Chreszczatyk: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Anulowanie wersji nr 36597649 autora Khan Tengri, źródło podaje |
→Historia ulicy: drobne merytoryczne |
||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
== Historia ulicy == |
== Historia ulicy == |
||
Od wczesnego średniowiecza był to [[Droga (komunikacja)|trakt]] łączący Górne Miasto z [[Padół (Kijów)|Padołem]]. [[ |
Od wczesnego średniowiecza był to [[Droga (komunikacja)|trakt]] łączący Górne Miasto z [[Padół (Kijów)|Padołem]]. [[Gród Jarosława (Kijów)|Siedzibę księcia kijowskiego]] (''przez bramę Wojewódzką'') z dzielnicą kupców i rzemieślników oraz radą miejską znajdującą się na drugim końcu dzielnicy przy bramie Szczekawickiej. Z chwilą nadania [[Prawo magdeburskie|praw miejskich]] Kijowowi w [[1494]] przez króla [[Jan I Olbracht|Jana I]], było to miejsce przeznaczone dla największego dorocznego [[jarmark]]u tzw. "kreszczeńskiego" i [[targ]]u - trwającego od [[6 stycznia]] przez kolejne 20 dni. Wywodzącego się z [[przywilej targowy|przywileju]] króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I]], z roku [[1516]]. |
||
Od roku [[1797]] głównym centrum działalności handlowej staje się [[Dom Kontraktowy]]. W podolskim "domu" znajdowały się liczne stoiska polskich kupców z Kijowa, Warszawy i innych miast. |
Od roku [[1797]] głównym centrum działalności handlowej staje się [[Dom Kontraktowy]]. W podolskim "domu" znajdowały się liczne stoiska polskich kupców z Kijowa, Warszawy i innych miast. |
||
Wersja z 16:38, 27 cze 2013
Nieprawidłowe parametry: {50|26|54|N|30|31|21.5|E|type:landmark_scale:5000}
Chreszczatyk, Kreszczatik[1] (ukr. Хрещатик - Chreszczatyk, ros. Крещатик) – główna aleja Kijowa. Zabudowa alei została zniszczona podczas II wojny światowej, następnie aleja została odbudowana w latach 50. XX wieku w stylu socrealistycznym.
Historia ulicy
Od wczesnego średniowiecza był to trakt łączący Górne Miasto z Padołem. Siedzibę księcia kijowskiego (przez bramę Wojewódzką) z dzielnicą kupców i rzemieślników oraz radą miejską znajdującą się na drugim końcu dzielnicy przy bramie Szczekawickiej. Z chwilą nadania praw miejskich Kijowowi w 1494 przez króla Jana I, było to miejsce przeznaczone dla największego dorocznego jarmarku tzw. "kreszczeńskiego" i targu - trwającego od 6 stycznia przez kolejne 20 dni. Wywodzącego się z przywileju króla Zygmunta I, z roku 1516.
Od roku 1797 głównym centrum działalności handlowej staje się Dom Kontraktowy. W podolskim "domu" znajdowały się liczne stoiska polskich kupców z Kijowa, Warszawy i innych miast. Od samego początku "kontrakty" związane były z jarmarkiem handlu zbożowego, od końca XIX w. także cukrowego. Z biegiem czasu kontrakty kijowskie zlewają się z dawnym jarmarkiem[3] Nowy budynek wybudowany w latach 1815 - 1817, wyróżniał się w zespole architektonicznym centralnego placu dzielnicy. Dom kontraktowy bywał także ośrodkiem życia towarzyskiego — odwiedzili go Adam Mickiewicz, Aleksander Puszkin, Honoriusz Balzac i Taras Szewczenko. Odbywały się tu przedstawienia teatralne i koncerty, występowali tutaj m.in. Franciszek Liszt i Henryk Wieniawski.
W 1811 wybuchł na Padole pożar, który strawił większą część tej tradycyjnej dzielnicy kupieckiej[4]. Wydarzenie to w swojej konsekwencji ułatwiło następnie władzom rosyjskim całkowitą przebudowę struktury przestrzennej Kijowa. Luźno powiązane ze sobą oddzielne części starego miasta (Pieczary-Dolne i Górne Miasto) zostały połączone nowo wybudowaną arterią, ulicą Chreszczatyk. W miejscu starej, spalonej dzielnicy powstał duży rosyjski dom handlowych "Gostiny Dwor ", wybudowany w latach 1812 - 1828[5]. Przez cały wiek dziewiętnasty nazywana była "jedyną prawdziwą ulicą Kijowa"[6]. Tutaj w 1920 wkroczyły polskie dywizje wojskowe, podczas tzw. wyprawy kijowskiej. Na tej głównej alei miasta w XIX wieku mieściło się wiele prowadzonych przez Polaków nowoczesnych magazynów, renomowanych firm, banków, hoteli, zakładów rzemieślniczych[7]. Po wojnie ukraińsko-radzieckiej i utworzeniu USRR Chreszczatyk w latach 1923-1937 nosił nazwę ulicy Worowskiego, nazwę historyczną przywrócono w 1937. Odbudowana z gruzów po II wojnie światowej. Zabudowa ulicy wykazuje cechy typowego eklektyzmu. Jest zarazem główna witryną stołecznego Kijowa.
Etymologicznie nazwa pochodzi od ukraińskiego słowa, w znaczeniu "na skrzyżowaniu".
XIX wiek. Okres do 1917 roku
Charakterystyczne budynki
Duma Miejska
W 1876 roku dokonano otwarcia budynku rady miejskiej zaprojektowanego przez O. Schillego. Kształtem przypominał rozciągnięta podkowę, zwróconą wypukłą częścią w stronę ulicy. Na parterze miały swoją siedzibę małe sklepiki, w beletażu pokoje rady miejskiej wraz z salą posiedzeń. Do budynku nadbudowana była wieża z zegarem i sygnaturką, na której szczycie stał symbol Kijowa Św. Michał Archanioł wg projektu architekt miejskiej Ewy Kulikowskiej.
.jpg)
W roku otwarcia budynku zakwaterowano w ratuszu szkołę artystyczną Nikołaja Muraszki. W 1881 roku rozpoczął tu działalność pierwszy w Europie nocny punkt pomocy lekarskiej.
Za czasów radzieckich w ratuszu mieścił się rejonowy komitet wykonawczy WKP(b), a figurkę Św. Michała zastąpiono czerwoną gwiazdą. Po zniszczeniach II wojny światowej budynku nie odbudowano.
Giełda Miejska
7 stycznia 1873 roku z inicjatywy szefa kijowskiego oddziału Rosyjskiego Banku Państwowego Nikołaja Bungego i szefa komitetu na rzecz giełdy kijowskiej M. Chriakowa otwarto giełdę kijowską - w trzynastą rocznicę działalności przeniosła się do nowego budynku powstałego na rogu Chreszczatyka i ul. Instytuckiej.
Hotel Nacional
W 1876 roku na rogu Chreszczatyku i ulicy Besarabskiej zbudowano dwupiętrowy budynek kupca Marra wg projektu architekta Władimira Nikołajewa. Na parterze mieściły się luksusowe sklepy, dwa kolejne piętra zajmowały pomieszczenia hotelu Nacional należącego początkowo do kijowskiego przedsiębiorcy Szulca. Wcześniej na jego miejscu stał jednopiętrowy wyszynk z pokojami hotelowymi należący do architekta Wincentego Berettiego (bywali tu m.in. Nikołaj Kostomarow i Taras Szewczenko).
W 1883 roku gmach wzbogacił się o aptekę, trzecią z kolei na Chreszczatyku, a w 1906 roku otworzyło w nim swoje podwoje kino "Elektrobiograf". Swego czasu był uważany za najpiękniejszą architektonicznie budowlę ulicy[przez kogo?]. Obecnie na miejscu dawnego hotelu znajduje się kino "Orbita" (adres: Chreszczatyk 29/1).
Dom Kupiecki
Został wzniesiony w 1882 roku dla potrzeb kijowskich kupców, obecnie znajduje się tu Narodowa Filharmonia Ukrainy.
Bruk
Oświetlenie ulic
Okres radziecki
Po ataku III Rzeszy na ZSRR rozpoczęło się ustawianie barykad na ulicy. Armia Czerwona wycofując się z miasta 19 września 1941 roku zaminowała większość ważnych budynków w Kijowie, w tym prawie cały Chreszczatyk. Pięć dni pozostawieni w Kijowie sowieccy dywersanci wywołali zdalnie sterowane wybuchy zaminowanych kamienic, które doprowadziły do pożaru całej ulicy. Niemcom nie udało się opanować pożaru, w październiku 1941 roku większość budynków była zruinowana.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Kijowa jesienią 1943 roku rozpoczęła się żywiołowa odbudowa ulicy, powstała towarzysząca jej piosenka autorstwa Pawła Tyczyny:
- Люба сестронька, милий братику,
- Попрацюймо на Хрещатику
- Ти з того кінця, я з цього кінця...
- ↑ Kreszczatik czy Chreszczatyk? - Poradnia językowa PWN
- ↑ "Lacka Brama, którą latopis wymienia w 1151 - była jedną z czterach głównych bram tzw. grodu Jarosława (były jeszcze Węgierska, Złota w następnych doszła również Żydowska), która prowadziła na płd. wsch., w kierunku uroczyska Ugorskie. [w:] Goranin. Latopis kijowski 1118-1158. 1995; "... na ogród, który leży na dole od mostu zamkowego, idac po lewej ręce aż do końca ku bramie Lackiej" [w:] Kazimierz Tymieniecki. Roczniki historyczne: t. 67-68. 2001; "już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istaniała Lacka Słoboda - dzielnica, Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja - targowa osada węgierska" [w:] Tadeusz M. Trajdos. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434. 1982; "W Kijowie uczynił sobie św. Jacek bazę apostolską, założył klasztor przy "Bramie Lackiej" i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski Dominikanin."
- ↑ "Zjazdy kontraktowe (trzytygodniowy jarmark, zwany Trzejkrólewieckim) odbywały się od drugiej połowy XVI w. Od 1586 w miesiącu styczniu, w Poznaniu, Lwowie, Krakowie, Przemyślu, Łucku, Bełzie, Sandomierzu, u schyłku XVIII w. w Dubnie i potem w Kijowie." [w:] Przegląd historyczny: t. 72, wyd. I.
- ↑ "W czerwcu i lipcu roku 1811, były ogromne pożary "w rozmaitych miejscach w kraju. Niemirów był spalony do szczętu, Tulczyn w większej części, Berdyczów poniósł szkody na wiele milionów w towarach, w Kijowie cały Padół ..." [w:] Heleniusz. Wspomnienia polskich czasów dawnych. 1894. op. cit. Kronika OO. Kapucynów
- ↑ Alexander Kratochvil. Ukraina ad portas: ist die Ukraine europäisch genug für die EU. 2006. str. 68
- ↑ The Khreshchatyk came to be called "the only real street in Kiev," [w:] Kiev: A Portrait, 1800-1917 str. 32
- ↑ Leon Idzikowski – księgarz i wydawca