Katowice: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
GrouchoBot (dyskusja | edycje)
m r2.7.2) (Robot dodał gv:Katowice
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Toponimia: ilustracja
Linia 168: Linia 168:


== Toponimia ==
== Toponimia ==
[[Plik:Katowice 1792.jpg|thumb|Nazwa "Katowice" na mapie z 1792 r.]]
Etymologia nazwy ''Katowice'' nie jest do końca jasna. Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy:
Etymologia nazwy ''Katowice'' nie jest do końca jasna. Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy:
* od słowa „kąty”, czyli od dawnego określenia chat zagrodników,
* od słowa „kąty”, czyli od dawnego określenia chat zagrodników,

Wersja z 22:35, 11 lip 2012

Szablon:POL miasto infobox Katowice Katowice(niem. Kattowitz[1], czes. Katovice, 9 marca 195320 grudnia 1956 Stalinogród) – miasto położone w południowej Polsce, siedziba władz województwa śląskiego[2], dawniej województwa katowickiego, główny ośrodek Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Z liczbą 306 826 mieszkańców jest 10. miastem w kraju pod względem liczby ludności i 11. pod względem powierzchni, mając prawie 165 km²[3].

Historycznie miasto położone na Górnym Śląsku. W podanych latach stolica:

Geografia

Położenie Katowic wśród pozostałych członków Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

Położenie

Katowice leżą na Wyżynie Katowickiej, będącej częścią Wyżyny Śląskiej, we wschodniej części Górnego Śląska[2]. Miasto leży na dziale wodnym Wisły i Odry – naturalnej granicy Małopolski i Śląska. Przez Katowice przepływają rzeki: Rawa – dopływ Brynicy i Kłodnica – dopływ Odry oraz kilka mniejszych.

Teren miasta odznacza się urozmaiconą rzeźbą terenu, a różnice wysokości względnych wynoszą około 100 m, najwyższe wzniesienie jest położone 357 m n.p.m. (Wzgórze Wandy w dzielnicy Murcki), a najniższy punkt leży na wysokości 245 m n.p.m. (w dolinach rzek Mlecznej i Kłodnicy)[2]. Pod względem geologicznym, Katowice położone są w Niecce Śląsko-Krakowskiej.

Katowice graniczą z Chorzowem, Siemianowicami Śląskimi, Czeladzią, Sosnowcem, Mysłowicami, Lędzinami, Tychami, Mikołowem i Rudą Śląską.

Klimat

Klimat w Katowicach, średnie z lat 1961–1990

Średnia roczna temperatura wynosi +7,9ºC (średnia z lat 1961–1990), średnia temperatura w lipcu +17,4 °C, a w styczniu -2,7 °C. Średnia suma opadów w skali roku wynosi 721 mm, z czego najwięcej w lipcu (110 mm). Charakterystyczne są tu wiatry słabe, o średniej prędkości 3,3 m/s, wiejące głównie z kierunku zachodniego (21%) i południowego zachodu (20,1%). Pokrywa śnieżna występuje około 60 dni w roku[4].

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Dzielnice Katowic.
Dzielnice Katowic

Miasto Katowice składa się z 22 dzielnic zgrupowanych w 5 zespołach dzielnic:

I. Zespół dzielnic śródmiejskich

II. Zespół dzielnic północnych

III. Zespół dzielnic zachodnich

IV. Zespół dzielnic wschodnich

V. Zespół dzielnic południowych

Demografia

Rozwój demograficzny

 Osobny artykuł: Rozwój demograficzny Katowic.

Rozwój demograficzny Katowic związany jest z wcielaniem pogranicznych osad i tym samym z rozwojem terytorialnym miasta. Od uzyskania w 1865 praw miejskich, Katowice powiększały kilkakrotnie swoją powierzchnię i zmieniały strukturę administracyjną. 15 lipca 1924 liczba ludności miasta przekroczyła 100 tys. W tym dniu wcielono do Katowic: Bogucice, Brynów, Dąb, Ligotę, Załęską Hałdę, Załęże i Zawodzie, co spowodowało praktycznie podwojenie liczby mieszkańców z niespełna 57 tys. do prawie 113 tys. (129 437 w maju 1930[5]). Kolejne przyłączenia okolicznych osad miały miejsce w latach 1951, 1960 i 1975. W okresie od 1825 do 1924 liczba ludności podwajała się, głównie przez migrację i wcielanie okolicznych osad, co ok. 10 lat i w ciągu tychże 100 lat zwiększyła się ponad 165-krotnie. Jednakże, ze schyłkiem lat 80. XX w., nastąpiła zmiana tendencji rozwoju demograficznego miasta i rozpoczął się spadek liczby ludności Katowic z 368 621 (stan 1987) do 308 724 (stan 2009).

  • Wykres liczby ludności miasta Katowice na przestrzeni 3 ostatnich stuleci

Największą populację Katowice odnotowały w 1987 r. – wg danych GUS 368 621 mieszkańców.

Struktura wiekowa i zawodowa

Na 312 201 mieszkańców Katowic blisko 16% jest w wieku przedprodukcyjnym (49 476 osób), w wieku poprodukcyjnym jest ponad 19% mieszkańców (60 333 osoby), natomiast w wieku produkcyjnym jest 65% mieszkańców (202 371 osób). Świadczy to o bardzo niekorzystnym zjawisku starzenia się społeczeństwa, a w porównaniu z innymi dużymi miastami Polski i Europy Katowice są jednym z najstarszych demograficznie miast.[potrzebny przypis]

Struktura narodowościowa

W Narodowym Spisie Powszechnym 2002 narodowość polską zadeklarowało 296 792 spośród 327 222 mieszkańców miasta. Narodowość śląską 17 777 katowiczan (5,4%). Ponadto w mieście żyje 674 Niemców i 165 Romów. 470 mieszkańców zadeklarowało inną narodowość, zaś 11 344 ma narodowość nieustaloną.

Toponimia

Nazwa "Katowice" na mapie z 1792 r.

Etymologia nazwy Katowice nie jest do końca jasna. Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy:

  • od słowa „kąty”, czyli od dawnego określenia chat zagrodników,
  • od słowa „kat”, tak jak nazywany był pierwszy katowicki osadnik[6].

W okresie od 9 marca 1953[7] do 20 grudnia 1956[8] miasto nosiło nazwę Stalinogród. Nazwę tę wprowadzono tuż po śmierci Józefa Stalina, dla uczczenia pamięci Wielkiego Wodza i Nauczyciela mas pracujących i jego wiekopomnych zasług dla Polski[9], a cofnięto w związku z odwilżą gomułkowską.

Historia

 Osobny artykuł: Historia Katowic.

Kalendarium

  • 1177 – teren kasztelanii bytomskiej, na którym znajdują się obecne Katowice, został włączony do dzielnicy śląskiej. Poprzednio od 1138 w dzielnicy senioralnej krakowskiej.
  • 1299 – wydanie przez księcia bytomskiego Kazimierza II dokumentu ze wzmianką o najstarszej dzielnicy Katowic – ówczesnej wsi Dąb (Crasni Domb).
  • 1468 – wzmianka o dzisiejszej dzielnicy Katowic – Podlesiu.
  • ok. 1580 – kuźnik Bogucki Andrzej założył na swoim gruncie wieś zagrodniczą Katowice.
Mapa historycznych osad Katowic
Ulica Mariacka w Katowicach. Na wprost neogotycki Kościół Mariacki
Widok na Bogucice. Lata 30. XIX w
Katowice, Pomnik Powstańców Śląskich

Gospodarka

Ulica Chorzowska. Od lewej: Altus (w tle za Superjednostką), Superjednostka, Haperowiec, Siedziba ING Banku Śląskiego, Wieżowce Stalexportu (w tle), Chorzowska 50.
Ulica Chorzowska. Od lewej: Altus (w tle za Superjednostką), Superjednostka, Haperowiec, Siedziba ING Banku Śląskiego, Wieżowce Stalexportu (w tle), Chorzowska 50.

Gospodarka Katowic opiera się obecnie na sektorze usług. Z ponad 150 tys. zatrudnionych w Katowicach ponad 73% stanowią osoby zatrudnione w tym sektorze (31 grudnia 2006[15], bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób). Jest to wynik przemian gospodarczych w ostatnich latach. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw wynosiło w 2008 roku 4362,39 zł[16].

Firmy i przedsiębiorstwa

Na terenie miasta jest zarejestrowanych około 48 tys. podmiotów gospodarczych. Stanowi to około 10% podmiotów gospodarczych zlokalizowanych w województwie śląskim. Około 1/5 z ponad 4 tys. spółek z udziałem kapitału zagranicznego, zarejestrowanych na terenie województwa posiada swoją siedzibę w Katowicach.[potrzebny przypis] Katowice są siedzibą Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Górnictwo i hutnictwo

Katowice przez wiele lat były uważane za centrum górnictwa i hutnictwa.[potrzebny przypis] W ostatnich latach wiele kopalń i hut zostało zlikwidowanych. Obecnie działające kopalnie połączyły się tworząc Katowicki Holding Węglowy W skład tego holdingu wchodzi 7 kopalń. Górnictwo, hutnictwo oraz sektor energetyczny generują łącznie ponad 25% wpływów miasta z podatku od nieruchomości[potrzebny przypis].

Na terenie byłej KWK Gottwald powstało Silesia City Center, a na terenie byłej KWK Katowice powstaje nowe Muzeum Śląskie.

Handel i targi

Katowice należą do grona największych w Polsce ośrodków miejsko-przemysłowych. Od końca lat 80. XX w. zmieniła się całkowicie struktura handlu w całej Polsce – w tym także w Katowicach. Ówczesne domy handlowe – dziś nazywane marketami – zostały w większości sprywatyzowane. W mieście znajdują się trzy duże centra handlowe oraz kilka mniejszych. Większość supermarketów jest usytuowana w okolicach osiedli mieszkaniowych. Do największych centrów handlowo-rozrywkowych należą: CH 3 Stawy, CH Dąbrówka oraz Silesia City Center. Co roku w mieście odbywają się Międzynarodowe Targi Katowickie oraz szereg innych mniejszych imprez tego typu jak np.:

  • Międzynarodowe Targi górnictwa energetyki i metali
  • Toolexpo Międzynarodowe Targi narzędzi i obrabiarek
  • Międzynarodowe Targi spożywcze
  • Jesienna giełda budownictwa
  • Śląskie targi nieruchomości
  • Międzynarodowe Targi Motoryzacyjne
  • Międzynarodowe Targi techniki motoryzacyjnej
  • BIKE Międzynarodowe Targi rowerowe
  • Targi Międzynarodowe spawalnicze
  • Targi BHP

Inwestycje

Katowice przygotowują się obecnie do gigantycznego programu rewitalizacji i przebudowy centrum miasta[17]. W ramach tego projektu planuje się przebudowanie przestrzeni Rynku wraz z przyległymi ulicami oraz Alei Korfantego wraz z obszarem wokół Ronda[18]. Autorem projektu jest katowicki architekt – Tomasz Konior[19].

Oprócz tego, niezależnie w przygotowaniu lub budowie znajduje się wiele projektów prywatnych inwestorów. Z powodu problemów z lotniskiem Muchowiec zablokowane były do tej pory budowy wieżowców. Obecnie o uzyskanie pozwolenia na budowę wysokich budynków stara się około czternastu inwestorów[20]. Najbardziej zaawansowane są projekty wież Silesia Towers korporacji deweloperów TriGranit[21], Jupiter Plaza[22] oraz biurowiec Hines Polska[23].

Dodatkowo, wiele ważnych budynków w mieście ulega kompleksowej rewitalizacji – przede wszystkim należy wymienić remonty os. Tysiąclecia, Spodka, wieżowca Haperowiec oraz planowaną przebudowę biurowca DOKP przez spółkę Hines wraz z PKP[24].

Z obecnych 170 tys. metrów kwadratowych powierzchni biurowej podaż ma się podwoić. Obecnie trwa budowa m.in. Europark-Greenparku[25] czy biurowca GTC przy ul. Francuskiej[26]. Od kilku lat popularne są także rewitalizacje budynków poprzemysłowych i adaptacja ich na biura czy mieszkania.

Także rynek mieszkaniowy Katowic (mimo iż kupcy chętniej wybierają Chorzów) gwałtownie się rozwija. Budowane są m.in. Dębowe Tarasy, Apartamenty Moderna[27] czy luksusowe Osiedle Bażantów[28].

W Parku Przemysłowym "Euro-Centrum" zainwestują firmy z Doliny Krzemowej w Kalifornii[29].

Transport

Katowice, tramwaj "Karlik"

Komunikacja miejska

Na terenie Katowic istnieje ok. 200 linii autobusowych oraz 10 tramwajowych. Olbrzymią część linii autobusowych i wszystkie tramwajowe organizuje KZK GOP. Linie autobusowe KZK GOP w Katowicach w większości obsługuje PKM Katowice, zaś wszystkie tramwajowe Tramwaje Śląskie. Oprócz tego w Katowicach działają także linie organizatorów z miast ościennych (Gliwice, Tychy, Jaworzno), nie zrzeszonych z KZK GOP oraz przewoźników prywatnych.

Transport kolejowy

Katowice stanowią jeden z największych węzłów komunikacji kolejowej w Polsce, zarówno jeśli chodzi o przewozy pasażerskie jak i towarowe. Z głównego dworca kolejowego odjeżdżają pociągi wszystkich kategorii, w tym EuroCity i InterCity, zapewniające połączenia ze wszystkimi największymi miastami w Polsce oraz z Czechami, Słowacją, Węgrami, Austrią i Niemcami.

W mieście znajduje się ponadto 8 stacji i przystanków kolejowych: Katowice Brynów, Katowice Ligota, Katowice Szopienice Południowe, Katowice Podlesie, Katowice Piotrowice, Katowice Załęże, Katowice Zawodzie oraz od kilku lat już nieeksploatowane stacje Katowice Ochojec i Katowice Murcki z bardzo ładnym, choć zaniedbanym budynkiem dworcowym.

Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego, ze względu na położenie miasta dużą rolę odgrywają przewozy tranzytowe, także międzynarodowe.

Niedaleko Katowic działa najdalej wysunięta na zachód Europy linia kolei szerokotorowej – Linia Hutnicza Szerokotorowa (LHS), łącząca Hutę Katowice z Europą Wschodnią i Azją.

Katowice, DTŚ w stronę katowickiego ronda

Transport drogowy

Katowice znajdują się na skrzyżowaniu szeregu drogowych szlaków komunikacyjnych. Przez miasto przebiegają m.in.:[30][31]

W okolicach Katowic przebiega kilka ważnych dróg:

Przebiega tędy również Drogowa Trasa Średnicowa – trasa szybkiego ruchu, która w założeniu ma przebiegać przez Katowice, Chorzów, Świętochłowice, Rudę Śląską, Zabrze, Gliwice oraz przez Mysłowice, Sosnowiec, Będzin i Dąbrowę Górniczą. Biegną też tędy dwie drogi ekspresowe: S1 (część drogi nr 1 i Wschodniej Obwodnicy GOP) oraz S86 (część drogi nr 86).

Katowice mają również wiele bezpośrednich połączeń PKS z wszystkimi regionami kraju. Część z nich obsługuje PKS Katowice.

Transport lotniczy

W odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice z asfaltobetonową drogą startową o długości 2800 metrów i szerokości 60 metrów. W 2007 obsłużył prawie 2 mln pasażerów. Port posiada dwa terminale pasażerskie (nowszy otwarty w lipcu 2007) oraz jeden terminal cargo. Przepustowość roczna terminali pasażerskich wynosi ok. 3,6 mln pasażerów. Lotnisko w Pyrzowicach obsługuje ponad 30 stałych połączeń rejsowych liniami lotniczymi EuroLOT, LOT, Lufthansa, Wizz Air.

W granicach miasta Katowice znajduje się również lotnisko aeroklubowe Katowice-Muchowiec z czynnym trawiastym polem wzlotów. Planowo ma zostać przeistoczone w miejski port lotniczy (ang. city airport) z przyszłą utwardzoną drogą startową o długości 850 metrów i szerokości 25 metrów (koszt: 10 mln zł), obsługujący samoloty zabierające do 18 pasażerów oraz samoloty lotnictwa ogólnego, w tym biznesowe. Jednak obecnie jego rozwój jest hamowany sporami na tle własnościowym pomiędzy aeroklubami[32].

W odległości do 100 km od Katowic znajdują się jeszcze dwa międzynarodowe porty lotnicze: port lotniczy Ostrawa i Airport Kraków w Balicach. Ponadto odległe od Katowic o 90 km lotnisko w Kamieniu Śląskim pod Opolem stara się o status lotniska dla ruchu rejsowego, w tym międzynarodowego. Z uwagi na swoje położenie 12 km od autostrady A4, stanowiłoby realistyczną alternatywę do Pyrzowic i Balic m.in. dla Katowic.

Edukacja

Katowice, Uniwersytet Śląski w Katowicach – Wydział Prawa i Administracji
Gmach Akademii Muzycznej
Dawny rektorat Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
Gmach Politechniki Śląskiej w Katowicach

Katowice są jednym z większych ośrodków naukowych w Polsce. Znajduje się tu ponad 20 uczelni wyższych, na których studiuje prawie 100 tys. osób. Według danych statystycznych ponad 67% katowiczan w wieku 20-24 lat posiada wykształcenie średnie i policealne, a ponad 30% w wieku 25-29 lat legitymuje się wykształceniem wyższym. Ogólnie wykształcenie wyższe posiada 16% katowiczan (dane na rok 2005)[33].

Wyższe uczelnie w Katowicach

  1. Akademia Muzyczna w Katowicach
  2. Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
  3. Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
  4. Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach
  5. Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów
  6. Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych w Katowicach
  7. Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii, Wydział Transportu
  8. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (dawniej Śląska Akademia Medyczna)
  9. Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania w Katowicach
  10. Śląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach
  11. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
  12. Uniwersytet Śląski w Katowicach
  13. Wyższa Szkoła Bankowości i Finansów w Katowicach
  14. Wyższa Szkoła Humanistyczna w Katowicach
  15. Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Instytut Pedagogiki
  16. Wyższa Szkoła Mechatroniki
  17. Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach
  18. Wyższa Szkoła Technologii Informatycznych w Katowicach
  19. Wyższa Szkoła Umiejętności Społecznych w Poznaniu, wydział zamiejscowy
  20. Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach
  21. Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
  22. Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych w Katowicach, afiliowane do PAT w Krakowie
  23. Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne
  24. Prywatne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Bielsku-Białej, wydział zamiejscowy

W Katowicach znajduje się również[potrzebny przypis]:

Kultura

Poważniejszy rozwój kulturalny miasta przypadł dopiero na okres po 1922, za sprawą ustanowienia miasta stolicą województwa śląskiego z autonomią. Dzięki ustawom Sejmu Śląskiego powstawały obiekty oświatowe i kulturalne m.in. Muzeum Śląskie. Za sprawą małych zniszczeń miasta w okresie II wojny światowej większość ośrodków kulturowych utworzono w miejsce dotychczasowych niemieckich. Do 1939 w mieście powstało kilka kin i teatrów, zarejestrowano 17 tytułów czasopism.

W powojennych Katowicach za sprawą kompozytorów Bolesława Szabelskiego i Bolesława Woytowicza powstała śląska szkoła kompozytorów. Jej reprezentantami byli kompozytorzy Ryszard Gabryś, Aleksander Glinkowski, Henryk Mikołaj Górecki, Jan Wincenty Hawel, Wojciech Kilar i Witold Szalonek, którzy całe życie mieszkali i pracowali w tym mieście. Ważne miejsce w polskim życiu muzycznym zajęło też następne pokolenie kompozytorów: Eugeniusz Knapik, Andrzej Krzanowski I Aleksander Lasoń.

Katowice są siedzibą Narodowej Orkiestry Symfonicznej i najlepszej w kraju Akademii Muzycznej.

Z Katowic pochodzą także grupy hip-hopowe: Kaliber 44 oraz Paktofonika.

Cykliczny Rawa Blues Festival, Metalmania, Odjazdy, Mayday Festiwal, Festiwal Nowa Muzyka, Śląski Festiwal Jazzowy, cykl: JaZZ i okolice i dziesiątki innych koncertów przyciągają corocznie setki tysięcy fanów muzyki z całego świata do katowickiego Spodka, najnowocześniejszej i największej sali widowiskowej w Polsce.

Katowice są kandydatem do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku[34].

Świętem miasta jest 11 września, będący rocznicą uzyskania praw miejskich[35].

Muzyka

GCK – siedziba NOSPR

Teatry

Katowice, Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego
Kinoteatr Rialto

Kina

Muzea

Katowice, Muzeum Śląskie
Biurowiec Francuska 70

Media

Prasa

Radio

Telewizja

Cykliczne imprezy kulturalne

Katowice, Spodek
Festiwal Tauron Nowa Muzyka

Galerie sztuki

BWA-Galeria Sztuki Współczesnej

Ekologia

Las Murckowski

Na terenie Katowic znajduje się kilka terenów objętych ochroną prawną: 2 rezerwaty przyrody ("Las Murckowski", "Ochojec"), 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ("Szopienice-Borki", "Źródła Kłodnicy"), 3 użytki ekologiczne ("Staw Grunfeld", "Stawy Na Tysiącleciu", "Płone Bagno")[37] oraz 12 obszarów zielonych mających status parków, z których największym jest Katowicki Park Leśny. Osiem z nich wpisanych jest do ewidencji zabytkowych parków i ogrodów w Polsce. Poza parkami na terenie miasta występuje pewna liczba zieleńców i skwerów. Łącznie katowickie tereny zieleni urządzonej zajmują 13% powierzchni miasta z czego tylko 2% to parki. Zinwentaryzowano na nich łącznie 273 taksony drzew i krzewów. W Katowicach znajduje się 35 okazów drzew uznanych za pomniki przyrody. Lasy w Katowicach obejmują 1,7% wszystkich lasów w województwie czyniąc Katowice najbardziej zalesionym miastem województwa śląskiego. Lasy te są częścią leśnego pasa ochronnego GOP i podlegają Nadleśnictwu Katowice. Do największych parków Katowic należą: Park im. Tadeusza Kościuszki, Katowicki Park Leśny, Dolina Trzech Stawów, Park Zadole, Kalwaria Panewnicka i kilka mniejszych. Na styku granic miast Katowic, Chorzowa i Siemianowic leży Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (w granicach administracyjnych Chorzowa). Ponadto miasto ma szereg skwerów, do najważniejszych należą: plac Wolności, plac Andrzeja, plac Miarki, plac Rady Europy, plac Grunwaldzki, park A. Budnioka, plac J. Londzina, plac kard. A. Hlonda, plac Alfreda.

Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych [ha]
1. Warszawa 946
2. Bydgoszcz 874
3. Wrocław 789
4. Chorzów 618
5. Łódź 608
6. Katowice 526
7. Poznań 450
8. Kraków 358
9. Tychy 227
10. Sosnowiec 206


Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej na mieszkańca [m kwadr.]
1. Chorzów 70,9
2. Tychy 38
3. Bydgoszcz 36,5
4. Gorzów Wielkopolski 33,7
5. Sosnowiec 32,3
6. Katowice 32,2
7. Dąbrowa Górnicza 31,9
8. Grudziądz 29,1
9. Olsztyn 26,6
10. Gliwice 26,4

Sport

 Osobny artykuł: Sport w Katowicach.
Hala Akademii Wychowania Fizycznego

Początki aktywności fizycznej w tym regionie są powiązane ze społecznością niemiecką. Na ziemiach tych działały niezliczone niemieckie Sport Vereiny i Turn Vereiny. Najstarszym katowickim i drugim na Górnym Śląsku klubem piłkarskim był powstały w 1904 SV Frisch Auf Kattowitz, po jego rozpadzie powstały w 1905 trzy kluby: FC Preussen 05 Kattowitz, Diana Kattowitz i Germania Kattowitz. Jednym z pierwszych klubów piłkarskich był również 06 Zalenze, powstały w 1906 . Dnia 7 grudnia 1930 otwarto w mieście sztuczny tor łyżwiarski[38]. Obecnie w Katowicach istnieje kilkadziesiąt klubów i stowarzyszeń sportowych. Do najważniejszych należą:

Aktywne kluby sportowe

Nieistniejące już kluby sportowe

 Zobacz więcej w artykule Sport w Katowicach, w sekcji Nieistniejące już kluby sportowe.

Architektura

 Osobny artykuł: Architektura Katowic.
Kamienice w centrum miasta przy ul. 3 maja
Architektura modernistyczna z lat 1922-39

Katowice należą obok Łodzi i Gdyni do grupy miast Polski, których centra nie wywodzą się ze średniowiecznego miasta lokacyjnego. Style takie jak gotyk, renesans czy barok nie są zatem w nim reprezentowane. Układ urbanistyczny miasta powstał na skutek rozbudowy i połączenia poszczególnych wsi i osiedli robotniczych w czasie gwałtownego rozwoju w XIX i XX wieku.

Śródmieście miasta zostało ukształtowane w połowie XIX w., którego ściślejsze zabudowywanie nastąpiło po 1880 roku. Powstałe w tym czasie budynki posiadają dekorację eklektyczną (w większości neorenesansową i neobarokową) z późniejszymi elementami stylu secesyjnego. Pod koniec XIX wieku uznawane było za "mały Paryż"[39].

Modernistyczny kwartał południowej części śródmieścia Katowic, powstały po utworzeniu województwa śląskiego w 1922, to jeden z najciekawszych w kraju przykładów międzywojennego funkcjonalizmu i stylu międzynarodowego. Katowickie budynki są inspirowane architekturą Bauhausu, De Stijl czy realizacjami Le Corbusiera[40].

Dane urbanistyczne

  • tereny zabudowy mieszkaniowej – 12%
  • tereny komunikacji i transportu – 12,5%
  • tereny przemysłowe – 8,5%
  • obszary zieleni urządzonej – 7,5%
  • lasy i inne użytki – 55%
  • nieużytki – 4,5%

W granicach Katowic znajduje się prawie 66 km² lasów. Lasy te są pod ochroną[41].

Zabytki i atrakcje turystyczne

Najstarsza budowla w Katowicach to drewniany kościółek św. Michała Archanioła z XVI w. w Brynowie, oprócz niego w mieście znajduje się kilkadziesiąt budowli mieszkalnych z XIX i początku XX wieku, w tym unikatowe osiedla: Nikiszowiec i Giszowiec. Znajdują się tu także dwa pałace: pałac Goldsteinów i pałac w Załężu oraz kilka zabytkowych kościołów w tym kościół Mariacki, kościół garnizonowy, katedra Chrystusa Króla (największa katedra w kraju), bazylika z klasztorem franciszkanów z oryginalną kalwarią w stylu modernistycznym oraz ewangelicki kościół Zmartwychwstania Pańskiego – najstarsza murowana budowla sakralna w mieście.

Pomnik Marszałka Piłsudskiego dłuta Antuna Augustinčicia, 1937-39

Drapacz Chmur wybudowany w latach 1929–1930 przy ul. Żwirki i Wigury 15 to przykład modernistycznej architektury, która wypełnia południowy kwartał śródmieścia.

Naprzeciw gmachu Sejmu Śląskiego znajduje się pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego ufundowany ze składek mieszkańców woj. śląskiego i zamówiony w 1936 r. u chorwackiego rzeźbiarza Antuna Augustinčicia. Wykonany został w latach 1937–39. Ze względu na wybuch wojny i późniejsze uwarunkowania polityczne pomnik trafił do Polski dopiero w 1991 r. W 1998 r. wykonano cokół i ustawiono pomnik w obecnym miejscu, na placu Bolesława Chrobrego[42]. Projekt placu wraz z cokołem, wg projektu Aliny Borowczak – Grzybowskiej i Andrzeja Grzybowskiego otrzymał tytuł Najlepszej Przestrzeni Publicznej Województwa Śląskiego 2001.

Oprócz zabytków w Katowicach znaleźć można wiele niezabytkowych atrakcji turystycznych np. Pomnik Powstańców Śląskich (największy pomnik w kraju), wieża spadochronowa (jedyna istniejąca wieża spadochronowa w Polsce), Spodek (hala widowiskowa oddana do użytku w roku 1971 z architektonicznie ciekawym dachem koncepcji inżyniera Wacława Zalewskiego, utrzymywanym w miejscu stalowymi kablami zgodnie z zasadami tensegrity).

Wieżowce

 Osobny artykuł: wieżowce Katowic.

Na terenie Katowic jest zbudowanych kilkanaście wysokich budynków, uznawanych za wieżowce. Najstarszym katowickim wieżowcem jest dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych z 1931, drugim Drapacz Chmur z 1934. Najwyższym wieżowcem w Katowicach jest Altus.

Polityka

 Osobny artykuł: Konsulaty w Katowicach.

Prezydent miasta

Katowice, Gmach Sejmu Ślaskiego – Urząd Wojewódzki
Piotr Uszok – aktualny prezydent miasta Katowice.
 Osobny artykuł: Prezydenci miasta Katowice.

Najważniejsze stanowisko we władzach wykonawczych Katowic było na przestrzeni lat różnie nazywane: w latach 1866-1920 i 1939-1945 nazywano ich Oberbürgermeister, w okresie międzywojennym (1922-1939) i pierwszych latach po wojnie (1945-1950) zwani byli prezydentami miasta, a od 24 marca 1950 do 1 stycznia 1974 zwano ich przewodniczącymi rady miejskiej. Od 1 stycznia 1974 powrócono do określenia prezydent miasta, które jest w użyciu do dziś.

Przedostatnim sołtysem wsi był Kazimierz Skiba, którego chata, obecnie przeniesiona do skansenu, stała na obrzeżach wsi Katowice, niedaleko granicy wsi Bogucice, w części zwanej później Drajok. Ostatnim sołtysem był niejaki Ludwik Troll.

Od uzyskania przez Katowice praw miejskich w 1865 miasto miało 23 prezydentów. Pierwszym prezydentem Katowic był Louis Diebel, który objął urząd 14 maja 1866, zostając burmistrzem miasta, które liczyło wówczas 4815 mieszkańców i obejmowało swym zasięgiem obszar zbliżony do dzisiejszego śródmieścia Katowic. Obecnym prezydentem miasta Katowice jest Piotr Uszok.

Rada miasta

 Osobny artykuł: Rada Miasta Katowice.

3 marca i 4 kwietnia 1866 miały miejsce pierwsze wybory do ciała, które ustanowiło władze Katowic. Z 342 kandydatów wybrano pierwszych 18 przedstawicieli (Stadtverordneten) mieszkańców miasta. Przedstawiciele ci, pod kierownictwem przewodniczącego komitetu wyborczego, dr Richarda Holtze, wybrali 14 maja 1866 pierwszy magistrat (Magistratskollegium), w skład którego weszli:

  • pierwszy burmistrz Katowic – Louis Diebel z Krapkowic (niem. Krappitz),
  • zastępca burmistrza – Rossei
  • 4 stałych radnych miejskich, którzy od 1873 nosili tytuł Ratsherr

Liczbę radnych podniesiono w 1875 do 6 i zaczęto tytułować Stadtraete.

Na pierwszym posiedzeniu rady, któremu przewodniczył radny o nazwisku Trol, omawiano m.in. sprawy organizacji policji miejskiej. Radny Trol przekazał na jej rzecz, ze swego prywatnego mienia: stare biurko, materiały biurowe, 2 rogi dla straży nocnej, stary regał i szafę.

Obecnie przewodniczącym rady miasta jest Arkadiusz Godlewski, a w jej skład wchodzi 31, wybieranych w wyborach bezpośrednich radnych. Od 2002 roku prezydenta Katowic wybierają mieszkańcy. 27 października 2002 odbyły się wybory powszechne, w których liczbą 54% głosów został wybrany Piotr Uszok. Oficjalną siedzibą Urzędu Miasta Katowice jest magistrat przy ul. Młyńskiej 4 w dzielnicy Śródmieście.

Rada Miasta nadaje tytuł Honorowego Obywatela Miasta Katowice, który dotychczas otrzymało 15 osób (stan na styczeń 2012)[43].

Katowice są siedzibą Górnośląskiego Związku Metropolitalnego oraz członkiem Unii Metropolii Polskich.

Uchwałą rady z 22 czerwca 2009 ustanowiono 11 września świętem miasta[35].

Współpraca międzynarodowa

Plac Miast Partnerskich w dzielnicy Ligota-Panewniki

Lista miast partnerskich Katowic[44]:

W 2010 uroczyście otwarto plac Miast Partnerskich, na którym znajdują się specjalne tablice informacyjne o każdym z miast partnerskich Katowic.

Wspólnoty religijne

Kościół rzymskokatolicki

Katowice są siedzibą archidiecezji katowickiej oraz metropolii katowickiej.

W mieście znajduje się 36 kościołów i ma swoje klasztory 18 zgromadzeń zakonnych Kościoła rzymskokatolickiego, w tym jest to aż pięć domów prowincjalnych (franciszkanów[45], jadwiżanek[46], elżbietanek[47], służebniczek śląskich[48] i niepokalanek[49]). Na terenie miasta znajduje się bazylika mniejsza pw. św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP w zespole klasztornym franciszkanów w Panewnikach[50]. Znanym na Górnym Śląsku sanktuarium, obok Kalwarii Panewnickiej, jest katowicki kościół św. Szczepana w Bogucicach z cudownym wizerunkiem Matki Bożej Boguckiej[51].

W Katowicach mają swoją siedzibę dwa wyższe seminaria duchowne archidiecezjalne i zakonne, katolickie wydawnictwo Księgarnia św. Jacka[52], drukarnia, redakcje archidiecezjalnej rozgłośni Radia eM[53], ogólnopolskiego tygodnika katolickiego Gość Niedzielny[54], miesięcznika dla dzieci i młodzieży Mały Gość Niedzielny[55] oraz miesięcznika Apostolstwo Chorych. W pobliżu kurii metropolitarnej istnieje Centrala Caritas Archidiecezji Katowickiej[56]. W Katowicach działa także kilka ośrodków duszpasterstwa akademickiego, m.in. Kościół Akademicki w krypcie Katedry Chrystusa Króla i FODA w Panewnikach[57].

Kościoły ewangelickie

Katowice są siedzibą diecezji katowickiej. W mieście znajdują się 2 parafie;

Kościoły ewangeliczne

Judaizm

Do czasów II wojny światowej w mieście istniała przy ul. A. Mickiewicza zbudowana w stylu eklektycznym, mauretańsko-neoromańskim Wielka Synagoga. Obecnie fundacja Or Chaim podejmuje działania mające na celu odbudowę synagogi. Obecna synagoga znajduje się w budynku Gminy Wyznaniowej Żydowskiej przy ulicy Młyńskiej 13. Wg ostatnich ustaleń (styczeń 2011) w Katowicach mieściły się aż trzy synagogi[58].

Buddyzm

Inne

Ludzie związani z Katowicami

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Katowicami.

Zobacz też

Szablon:Portal

  1. Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg, Berlin 1958
  2. a b c Jerzy Pleszyniak: Przewodnik miejski "Katowice ...na co dzień i na weekend". Katowice: Wydawnictwo Alatus, 2009, s. 1. ISBN 978-83-60503-54-6.
  3. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Powierzchnia2010
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. Maria Tkocz: Katowice jako ośrodek regionalny w latach 1865-1995. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1995, s. 12. ISBN 83-85831-78-9.
  5. Na Śląsku więcej kobiet niż mężczyzn, Gość Niedzielny z 22 czerwca 1930, str. 9.
  6. a b Jerzy Pleszyniak: Przewodnik miejski – Katowice ...na co dzień i na weekend. Katowice: Wydawnictwo Alatus, 2009, s. 4. ISBN 978-83-60503-54-6.
  7. Dekret z dnia 7 marca 1953 r. o przemianowaniu miasta Katowice na miasto Stalinogród i województwa katowickiego na województwo stalinogrodzkie (Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51)
  8. Dekret z dnia 10 grudnia 1956 r. o przywróceniu nazwy miasta Katowice i województwa katowickiego. Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 269
  9. Uchwała Rady Państwa i Rady Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 7 marca 1953 r. o uczczeniu pamięci Józefa Stalina (M.P. z 1953 r. nr 23, poz. 280)
  10. a b c Jerzy Pleszyniak: Przewodnik miejski "Katowice ...na co dzień i na weekend". Katowice: Wydawnictwo Alatus, 2009, s. 5. ISBN 978-83-60503-54-6.
  11. Henryk Szczepański: Gdy w Katowicach rządzili chłopi. www.katowice.gazeta.pl, 2011-10-01. [dostęp 2011-11-23].
  12. Geschichte der Stadt Kattowitz, Georg Hoffmann, 1895
  13. Bartosz T. Wieliński: Izrael powstał w Katowicach. [dostęp 16 lipca 2008]. (pol.).
  14. Jan F. Lewandowski, Centrum Sztuki Filmowej – dzieje idei, w: www.alfa.com.pl, dn. 4 maja 2007
  15. Pracujący w gospodarce narodowej w 2006 r.. 2007-09.
  16. Miasta Wojewódzkie – podstawowe dane statystyczne. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-08, s. 25. ISSN 1642-574X. Cytat: Tabl. 13. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w 2008 r..
  17. Przemysław Jedlecki: Rynek przebuduję, pieniędzy żałować nie będę. [dostęp 21 lutego 2009].
  18. Publicystyka: rozpoczęcie przebudowy śródmieścia. „Altus na Topie”. 1/07, s. 6, styczeń 2007. Krystian Dudek. Katowice: Grupa PRC. 
  19. Forma i przestrzeń. Tomasz Konior. TVP. [dostęp 21 lutego 2009].
  20. Lista Górnośląskich Inwestycji. [dostęp 21 lutego 2009].
  21. Silesia Towers. TriGranit Development Polska. [dostęp 21 lutego 2009].
  22. Magdalena Graniszewska: Jupiter buduje koło Spodka. [dostęp 21 lutego 2009].
  23. Hines Katowice ( Przebudowa budynku PKP). [dostęp 21 lutego 2009].
  24. PKP and Hines officially went into a co-partnership. [dostęp 21 lutego 2009]. (ang.).
  25. Europark-Greenpark. [dostęp 21 lutego 2009].
  26. Centrum Biurowe Francuska. [dostęp 21 lutego 2009]. (ang.).
  27. Apartamenty Moderna. [dostęp 21 lutego 2009].
  28. Tomasz Malkowski: IQ do kwadratu – czyli nowa inwestycja w Katowicach. [dostęp 21 lutego 2009].
  29. „The Wall Street Journal Polska”, s. 4, 2009-01-20. Warszawa. ISSN 1895-6742. 
  30. Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446)
  31. Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009
  32. Tomasz Głogowski: "Warszawa upomina się o śląskie lotnisko", Gazeta.pl, 3 kwietnia 2007. Link sprawdzony 2007-09-16.
  33. Sytuacja społeczno-gospodarcza – Urząd Miasta Katowice
  34. ESK 2016 Katowice. [dostęp 23 maja 2010]. (pol.).
  35. a b (§2. ust. 4 Statut miasta Katowice) Uchwała Nr XLIII/876/09 Rady Miasta Katowice z dnia 22 czerwca 2009 r. ws. uchwalenia zmian w Statucie miasta Katowice (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2009 r., Nr 148, poz. 2941)
  36. O festiwalu Tauron Nowa Muzyka
  37. Powiązania środowiskowe i techniczne miasta, Rezerwaty przyrody Urząd Miasta Katowice
  38. Opis zdjęcia na wkładce, Gość Niedzielny z 21 grudnia 1930, str. 20.
  39. Wydawnictwo Muzeum Śląskiego: Lech Szaraniec "Katowice w dawnej i współczesnej fotografii. [dostęp 7 sierpnia 2008].
  40. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013 (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19]
  41. Sytuacja środowiskowa – Urząd Miasta Katowice
  42. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 39. ISBN 978-83-7729-021-7.
  43. Honorowi Obywatele Miasta. www.katowice.eu. [dostęp 2012-01-28].
  44. Wyniki wyszukiwania dla "miasta partnerskie" (pol.) www.katowice.eu [dostęp 2011-07-13]
  45. www.panewniki.franciszkanie.pl: Zarys dziejów Prowincji. [dostęp 26 lutego 2009].
  46. Katowice – Bogucice. Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi. [dostęp 2011-06-18].
  47. www.elzbietanki.katowice.opoka.org.pl: Domy prowincjalne w Polsce. [dostęp 26 lutego 2009].
  48. www.sluzebniczki.pl: Struktury. Generalat i Prowincje. [dostęp 2011-06-19].
  49. Prowincja Katowice. www.maria-immaculata.pl. [dostęp 2011-11-23].
  50. Bazylika w Panewnikach. [dostęp 14 lutego 2009].
  51. Świątynia bogucka. Koronacja cudownego obrazu. [dostęp 14 lutego 2009].
  52. Historia. Księgarnia św. Jacka. [dostęp 14 lutego 2009].
  53. O radiu. [dostęp 14 lutego 2009].
  54. Andrzej Grajewski: Twój Gość. Na zakrętach historii. [dostęp 14 lutego 2009].
  55. Mały Gość Niedzielny. Adres redakcji. [dostęp 14 lutego 2009].
  56. Julia Dziwoki, Halina Dudała: Historia Caritas Archidiecezji Katowickiej. [dostęp 14 lutego 2009].
  57. Archidiecezjalny Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego: Ośrodki Duszpasterstwa Akademickiego w Archidiecezji Katowickiej – 2006/2007. [dostęp 26 lutego 2009].
  58. synagogi
  59. Sala Królestwa

Bibliografia

  • A. Brożek, A. Plewako, Geneza i rozwój herbu miasta Katowic, Katowice 1982.
  • J. Dałek, K. Szarowski, Katowice centrum wielkoprzemysłowej aglomeracja, Katowice 1976.
  • Dzieje Katowic (1299-1945), oprac. Joanna Starnawska, Katowice 1990.
  • D. Głazek, Budynek Muzeum Śląskiego w Katowicach w dwudziestoleciu międzywojennym [w:] Z dziejów sztuki Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, red. E. Chojecka, Katowice 1982.
  • W. Gostomski-Nałęcz, Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego województwa śląskiego.
  • G. Hoffmann, Geschichte der Stadt Kattowitz.
  • J. Kalinowski, Katowice i okolice.
  • Katowice. Ich dzieje i kultura na tle regionu, pod red. W. Mrozek, Warszawa 1976.
  • Katowice 1865-1945. Zarys rozwoju miasta, pod red. J. Szflarskiego, Katowice 1978.
  • Katowiczanie w K.L. Auschwitz. Ofiary i sprawcy, oprac. Izabela Lar i Aleksandra Żłobińska, Katowice 2005.
  • J. Moskal, W. Janota, W. Szewczyk, Album Katowic. Bogucice, Załęże et nova villa Katowice. Rozwój w czasie i przestrzeni.
  • M. Nowosad, Architektura Katowic przełomu XIX i XX wieku, "Rocznik Katowicki", 1975.
  • W. Odorowski, Architektura Katowic w latach międzywojennych 1992-1939, Katowice 1994.
  • W. Odorowski, Wieżowce Katowic i ich treści ideowo-propagandowe [w:] O sztuce Górnego Śląska i przyległych ziem małopolskich, red. E. Chojecka, Katowice 1993, s. 267-278.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy: Przewodnik.
  • L. Szaraniec, Osady i osiedla Katowic.
  • B. Szczypka-Gwiazda, Reprezentacyjne założenie placu-forum Katowic jako próba stworzenia "Przestrzeni Symbolicznej" [w:] Przestrzeń. Architektura. Malarstwo. Wybrane zagadnienia sztuki górnośląskiej, red. E. Chojecka, Katowice 1995, s. 106-135.

Linki zewnętrzne

Szablon:Miasta wojewódzkie

Szablon:Województwo śląskie (1920-1939)

Szablon:Link GA