Donżon: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:47, 8 sie 2013

Donżon (fr. donjon, ang. keep, niem. donjon) – wieża łącząca w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne, przez co zamieszkiwana była w czasie pokoju. Często mylona z wieżą ostatecznej obrony typu Stołp (zwanej też Bergried), która służyła jedynie funkcji militarnej.

Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty - prawie czysto obronny stołp/bergfried i prawie czysto mieszkalny pałac/dom.

Geneza

Wieże mieszkalne typu donjon zaczęły najwcześniej powstawać w stylu romańskim we Francji w wieku X i XI (np. Langeais około 994 r., Fréteval z 1040 r., Zamek w Loches, Bressuire, Beaugency, Provins, Arques-la-Bataille, Caen, Château Gaillard, Zamek w Falaise), a następnie po najeździe Normanów rozpowszechniły się w Anglii (gdzie określa się je jako Keep). Jedną z najstarszych i najbardziej znanych wież tego typu w Anglii jest mieszkalna wieża Tower w Londynie z 1077 roku zbudowana na wzór francuskiego Rouen. Inne przykłady to Hedingham Castle, Rochester z 1128 r., Conisbrough z 1190 r., Bamburgh, Zamek w Dover. Na terenie dzisiejszych Niemiec architektura tego typu rozwijała się później i jako przykład donżonu można wymienić Frauenburg z XIII w. i Trifels z XII w.

Z okresu gotyku jako przykład donżonu można wymienić wieżę w Coucy-le-Château-Auffrique z 1225 r., Zamek Vincennes z 1360 r., w Hiszpanii Fuensaldaña i Medina del Campo, w Portugalii wieżę w Beja. Wieże tego typu były budowane też na terenie królestw łacińskich na Bliskim Wschodzie w okresie Krucjat. ^[1].

Przykłady w Europie Środkowej

Na terenie Europy Środkowej przykładami są z terenu Węgier: Zamek Kost, wieża na zamku Karlštejn, na terenie Słowacji: Zamek w Trenczynie, Zamek Szaryski, na Węgrzech: zamek w Nagyvázsony (Kinizsi-vár) na Węgrzech. W Polsce przykładami donżonów są wieża w Żmigrodzie, wieża w Siedlęcinie i wieża w Szamotułach.

Beaugency
Arques
Gaillard
Donżon w Provins
Rochester
Conisbrough
Hedingham
Model wnętrza donżonu w Coucy
Plan donżonu w Falaise
Donżon w Falaise
Medina del Campo
Vincennes
Penafiel
Żmigród
Siedlęcin

↑ Antoni Piskadło "Grody, zamki, fortece:budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977

Patrz także

Stołp

Bibliografia

André Châtelain: Donjons romans des pays d'ouest. Étude comparative sur les donjons romans quadrangulaires de la France de l'Ouest. A. et J. Picard, Paris 1973.
Hermann Hinz: Motte und Donjon – Zur Frühgeschichte der mittelalterlichen Adelsburg. In: Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters. Beiheft 1, Köln 1981, ISBN 3-7927-0433-1
Jean Mesqui: Deux donjons construits autour de l'an mil en Touraine - Langeais et Loches. Paris 1998.
Bernhard Siepen: Französische Donjons. Aachen 2001. ISBN 3-00-007776-6
Liddiard, Robert. (ed) (2003) Anglo-Norman Castles. Woodbridge, UK: Boydell Press. ISBN 978-0-85115-904-1.
Eugène Viollet-le-Duc, Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle - Tome 5, Donjon

[1] Antoni Piskadło "Grody, zamki, fortece:budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Loches dungeon, aerial view from West.jpg||thumb|300px|prawo|Donżon na zamku w Loches]]
+'''Donżon''' ([[język francuski|fr.]] ''donjon'', [[język angielski|ang.]] ''keep'', [[język niemiecki|niem.]] ''donjon'') – wieża łącząca w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne, przez co zamieszkiwana była w czasie pokoju. Często mylona z wieżą ostatecznej obrony typu [[Stołp]] (zwanej też ''Bergried''), która służyła jedynie funkcji militarnej.
-{{commonscat|Keeps}}
-'''Donżon''' (fr. ''donjon'', ang. ''keep'') – wieża łącząca w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne, przez co zamieszkiwana była w czasie pokoju. Często mylona z wieżą ostatecznej obrony typu [[Stołp]] (zwanej też ''Bergried''), która służyła jedynie funkcji militarnej. Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty - prawie czysto obronny stołp/bergfried i prawie czysto mieszkalny pałac/dom.
+Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty - prawie czysto obronny stołp/bergfried i prawie czysto mieszkalny pałac/dom.
+==Geneza==
 Wieże mieszkalne typu ''donjon'' zaczęły najwcześniej powstawać w stylu romańskim we Francji w wieku X i XI (np. [[Langeais]] około 994 r., [[Fréteval]] z 1040 r., [[Zamek w Loches]], [[Bressuire]], [[Beaugency]], [[Provins]], [[Arques-la-Bataille]], [[Caen]], [[Château Gaillard]], [[Zamek w Falaise]]), a następnie po najeździe Normanów rozpowszechniły się w Anglii (gdzie określa się je jako ''Keep''). Jedną z najstarszych i najbardziej znanych wież tego typu w Anglii jest mieszkalna wieża [[Tower of London|Tower w Londynie]] z 1077 roku zbudowana na wzór francuskiego [[Rouen]]. Inne przykłady to [[Hedingham Castle]], [[Rochester (miasto w Anglii)|Rochester]] z 1128 r., [[Conisbrough]] z 1190 r., [[Bamburgh]], [[Zamek w Dover]]. Na terenie dzisiejszych Niemiec architektura tego typu rozwijała się później i jako przykład donżonu można wymienić [[Frauenburg]] z XIII w. i [[Trifels]] z XII w.
-Z okresu gotyku jako przykład donżonu można wymienić wieżę w [[Coucy-le-Château-Auffrique]] z 1225 r., [[Zamek Vincennes]] z 1360 r., w Hiszpanii [[Fuensaldaña]] i [[Medina del Campo]], w Portugalii wieżę w [[Beja]]<ref>Antoni Piskadło "Grody, zamki, fortece:budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977</ref>.
+Z okresu gotyku jako przykład donżonu można wymienić wieżę w [[Coucy-le-Château-Auffrique]] z 1225 r., [[Zamek Vincennes]] z 1360 r., w Hiszpanii [[Fuensaldaña]] i [[Medina del Campo]], w Portugalii wieżę w [[Beja]]. Wieże tego typu były budowane też na terenie królestw łacińskich na Bliskim Wschodzie w okresie Krucjat. <ref>Antoni Piskadło "Grody, zamki, fortece:budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977</ref>.
+==Przykłady w Europie Środkowej==
-Na terenie Europy Środkowej przykładami są z terenu Węgier: [[Zamek Kost]], wieża na zamku [[Karlštejn (zamek)|Karlštejn]], na terenie Słowacji: [[Zamek w Trenczynie]], [[Zamek Szaryski]], na Węgrzech: zamek w [[Nagyvázsony]] (Kinizsi-vár) na Węgrzech. Wieże tego typu były budowane też na terenie królestw łacińskich na Bliskim Wschodzie w okresie Krucjat. W Polsce przykładami donżonów są wieża w Żmigrodzie, wieża w Siedlęcinie i wieża w Szamotułach.
+Na terenie Europy Środkowej przykładami są z terenu Węgier: [[Zamek Kost]], wieża na zamku [[Karlštejn (zamek)|Karlštejn]], na terenie Słowacji: [[Zamek w Trenczynie]], [[Zamek Szaryski]], na Węgrzech: zamek w [[Nagyvázsony]] (Kinizsi-vár) na Węgrzech. W Polsce przykładami donżonów są wieża w Żmigrodzie, wieża w Siedlęcinie i wieża w Szamotułach.
 <gallery>
@@ Linia 27: / Linia 30: @@
 File:Siedlęcin - Wieża Książęca.jpg|Siedlęcin
 </gallery>
+{{commonscat|Keeps}}
 {{Przypisy}}
-== Patrz także ==
+==Patrz także==
 * [[Stołp]]
+==Bibliografia==
+* André Châtelain: Donjons romans des pays d'ouest. Étude comparative sur les donjons romans quadrangulaires de la France de l'Ouest. A. et J. Picard, Paris 1973.
+* Hermann Hinz: Motte und Donjon – Zur Frühgeschichte der mittelalterlichen Adelsburg. In: Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters. Beiheft 1, Köln 1981, ISBN 3-7927-0433-1
+* Jean Mesqui: Deux donjons construits autour de l'an mil en Touraine - Langeais et Loches. Paris 1998.
+* Bernhard Siepen: Französische Donjons. Aachen 2001. ISBN 3-00-007776-6
+* Liddiard, Robert. (ed) (2003) Anglo-Norman Castles. Woodbridge, UK: Boydell Press. ISBN 978-0-85115-904-1.
+* Eugène Viollet-le-Duc, Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle - Tome 5, Donjon
 [[Kategoria:Fortyfikacje]]