–54) Terespol (1940–44 i od 1973) Tuczna (1927–54 i od 1973) Wisznice (←1940–44→) Witulin (←1932–54) Zabłocie (1867–1954) Zakanale (←1932–54) Zalesie (od 1973)
Gromady (1954–72)	Berezówka (1954–68) Biała Podlaska (1960–72) Błonie (1954–61) Błotków Duży (1954–72) Bohukały (1969–72) Bubel Stary (1954–59) Burwin (1954–68) Cicibór Duży (1954–72) Dąbrowica Duża (1954–59) Dobratycze (1954–68) Dobrynka (1954–61) Dubów (1954–72) Hołowczyce (1954–55 →) Horoszki Duże (1954–55 →) Huszcza (1954–72) Jabłeczna (1954–59) Janów Podlaski (1954–72) Kijowiec (1954–59) Klonownica (1954–59) Kodeń (1954–72) Komarno (1954–59) Konstantynów nad Bugiem (1954–72) Kopytów (1954–59) Kościeniewicze (1954–68) Kownaty (1954–55 →) Kozły (← 1957) Krzywowólka (1954–72) Leśna Podlaska (1954–72) Litewniki Nowe (1954–55 →) Łobaczew Duży (1954–59) Łomazy (1954–72) Małaszewicze (1962–72) Mazanówka (1954–59) Olszyn (1954–59) Ortel Książęcy (1954–61) Pawłów Nowy (1954–59) Pawłów Stary (1960–68) Piszczac (1954–72) Połoski (1954–61) Pratulin (1954–68) Rokitno (1954–72) Rossosz (1954–72) Sidorki (1954–59) Sitnik (1954–61) Sławacinek Nowy (1962–72) Studzianka (1954–59) Styrzyniec (1954–61) Swory (1954–72) Tuczna (1954–72) Wilczyn (1954–59) Witulin (1954–59) Woskrzenice Duże (1954–61) Wólka Dobryńska (1954–61) Wólka Nosowska (1954–55 →) Zabłocie (1954–72) Zalesie (1954–72)