5 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie): Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:{{{znak}}}| 40x40px| link=| alt=]]
5 Dywizja Strzelców Polskich
{{{nazwa oryginalna}}}
	{{{motto}}}
	UWAGA: Błąd parametru; {{{kategoria wojska}}}=; Ten parametr może przyjmować jedynie wartości: lądowe; lotnictwo; marynarka; paramilitarny;
	; {{{opis grafiki}}}
	Historia
Państwo	{{{państwo}}}
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Nazwa wyróżniająca	{{{nazwa wyróżniająca}}}
	Tradycje
Święto	{{{święto}}}
Nadanie sztandaru	{{{nadanie sztandaru}}}
Rodowód	{{{rodowód}}}
	Dowódcy
Pierwszy	{{{dowódca pierwszy}}}
Obecny	{{{dowódca obecny}}}
Ostatni	{{{dowódca ostatni}}}
	Działania zbrojne
	{{{działania zbrojne}}}
	Organizacja
Formacja	{{{formacja}}}
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	{{{podległość}}}
Skład	{{{skład}}}
	Odznaczenia
	{{{odznaczenia}}}
	[[commons:{{{commons}}}\|Multimedia w Wikimedia Commons]]
	[{{{www}}} Strona internetowa]

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:25, 9 paź 2013

5 Dywizja Strzelców Polskich (5 DSP) – wielka jednostka piechoty, wchodząca organizacyjnie w skład Armii Polskiej we Francji, zorganizowana na Syberii i tam, w okresie od stycznia 1919 do stycznia 1920, walcząca w wojnie domowej w Rosji.

Geneza

Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 w Rosji, na całym obszarze tego państwa zaczęły powstawać oddziały wojskowe walczące z bolszewikami. Polacy przebywający na terenie imperium rosyjskiego również przystąpili do tworzenia własnych formacji wojskowych. Jeszcze pod koniec 1917 zaczęły powstawać niewielkie ochotnicze oddziały. Pierwszy zorganizował się legion omski, później semipałatyński i irkucki. Rok później w Omsku powołano Polski Komitet Wojenny zajmujący się werbunkiem ochotników oraz organizacją szkoły oficerskiej i podoficerskiej. Jego delegatury powstały w kilkunastu syberyjskich miastach, m.in. Omsku, Nowonikołajewsku, Tomsku i Irkucku. Akcją wojskową na Syberii kierował mjr Walerian Czuma, weteran II Brygady Legionów Polskich. W szczytowym okresie dywizja liczyła około 16.500 żołnierzy^[1].

Działalność

W rezultacie 25 stycznia 1919 powstała 5 Dywizja Strzelców Polskich^[a] w składzie trzech pułków piechoty, batalionu szturmowego, pułku ułanów, pułku artylerii, batalionu inżynieryjnego, służby sanitarnej i taborów – łącznie niemal 12 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął płk Kazimierz Rumsza. Organizacyjnie dywizja należała wraz z 4 Dywizją Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego (działającą na południu Rosji) do Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. Do szeregów Dywizji Syberyjskiej masowo garnęli się Polacy – dawni jeńcy z armii austriackiej i niemieckiej, jak też miejscowi ochotnicy, często zesłańcy polityczni bądź ich potomkowie. Dywizja od samego początku przystąpiła do walki z oddziałami komunistycznymi, wspomagając rosyjskie wojska kontrrewolucyjne admirała Aleksandra Kołczaka, Korpus Czechosłowacki i wojska Ententy. Do jej głównych zadań należała ochrona strategicznie ważnej Kolei Transsyberyjskiej na prawie tysiąckilometrowym odcinku od Nowonikołajewska przez Aczyńsk, Krasnojarsk do stacji Klukwiennaja. W tym celu wykorzystywała cztery pociągi pancerne o nazwach: „Kraków”, „Warszawa”, „Poznań” i „Poznań II” (zdobyty na bolszewikach). Ciekawostką jest fakt, że po rzece Ob pływało kilka uzbrojonych statków z polskimi załogami. Obok walk dywizja prowadziła też działalność kulturalno-oświatową wśród żołnierzy i miejscowej polskiej ludności. Przy poszczególnych oddziałach istniały biblioteki, teatry i gospody żołnierskie. Instruktorzy oświatowi Dywizji prowadzili wykłady z historii i literatury polskiej, a także naukę czytania i pisania. Opieką otaczano działające w syberyjskich miastach polskie drużyny harcerskie. Z okazji świąt narodowych organizowano akademie i wieczornice. Wydawano polską prasę.

Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i 3-dniowy bój kpt. Werobeja pod miastem Tajga. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, eszelony 5 Dywizji Strzelców Polskich zostały otoczone i 10 stycznia 1920 roku musiały skapitulować i złożyć broń koło stacji kolejowej Klukwiennaja (120 km na wschód od Krasnojarska). Niegodzące się na kapitulację resztki dywizji zorganizowały się w Harbinie w Odrębny Batalion Piechoty pod dowództwem kpt. Józefa Werobeja^[2].

Epilog

Większość polskich żołnierzy została wzięta do niewoli i następnie skierowana do katorżniczej pracy w bardzo złych warunkach, w związku z czym bardzo wielu z nich zmarło. Ci, którzy przeżyli bolszewicką niewolę, wrócili do Polski dopiero po podpisaniu w marcu 1921 traktatu ryskiego kończącego wojnę polsko-bolszewicką 1919/1920. Natomiast blisko tysiąc oficerów i żołnierzy nie uznało faktu kapitulacji i – podzieliwszy się na małe oddziałki – przebiło na własną rękę do Irkucka. Stamtąd przez Mongolię i Mandżurię dotarli na wybrzeże Morza Japońskiego. Tam ocalali polscy żołnierze (ponad 900) i ok. 300 osób cywilnych, na czele których stanął b. dowódca Dywizji płk K. Rumsza, zaokrętowało się na pokład brytyjskiego parowca. Po blisko 3-miesięcznej podróży morskiej 1 lipca 1920 dotarli do Gdańska. Zgłosili się oni do walki z bolszewikami w kraju, w związku z czym sformowano z nich batalion strzelców i Legię Oficerską. Potem, gdy do oddziału dołączyło ok. 5 tys. ochotników z Kalisza, Kutna, Łodzi i Włocławka, została utworzona brygada piechoty, zwana – Brygadą Syberyjską. O roztoczenie opieki nad zdemobilizowanymi i powracajacymi z frontu żołnierzami polskimi z 5 Dywizji Syberyjskiej zwracali się księża posłowie, a w śród nich ks. dr Władysław Chrzanowski.

W styczniu 1921 brygada została przeformowana w Dywizję Syberyjską, a w październiku tego roku przemianowana na 30 Dywizję Piechoty.

Zmarli i pomordowani żołnierze Dywizji Syberyjskiej byli chowani m.in. na cmentarzu w Krasnojarsku (400 ofiar). W syberyjskim mieście zachowanymi mogiłami zajmuje się obecnie miejscowa Polonia.

Osobny artykuł: 30 Poleska Dywizja Piechoty.

30 DP kontynuowała tradycje Dywizji Syberyjskiej, a jej pułki piechoty:

82 Syberyjski Pułk Piechoty – 1 Syberyjskiego Pułku Piechoty,
83 Pułk Strzelców Poleskich – 2 Syberyjskiego Pułku Piechoty,
84 Pułk Strzelców Poleskich – 3 Syberyjskiego Pułku Piechoty.

Organizacja

Organizacja 5 DSP^[3]

1 Pułk Strzelców (płk Ludwik Bołdok)
2 Pułk Strzelców (płk Ludwik Kadlec)
3 Pułk Strzelców (płk Romuald Kohutnicki^[4])
Batalion kadrowy (ppłk Brzeziński-Dunin)
Batalion szturmowy (kpt. Edward Dojan-Miszewski^[4])
1 Pułk Ułanów (ppłk Konrad Piekarski)
5 Pułk Artylerii Polowej Lekkiej (płk Karol Skirgiełło-Jacewicz^[4])
Batalion Inżynieryjny (kpt. Ignacy Świerszczewski)

Skład pułku strzelców^[5]

3 bataliony
- każdy: 3 kompanie po 150 żołnierzy
batalion karabinów maszynowych
- 4 kompanie po 6 karabinów maszynowych i 100 żołnierzy
kompania zwiadu pieszego:
- 2 karabiny maszynowe i 100 żołnierzy
- oddział zwiadu konnego: 2 lekkie karabiny maszynowe i 60 żołnierzy
kompania łączności
pluton saperów
kompania sztabowa

Skład pułku ułanów: 4 szwadrony po 150 szabel

Skład pułku artylerii: 6 baterii po 4 działa

Zobacz też

↑ 5 DSP nazywana była też „Dywizją Syberyjską”.

↑ Kazimierz Krajewski, Nie tylko Dowborczycy, Biuletyn IPN nr. 1-2 2009.
↑ http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/KLIO/article/view/KLIO.2011.057/1158
↑ H. Bagiński, op.cit., s. 558.
↑ ^a ^b ^c „Pancerniak” – miesięcznik 5 Kresowej Dywizji Zmechanizowanej Nr 5 (34) kwiecień 1991 s.2
↑ H. Bagiński, op.cit., s. 557.

Bibliografia

Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939 r.
Witold Jarno, 1 Dywizja Strzelców Armii Generała Hallera, 2006, ISBN 83-88679-55-4.
Ochotnik, Stanisław Bohdanowicz, ISBN 83-88288-28-3.
Henryk Bagiński, Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1990, reprint wydania z 1921.
„Tygodnik Ilustrowany” 24 lipca 1920, s. 590.
Michał Pawlikowski, "Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr Władysława Chrzanowskiego 1886-1933", Strzałków 2011, ISBN 978-83-933262-0-4
Stefan W. Wojstomski, "Sprzymierzeńcy. Czesi na Syberii 1918-1920", Warszawa 1938, Instytut Wydawniczy "Biblioteka Polska", s. 243

Szablon:Wojsko Polskie na Wschodzie (1914-1920)

[2] 5 DSP nazywana była też „Dywizją Syberyjską”.

[1] Kazimierz Krajewski, Nie tylko Dowborczycy, Biuletyn IPN nr. 1-2 2009.

[3] ttp://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/KLIO/article/view/KLIO.2011.057/1158

[4] H. Bagiński, op.cit., s. 558.

[gaz-5] „Pancerniak” – miesięcznik 5 Kresowej Dywizji Zmechanizowanej Nr 5 (34) kwiecień 1991 s.2

[6] H. Bagiński, op.cit., s. 557.

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 36: / Linia 36: @@
 W rezultacie 25 stycznia 1919 powstała 5 Dywizja Strzelców Polskich<ref group=uwaga>5 DSP nazywana była też ''„Dywizją Syberyjską”''.</ref> w składzie trzech pułków piechoty, batalionu szturmowego, pułku ułanów, pułku artylerii, batalionu inżynieryjnego, służby sanitarnej i taborów – łącznie niemal 12 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął płk [[Kazimierz Rumsza]]. Organizacyjnie [[dywizja]] należała wraz z [[4 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie)|4 Dywizją Strzelców Polskich]] gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]] (działającą na południu Rosji) do [[Armia Polska we Francji|Armii Polskiej we Francji]] gen. [[Józef Haller|Józefa Hallera]]. Do szeregów Dywizji Syberyjskiej masowo garnęli się Polacy – dawni jeńcy z armii austriackiej i niemieckiej, jak też miejscowi ochotnicy, często zesłańcy polityczni bądź ich potomkowie. Dywizja od samego początku przystąpiła do walki z oddziałami komunistycznymi, wspomagając rosyjskie wojska kontrrewolucyjne admirała [[Aleksandr Kołczak|Aleksandra Kołczaka]], [[Korpus Czechosłowacki]] i wojska Ententy. Do jej głównych zadań należała ochrona strategicznie ważnej [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]] na prawie tysiąckilometrowym odcinku od Nowonikołajewska przez [[Aczyńsk]], [[Krasnojarsk]] do stacji Klukwiennaja. W tym celu wykorzystywała cztery pociągi pancerne o nazwach: „Kraków”, „Warszawa”, „Poznań” i „Poznań II” (zdobyty na bolszewikach). Ciekawostką jest fakt, że po rzece [[Ob]] pływało kilka uzbrojonych statków z polskimi załogami. Obok walk dywizja prowadziła też działalność kulturalno-oświatową wśród żołnierzy i miejscowej polskiej ludności. Przy poszczególnych oddziałach istniały biblioteki, teatry i gospody żołnierskie. Instruktorzy oświatowi Dywizji prowadzili wykłady z historii i literatury polskiej, a także naukę czytania i pisania. Opieką otaczano działające w syberyjskich miastach polskie drużyny harcerskie. Z okazji świąt narodowych organizowano akademie i wieczornice. Wydawano polską prasę.
-Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i [[Tajga (miasto)|Tajga]]. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, 5 Dywizja Strzelców Polskich została otoczona i musiała skapitulować koło stacji kolejowej [[Ujar|Klukwiennaja]] (120 km na wschód od Krasnojarska).
+Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i 3-dniowy bój kpt. Werobeja pod miastem [[Tajga (miasto)|Tajga]]. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, eszelony 5 Dywizji Strzelców Polskich zostały otoczone i 10 stycznia 1920 roku musiały skapitulować i złożyć broń koło stacji kolejowej [[Ujar|Klukwiennaja]] (120 km na wschód od Krasnojarska). Niegodzące się na kapitulację resztki dywizji zorganizowały się w [[Harbin]]ie w Odrębny Batalion Piechoty pod dowództwem kpt. [[Józef Werobej|Józefa Werobeja]]<ref>http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/KLIO/article/view/KLIO.2011.057/1158</ref>.
 == Epilog ==