Architektura socrealistyczna w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 56: | Linia 56: | ||
|Białystok |
|Białystok |
||
| |
| |
||
* budynki przy południowej i zach. pierzei Rynku Kościuszki |
|||
| |
| |
||
* [[Budynek KW PZPR w Białymstoku|Budynek KW PZPR]] |
* [[Budynek KW PZPR w Białymstoku|Budynek KW PZPR]] |
||
* Budynek Lasów Państwowych |
|||
|- |
|- |
||
|Bielsko-Biała |
|Bielsko-Biała |
Wersja z 16:43, 21 lis 2012
Architektura socrealistyczna w Polsce – architektura realizowana w latach 1949-1956 w ramach obowiązującej wówczas doktryny realizmu socjalistycznego, definiowana w tym czasie jako „socjalistyczna w treści i narodowa w formie”.
Geneza i założenia
- Osobny artykuł:
Ideologia socrealizmu została do Polski sprowadzona ze Związku Radzieckiego. Został oficjalnie ogłoszony przez Bolesława Bieruta na Konferencji Warszawskiej PZPR 3 lipca 1949 r. Socrealizm w architekturze proklamowano 21 czerwca tego samego roku na Konferencji Architektów Partyjnych. Wielu architektów, między innymi Edmund Goldzamt (autor referatu na konferencję) i Jan Minorski potępiło wówczas architekturę nowoczesną[1].
„Socjalistyczną treść” nowej architektury rozumiano przede wszystkim jako potrzebę zapewnienia powszechnie dostępnych higienicznych warunków zamieszkania – podobne tendencje występowały w tym czasie w całej Europie. Interpretacja „narodowej formy” pozostawiała znacznie więcej wątpliwości. Ostatecznie postanowiono oprzeć się, wzorem architektury radzieckiej, na historycznych zasadach kompozycji oraz elementach dekoracyjnych[2]. Historyzujące formy „narodowe” miały nawiązywać głównie do renesansu[3], choć początkowo nie było to oczywiste – w środowisku warszawskim postulowano nawiązywanie do klasycyzmu[1]
Krytyka socrealizmu i współczesne oceny
Schyłek stalinizmu przyniósł również zarzucenie doktryny socrealizmu w Polsce. Krytykowano monotonię, przesadny monumentalizm i nieekonomiczność rozwiązań.
Zbudowano ogromne place, gdyż miały wypełniać je manifestacje – życie nie składa się jednak z samych manifestacji. Zbudowano tarasy, loggie, arkady, które ziały pustką[4].
W rezultacie architektura „narodowa w formie” oparta jednak na tradycyjnych formach i w pewnym stopniu swojska została zastąpiona fascynacją modernizmem. Podejściem nadal „socjalistycznym w treści” lecz tym razem już „nowoczesnym w formie”[3].
Doświadczenia późniejszych lat i pewne znużenie modernizmem skłaniają do znacznie łagodniejszej oceny architektury i urbanistyki socrealistycznej[2]:
- preferowano zabudowę przyuliczną (obrzeżną), tworzącą czytelne wnętrza urbanistyczne, zaś ulica pozostawała ulicą,
- większość budynków miała nie więcej niż 4 kondygnacje, nie było jeszcze nacisków aby wszystkie budynki bez windy miały po 5 kondygnacji,
- stosowano jeszcze dachy spadziste kryte dachówką,
- w początkowym okresie jakość materiałów i poziom rzemiosła budowlanego pozostawały na wysokim poziomie.
Kalendarium
- 21 czerwca 1949 r. – Konferencja Architektów Partyjnych ogłasza realizm socjalistyczny obowiązującą doktryną w polskiej architekturze
- 23 czerwca 1949 r. – rozpoczęcie budowy Nowej Huty
- 6 listopada 1949 r. – rada SARP przyjmuje rezolucję architektów partyjnych
- 16 września1950 r. – rozpoczęcie budowy MDM
- 15 stycznia 1951 r. – I Ogólnopolski Pokaz Projektów Architektury w warszawskiej Zachęcie
- 25 maja 1952 r. – rozpoczęcie budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie
- 22 lipca 1952 r. – uroczyste otwarcie Placu Konstytucji i MDM w Warszawie
- 13-15 kwietnia 1953 r. – Krajowa Narada Architektów – pierwsza krytyka socrealizmu
- kwiecień 1955 r. – krytyka rozwoju architektury i urbanistyki w Polsce ze strony SARP
- 22 lipca 1955 r. – oddanie Pałacu Pałacu Kultury i Nauki oraz Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie
- 26 marca 1956 r. – Ogólnopolska Narada Architektów – oficjalny koniec socrealizmu w polskiej architekturze
Miasto socjalistyczne
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Spis obiektów
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Miasto | Osiedla, założenia urbanistyczne i zespoły zabudowy | Pojedyncze obiekty | |
---|---|---|---|
Białystok |
|
| |
Bielsko-Biała | |||
Dąbrowa Górnicza | |||
Gdynia | |||
Gliwice |
|
| |
Katowice | |||
Kraków |
| ||
Kraków (Nowa Huta) |
|
| |
Łódź |
|
| |
Poznań |
|
| |
Pyskowice |
|
||
Rzeszów |
| ||
Tychy | |||
Warszawa |
|
| |
Wrocław |
|
|
|
Zabrze | |||
Zamość |
|
Zobacz też
- ↑ a b Wojciech Kosiński: Dzieje architektury w Polsce. Kraków: Władysław Kluszczyński, 2003. ISBN 83-88080-95-4.
- ↑ a b Andrzej Basista: Betonowe dziedzictwo. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowa PWN, 2001. ISBN 83-01-13224-8.
- ↑ a b Marek Janik: Socjokulturowe aspekty architektury miejsc zamieszkania. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2004. ISBN 83-7335-208-2.
- ↑ Krzysztof Mordyński: Marzenie o idealnym mieście – Warszawa socrealistyczna. SPOTKANIA Z ZABYTKAMI nr 9, 2006.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-13]. (pol.).