Biała Cerkiew: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot zmienia wywołania szablonów {{wzrost}}, {{spadek}} i {{stagnacja}} + dr. poprawki |
→Zabytki: drobne merytoryczne |
||
Linia 91: | Linia 91: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
* pałac Branickich z [[ |
* pałac Branickich z [[XVIII wiek|XVIII]] – [[XIX wiek]]u, |
||
* kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszka Ksawerego Branickiego]]. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy [[Rieger–Kloss]], |
* kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszka Ksawerego Branickiego]]. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy [[Rieger–Kloss]], |
||
* dwie synagogi z końca XIX wieku, |
* dwie synagogi z końca XIX wieku, |
Wersja z 12:49, 21 kwi 2013
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Burmistrz |
Wasyl Sawczuk | ||||
Powierzchnia |
33,7 km² | ||||
Populacja (2009) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Kod pocztowy |
09100–09117 | ||||
Tablice rejestracyjne |
AI | ||||
Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city} | |||||
Strona internetowa |
Biała Cerkiew (ukr. Бiла Церква, Biła Cerkwa) – miasto na Ukrainie, największe w obwodzie kijowskim, położone nad rzeką Roś w odległości 80 km na południe od Kijowa, dawna polska rezydencja magnacka. Do miasta należy również miejscowość Aleksandria z pięknym parkiem.
Ośrodek przemysłowy; znajduje się tam fabryka opon, wyrobów gumowych i maszyn rolniczych. Miasto posiada uzdrowisko (wody radoczynne) i wyższą szkołę.
Historia
Osada założona w XI w. przez Jarosława Mądrego jako gród obronny na skalistym brzegu rzeki Rosi. Szybko stała się jednym z najważniejszych grodów Rusi Kijowskiej. Ten zalążek ośrodka grodowego upadł po kolejnych najazdach Tatarów.
Od 1363 Biała Cerkiew należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od 1569 do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego. W roku 1550 wojewoda kijowski Fryderyk Proński wybudował w tym miejscu obronny zamek i twierdzę.
Prawa miejskie Biała Cerkiew otrzymała przywilejem królewskim w roku 1620 podpisanym w Warszawie.
W XVI i XVII wieku ośrodek powstań i buntów kozackich.
W roku 1596 Nalewajko wielką siłą Białącerkiew otoczył chcąc ją zdobyć. Waleczny książę Roman Rożyński przyszedł z pomocą, przebił się przez tabor, wiele trupa położył. (...) Stefan Chmielecki, nieśmiertelny Tatarów pogromca, który z prostego żołnierza, z pozycyi sługi województwa Kijowskiego się dorobił; miał sobie poruczoną straż Ukrainy od Koniecpolskiego hetmana. Pod Białącerkwią się wsławił. Tu najświetniejsze odniósł zwycięstwo. (...)[1]
W 1626 roku dowodzone przez regimentarza Stefana Chmieleckiego wojska kwarciane i Kozacy rozgromili tu Tatarów krymskich. Podczas Powstania Chmielnickiego doszło tu w 1651 roku do nierozstrzygniętej bitwy wojsk litewskich z Kozakami i Tatarami, po której podpisano Ugodę z Kozakami.
- Osobny artykuł:
Od 1793 w Rosji w powiecie wasilkowskim (własność Branickich; Franciszek Ksawery Branicki – od 1774 pierwszy dziedzic Białej Cerkwi z nadania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego).
W 1880 roku miasto liczyło 8961 prawosławnych, 9808 Żydów (w ostatnich latach XIX wieku udział procentowy Żydów w mieście przekroczył 50% ogółu mieszkańców), 412 katolików. W mieście znajdowały się trzy cerkwie, 2 synagogi oraz kościół parafialny rzymskokatolicki oo jezuitów, należący do dekanatu kijowskiego, wybudowany z fundacji Stanisława Wincentego Jabłonowskiego w roku 1743. W 1911 w Białej Cerkwi urodziła się Stefania Knispel-Wróblowa - polska bibliotekarka, historyk literatury polskiej.
Podczas wojny ukraińsko-radzieckiej i na fali pogromów antyżydowskich, w latach 1919-20 żydowscy mieszkańcy Białej Cerkwi stali się obiektem przemocy zarówno regularnych oddziałów ukraińskich, chłopskich atamana Zelenego, jak i kozackich białogwardzistów. Całkowitą liczbę ofiar śmiertelnych podaje się na 300-850 osób[2].
W latach 1922–1991 w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej.
22 sierpnia 1941 miała tu miejsce masakra dzieci żydowskich, dokonana przez ukraińskich milicjantów.
- Osobny artykuł:
Toponimika nazwy
Dawne nazwy Jurjew, Białacerkiew, Białocerkiew, Biłaja Cerkow, Biełaja Cerkow, w okresie Rzeczypospolitej również pod łacińską nazwą Album Fanum lub Alba Capella.
Starostowie
Była siedzibą starostów grodowych:
- księcia Janusza Ostrogskiego, kasztelana krakowskiego zm. w roku 1620
- Stanisława Lubomirskiego, woj. krakowskiego, zm. 1649
- Konstantego Jacka Lubomirskiego, wojewody i starosty generalnego krakowskiego, zm. 1663
- księcia Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, hetmana polnego koronnego, wojewody krakowskiego, zm. 1682
- Stanisława Jana Jabłonowskiego, hetmana polnego koronnego, kasztelana krakowskiego, zm. 1702
- Jana Stanisława Jabłonowskiego, kanclerza wielkiego koronnego, zm. 1731
- Stanisława Wincentego Jabłonowskiego, zm. 1754
- Jerzego Wandalina Mniszcha, zm. 1778.
Starostwo Białocerkiewskie było jednym z najbardziej dochodowych dóbr w I Rzeczypospolitej.
Twierdza i zamek w Białej Cerkwi
Twierdza i zamek w Białej Cerkwi zostały rozbudowane i umocnione przez wojewodę ruskiego hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego, który zorganizował również obronę zamku.
Komendanci twierdzy
do wybitniejszych komendantów twierdzy należeli:
- generał major głównej komendy fortecy Jan Stachórski 1664–1668
- podpułkownik (oberszterlejtnat) Jan Zygmunt Löbel (Loebel) 1668–1671
- Gerhard Fitinghof 1671–1672
- pułkownik Ernest Otto Rappe, 1678
- Ludwik de Orgewalt (Orgewald, Orgewal) kapitan, a następnie major i podpułkownik, 1693
- pułkownik, miecznik podolski Jan Gałecki, 1694
Zabytki
- pałac Branickich z XVIII – XIX wieku,
- kościół rzymsko-katolicki św. Jana Chrzciciela z 1812 roku, ufundowany przez Franciszka Ksawerego Branickiego. W miejscu tego kościoła przed jego budową stała katolicka kaplica polskiego garnizonu, a jeszcze wcześniej jezuicki klasztor, który został zrujnowany podczas najazdów Kozackich. W kościele od lat '90 XX w. odbywają się występy kameralnej i organowej muzyki, wykonywane na monumentalnych organach mieszczących się w kościele czeskiej firmy Rieger–Kloss,
- dwie synagogi z końca XIX wieku,
- trzy cerkwie z XVIII i XIX wieku,
- dawna poczta, hale targowe wybudowane przez Branickich w latach 1809-1814, gimnazjum z 1843 r., murowany młyn z XIX wieku,
- tzw. "skład Branickich" z końca XVIII wieku,
- park z XVIII wieku zwany "Aleksandria"[3], w pobliżu ruiny pałacu Branickich (obecnie rezerwat dendrologiczny).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta Biała Cerkiew (ukr.)
- Oficjalna strona Stowarzyszenia Kultury Polskiej im. Zygmunta Krasińskiego w Białej Cerkwi
- Biała Cerkiew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 174 .
Miasta partnerskie
- ↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 644
- ↑ Belaya Tserkov. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). V. Danilenko: Kiev District Commission of the Jewish Public Committee for Relief to Victims of Pogroms. s. 3. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). The Ukraine Terror and the Jewish Peril. The Federation of Ukrainian Jews, 1921, s. 10-11. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
- ↑ na mapie zaznaczony jako Aleksandryja