Architektura socrealistyczna w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Linia 56: Linia 56:
|Białystok
|Białystok
|
|
* budynki przy południowej i zach. pierzei Rynku Kościuszki
|
|
* [[Budynek KW PZPR w Białymstoku|Budynek KW PZPR]]
* [[Budynek KW PZPR w Białymstoku|Budynek KW PZPR]]
* Budynek Lasów Państwowych
|-
|-
|Bielsko-Biała
|Bielsko-Biała

Wersja z 16:43, 21 lis 2012

Aleja Róż w Nowej Hucie
Defilada uczestników Zlotu Młodych Budowniczych Polski Ludowej w dniu 22 lipca 1952
Wojewódzka Rada Związków Zawodowych w Katowicach (obecnie: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego)
Robotnica z kielnią na tyskim osiedlu A
Plan Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w Warszawie
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie
Teatr Wielki w Łodzi
Instytut Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego w Rzeszowie

Architektura socrealistyczna w Polsce – architektura realizowana w latach 1949-1956 w ramach obowiązującej wówczas doktryny realizmu socjalistycznego, definiowana w tym czasie jako „socjalistyczna w treści i narodowa w formie”.

Geneza i założenia

 Osobny artykuł: Socrealizm.

Ideologia socrealizmu została do Polski sprowadzona ze Związku Radzieckiego. Został oficjalnie ogłoszony przez Bolesława Bieruta na Konferencji Warszawskiej PZPR 3 lipca 1949 r. Socrealizm w architekturze proklamowano 21 czerwca tego samego roku na Konferencji Architektów Partyjnych. Wielu architektów, między innymi Edmund Goldzamt (autor referatu na konferencję) i Jan Minorski potępiło wówczas architekturę nowoczesną[1].

„Socjalistyczną treść” nowej architektury rozumiano przede wszystkim jako potrzebę zapewnienia powszechnie dostępnych higienicznych warunków zamieszkania – podobne tendencje występowały w tym czasie w całej Europie. Interpretacja „narodowej formy” pozostawiała znacznie więcej wątpliwości. Ostatecznie postanowiono oprzeć się, wzorem architektury radzieckiej, na historycznych zasadach kompozycji oraz elementach dekoracyjnych[2]. Historyzujące formy „narodowe” miały nawiązywać głównie do renesansu[3], choć początkowo nie było to oczywiste – w środowisku warszawskim postulowano nawiązywanie do klasycyzmu[1]

Krytyka socrealizmu i współczesne oceny

Schyłek stalinizmu przyniósł również zarzucenie doktryny socrealizmu w Polsce. Krytykowano monotonię, przesadny monumentalizm i nieekonomiczność rozwiązań.

Zbudowano ogromne place, gdyż miały wypełniać je manifestacje – życie nie składa się jednak z samych manifestacji. Zbudowano tarasy, loggie, arkady, które ziały pustką[4].

W rezultacie architektura „narodowa w formie” oparta jednak na tradycyjnych formach i w pewnym stopniu swojska została zastąpiona fascynacją modernizmem. Podejściem nadal „socjalistycznym w treści” lecz tym razem już „nowoczesnym w formie”[3].

Doświadczenia późniejszych lat i pewne znużenie modernizmem skłaniają do znacznie łagodniejszej oceny architektury i urbanistyki socrealistycznej[2]:

  • preferowano zabudowę przyuliczną (obrzeżną), tworzącą czytelne wnętrza urbanistyczne, zaś ulica pozostawała ulicą,
  • większość budynków miała nie więcej niż 4 kondygnacje, nie było jeszcze nacisków aby wszystkie budynki bez windy miały po 5 kondygnacji,
  • stosowano jeszcze dachy spadziste kryte dachówką,
  • w początkowym okresie jakość materiałów i poziom rzemiosła budowlanego pozostawały na wysokim poziomie.

Kalendarium

Miasto socjalistyczne

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Spis obiektów

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Miasto Osiedla, założenia urbanistyczne i zespoły zabudowy Pojedyncze obiekty
Białystok
  • budynki przy południowej i zach. pierzei Rynku Kościuszki
Bielsko-Biała
Dąbrowa Górnicza
Gdynia
Gliwice
  • Budynek wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej
  • stary budynek KOMAG
Katowice
  • osiedle Koszutka[5]
  • Osiedle w dzielnicy Ligota pomiędzy ul. Słupską, ul. Koszalińską i ul. Kołobrzeską.
Kraków
  • Collegium Chemicum UJ
  • Rozbudowa AGH
  • Kompleks KS-u Korona
  • Miastoprojekt
  • Instytut Górnictwa Naftowego i Gazownictwa "Nafta"
  • Biurowiec Dyrekcji Kolei
Kraków (Nowa Huta)
Łódź
  • Osiedle Bałuty I
  • Osiedle Bałuty IV
  • Osiedle Odrzańska
  • Osiedle Staromiejskie
  • Osiedle Wierzbowa
  • Osiedle Żeligowskiego
  • Biurowiec Centrali Tekstylnej, ob. TVP
  • Dom Partii, ob. gmach Sądu Wojewódzkiego
  • Hala Sportowa (Pałac Sportu)
  • "Krańcówka" Tramwajów Podmiejskich w Parku Staromiejskim
  • Szpital Dziecięcy im. M. Konopnickiej
  • Teatr Wielki
Poznań
Pyskowice
  • Osiedla A, B, C, D, E (Nowe Pyskowice)
Rzeszów
  • Dom Kultury WSK (obecnie Instytut Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego)
Tychy
Warszawa
Wrocław
  • Kościuszkowska Dzielnica Mieszkaniowa (pl. Kościuszki i Arkady), arch. Roman Tunikowski
  • Gmachy Politechniki przy pl. Grunwaldzkim, arch. Krystyna i Marian Barscy
  • Iglica (Wrocław)
Zabrze
Zamość

Zobacz też

  1. a b Wojciech Kosiński: Dzieje architektury w Polsce. Kraków: Władysław Kluszczyński, 2003. ISBN 83-88080-95-4.
  2. a b Andrzej Basista: Betonowe dziedzictwo. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowa PWN, 2001. ISBN 83-01-13224-8.
  3. a b Marek Janik: Socjokulturowe aspekty architektury miejsc zamieszkania. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2004. ISBN 83-7335-208-2.
  4. Krzysztof Mordyński: Marzenie o idealnym mieście – Warszawa socrealistyczna. SPOTKANIA Z ZABYTKAMI nr 9, 2006.
  5. Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-13]. (pol.).