Biała Cerkiew: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Mateusz.bot (dyskusja | edycje)
m Bot zmienia wywołania szablonów {{wzrost}}, {{spadek}} i {{stagnacja}} + dr. poprawki
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: drobne merytoryczne
Linia 91: Linia 91:


== Zabytki ==
== Zabytki ==
* pałac Branickich z [[XVII wiek|XVII]] – [[XIX wiek]]u,
* pałac Branickich z [[XVIII wiek|XVIII]] – [[XIX wiek]]u,
* kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszka Ksawerego Branickiego]]. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy [[Rieger–Kloss]],
* kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszka Ksawerego Branickiego]]. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy [[Rieger–Kloss]],
* dwie synagogi z końca XIX wieku,
* dwie synagogi z końca XIX wieku,

Wersja z 12:49, 21 kwi 2013

Biała Cerkiew
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

kijowski

Burmistrz

Wasyl Sawczuk

Powierzchnia

33,7 km²

Populacja (2009)
• liczba ludności
• gęstość


210 977
6260 os./km²

Kod pocztowy

09100–09117

Tablice rejestracyjne

AI

Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa
Położenie Białej Cerkwi na mapie z roku 1889
Kościół rzymsko-katolicki pw. św. Jana Chrzciciela w Białej Cerkwi
Pałac zimowy rodu Branickich
Jezioro i park w Aleksandrii, w tle ruiny dworu Branickich

Biała Cerkiew (ukr. Бiла Церква, Biła Cerkwa) – miasto na Ukrainie, największe w obwodzie kijowskim, położone nad rzeką Roś w odległości 80 km na południe od Kijowa, dawna polska rezydencja magnacka. Do miasta należy również miejscowość Aleksandria z pięknym parkiem.

Ośrodek przemysłowy; znajduje się tam fabryka opon, wyrobów gumowych i maszyn rolniczych. Miasto posiada uzdrowisko (wody radoczynne) i wyższą szkołę.

Historia

Osada założona w XI w. przez Jarosława Mądrego jako gród obronny na skalistym brzegu rzeki Rosi. Szybko stała się jednym z najważniejszych grodów Rusi Kijowskiej. Ten zalążek ośrodka grodowego upadł po kolejnych najazdach Tatarów.

Od 1363 Biała Cerkiew należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od 1569 do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego. W roku 1550 wojewoda kijowski Fryderyk Proński wybudował w tym miejscu obronny zamek i twierdzę.

Prawa miejskie Biała Cerkiew otrzymała przywilejem królewskim w roku 1620 podpisanym w Warszawie.

W XVI i XVII wieku ośrodek powstań i buntów kozackich.

W roku 1596 Nalewajko wielką siłą Białącerkiew otoczył chcąc ją zdobyć. Waleczny książę Roman Rożyński przyszedł z pomocą, przebił się przez tabor, wiele trupa położył. (...) Stefan Chmielecki, nieśmiertelny Tatarów pogromca, który z prostego żołnierza, z pozycyi sługi województwa Kijowskiego się dorobił; miał sobie poruczoną straż Ukrainy od Koniecpolskiego hetmana. Pod Białącerkwią się wsławił. Tu najświetniejsze odniósł zwycięstwo. (...)[1]

W 1626 roku dowodzone przez regimentarza Stefana Chmieleckiego wojska kwarciane i Kozacy rozgromili tu Tatarów krymskich. Podczas Powstania Chmielnickiego doszło tu w 1651 roku do nierozstrzygniętej bitwy wojsk litewskich z Kozakami i Tatarami, po której podpisano Ugodę z Kozakami.

 Osobny artykuł: Ugoda w Białej Cerkwi.

Od 1793 w Rosji w powiecie wasilkowskim (własność Branickich; Franciszek Ksawery Branicki – od 1774 pierwszy dziedzic Białej Cerkwi z nadania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego).

W 1880 roku miasto liczyło 8961 prawosławnych, 9808 Żydów (w ostatnich latach XIX wieku udział procentowy Żydów w mieście przekroczył 50% ogółu mieszkańców), 412 katolików. W mieście znajdowały się trzy cerkwie, 2 synagogi oraz kościół parafialny rzymskokatolicki oo jezuitów, należący do dekanatu kijowskiego, wybudowany z fundacji Stanisława Wincentego Jabłonowskiego w roku 1743. W 1911 w Białej Cerkwi urodziła się Stefania Knispel-Wróblowa - polska bibliotekarka, historyk literatury polskiej.

Podczas wojny ukraińsko-radzieckiej i na fali pogromów antyżydowskich, w latach 1919-20 żydowscy mieszkańcy Białej Cerkwi stali się obiektem przemocy zarówno regularnych oddziałów ukraińskich, chłopskich atamana Zelenego, jak i kozackich białogwardzistów. Całkowitą liczbę ofiar śmiertelnych podaje się na 300-850 osób[2].

W latach 1922–1991 w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej.

22 sierpnia 1941 miała tu miejsce masakra dzieci żydowskich, dokonana przez ukraińskich milicjantów.

Toponimika nazwy

Dawne nazwy Jurjew, Białacerkiew, Białocerkiew, Biłaja Cerkow, Biełaja Cerkow, w okresie Rzeczypospolitej również pod łacińską nazwą Album Fanum lub Alba Capella.

Starostowie

Była siedzibą starostów grodowych:

Starostwo Białocerkiewskie było jednym z najbardziej dochodowych dóbr w I Rzeczypospolitej.

Twierdza i zamek w Białej Cerkwi

Twierdza i zamek w Białej Cerkwi zostały rozbudowane i umocnione przez wojewodę ruskiego hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego, który zorganizował również obronę zamku.

Komendanci twierdzy

do wybitniejszych komendantów twierdzy należeli:

  • generał major głównej komendy fortecy Jan Stachórski 1664–1668
  • podpułkownik (oberszterlejtnat) Jan Zygmunt Löbel (Loebel) 1668–1671
  • Gerhard Fitinghof 1671–1672
  • pułkownik Ernest Otto Rappe, 1678
  • Ludwik de Orgewalt (Orgewald, Orgewal) kapitan, a następnie major i podpułkownik, 1693
  • pułkownik, miecznik podolski Jan Gałecki, 1694

Zabytki

  • pałac Branickich z XVIIIXIX wieku,
  • kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez Franciszka Ksawerego Branickiego. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy Rieger–Kloss,
  • dwie synagogi z końca XIX wieku,
  • trzy cerkwie z XVIII i XIX wieku,
  • dawna poczta, hale targowe wybudowane przez Branickich w latach 1809-1814, gimnazjum z 1843 r., murowany młyn z XIX wieku,
  • tzw. "skład Branickich" z końca XVIII wieku,
  • park z XVIII wieku zwany "Aleksandria"[3], w pobliżu ruiny pałacu Branickich (obecnie rezerwat dendrologiczny).

Linki zewnętrzne

Miasta partnerskie

  1. Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 644
  2. Belaya Tserkov. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). V. Danilenko: Kiev District Commission of the Jewish Public Committee for Relief to Victims of Pogroms. s. 3. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). The Ukraine Terror and the Jewish Peril. The Federation of Ukrainian Jews, 1921, s. 10-11. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
  3. na mapie zaznaczony jako Aleksandryja