Głogów: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Toponimika nazwy miasta: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 264: Linia 264:
[[Plik:Głogów, Mapy, plany - fotopolska.eu (132316).jpg|thumb|200px|Plan Głogowa z 1933 r.]]
[[Plik:Głogów, Mapy, plany - fotopolska.eu (132316).jpg|thumb|200px|Plan Głogowa z 1933 r.]]
[[Plik:Glogau XVII 3.jpg|thumb|left|180px|Głogów, XVII w.]]
[[Plik:Glogau XVII 3.jpg|thumb|left|180px|Głogów, XVII w.]]
Przypuszcza się, że osada [[Lugiowie|Lugidunum]] z mapy [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]] może być Głogowem. Miejscowość Lugidunum została odwzorowana w dziele „Geografia” [[Klaudiusz Ptolemeusz|Klaudiusza Ptolemeusza]] z lat 142-147 naszej ery<ref>{{cytuj stronę|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Periods/Roman/_Texts/Ptolemy/2/10/limited.html|tytuł=LacusCurtius: Ptolemy’s Geography – Book II, Chapter 10|data dostępu=2011-10-29|język=en}}</ref>. O tym, że miejscowość ta była Głogowem, informuje kompendium ''[[Lexicon Universale]]''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann.html|tytuł=J. J. Hofmanns 'Lexicon universale'|data dostępu=2011-10-29|język=de}}</ref> oraz wynika to z jej położenia względem innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska. Inne źródła identyfikują jednak Lugidunum z [[Legnica|Legnicą]].
Przypuszcza się, że osada [[Lugiowie|Lugidunum]] z mapy [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]] może być Głogowem - miejscowość ta zdaniem niektórych została odwzorowana w dziele „Geografia” [[Klaudiusz Ptolemeusz|Klaudiusza Ptolemeusza]] z lat 142-147 naszej ery<ref>{{cytuj stronę|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Periods/Roman/_Texts/Ptolemy/2/10/limited.html|tytuł=LacusCurtius: Ptolemy’s Geography – Book II, Chapter 10|data dostępu=2011-10-29|język=en}}</ref>. O tym, że miejscowość ta była Głogowem, informuje kompendium ''[[Lexicon Universale]]''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann.html|tytuł=J. J. Hofmanns 'Lexicon universale'|data dostępu=2011-10-29|język=de}}</ref> oraz wynika to z jej położenia względem innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska. Inne źródła identyfikują jednak Lugidunum z [[Legnica|Legnicą]]. Jest to jednak przypuszczenie, ponieważ mapa Ptolemeusza jest bardzo niedokładna.


Głogów jest jednym z najstarszych [[miasto|miast]] [[Polska|Polski]]. Pierwsze wzmianki o Głogowie pochodzą z [[845]], z mapy Europy [[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]]{{Fakt|data=2014-05}}. [[Gród]] założony został już w [[X wiek|X]] w., przez [[Słowianie|słowiańskie]] plemię [[Dziadoszyce (plemię)|Dziadoszan]] i był położony na prawym brzegu [[Barycz]]y. Plemienny gród został zdobyty przez [[Mieszko I|Mieszka I]], który około 989 roku zbudował nowy większy gród w widłach Baryczy i Odry w okolicach kolegiaty na terenie obecnego Ostrowa Tumskiego<ref>http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Grodzisko_%C5%9Bredniowieczne_z_XI_%E2%80%93_XII_wieku_na_Ostrowie_Tumskim_w_G%C5%82ogowie</ref><ref>M. Kara, M. Krąpiec: 2000 Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, [w]: „Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy”, red. H. Samsonowicz, Kraków, s. 303-327.</ref>.
Głogów jest jednym z najstarszych [[miasto|miast]] [[Polska|Polski]]. Pierwsze wzmianki o Głogowie pochodzą z [[845]], z mapy Europy [[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]]{{Fakt|data=2014-05}}. [[Gród]] założony został już w [[X wiek|X]] w., przez [[Słowianie|słowiańskie]] plemię [[Dziadoszyce (plemię)|Dziadoszan]] i był położony na prawym brzegu [[Barycz]]y. Plemienny gród został zdobyty przez [[Mieszko I|Mieszka I]], który około [[989]] roku zbudował nowy większy gród w widłach Baryczy i Odry na terenie dzisiejszej kolegiaty na Ostrowie Tumskim<ref>http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Grodzisko_%C5%9Bredniowieczne_z_XI_%E2%80%93_XII_wieku_na_Ostrowie_Tumskim_w_G%C5%82ogowie</ref><ref>M. Kara, M. Krąpiec: 2000 Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, [w]: „Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy”, red. H. Samsonowicz, Kraków, s. 303-327.</ref>. Gród miał kształt owalu o wymiarach 108 x 78 metrów. Wnętrze szczelnie zajmowały liczne budynki o konstrukcji zrębowej ustawione równoległe do ulicy, a w miejscu dzisiejszej kolegiaty istniał niewielki kamienny kościół.


W latach 1010 i 1017 wojska niemieckie [[Henryk II Święty|Henryka II]] znalazły się dwukrotnie pod Głogowem. Do oblężenia grodu jednak nie doszło, o czym wspomina [[Thietmar z Merseburga]]<ref name=thietmar>{{Cytuj książkę | nazwisko=z Merseburga | imię=Thietmar | autor link=Thietmar z Merseburga | tytuł=Thietmari Merseburgensis episcopi chronicon |url=http://magnus.x-men.pl/~karczma/ksiaznica/pdf/thietmar.pdf | data=2002 | wydawca= | miejsce=Kraków | isbn= | strony=383,537}}</ref><ref>Jak trafnie ocenia ówczesną sytuację R. Holtzmann, w „Geschichte der sächsischen Kaiserzeit”, s. 414, Na zdobycie grodów siły niemieckie były zbyt słabe. W tych warunkach jedyną możliwością, która pozostawała Niemcom, było złupienie kraju, co też postanowiono, a następnie wykonano, by ratować prestiż Niemiec przed kompromitacją.</ref>. Najsłynniejszą z walk o Głogów jest obrona miasta w [[1109]] r. przed wojskami cesarza [[Henryk V Salicki|Henryka V]].
W latach 1010 i 1017 wojska niemieckie [[Henryk II Święty|Henryka II]] znalazły się dwukrotnie pod grodem w Głogowie. Do oblężenia grodu jednak nie doszło, o czym wspomina [[Thietmar z Merseburga]]<ref name=thietmar>{{Cytuj książkę | nazwisko=z Merseburga | imię=Thietmar | autor link=Thietmar z Merseburga | tytuł=Thietmari Merseburgensis episcopi chronicon |url=http://magnus.x-men.pl/~karczma/ksiaznica/pdf/thietmar.pdf | data=2002 | wydawca= | miejsce=Kraków | isbn= | strony=383,537}}</ref><ref>Jak trafnie ocenia ówczesną sytuację R. Holtzmann, w „Geschichte der sächsischen Kaiserzeit”, s. 414, Na zdobycie grodów siły niemieckie były zbyt słabe. W tych warunkach jedyną możliwością, która pozostawała Niemcom, było złupienie kraju, co też postanowiono, a następnie wykonano, by ratować prestiż Niemiec przed kompromitacją.</ref>. Najsłynniejszą z walk o Głogów jest obrona miasta w [[1109]] r. przed wojskami cesarza [[Henryk V Salicki|Henryka V]].


{{osobny artykuł|Obrona Głogowa}}
{{osobny artykuł|Obrona Głogowa}}
W roku 1157 Głogów zdobyty został przez [[Fryderyk I Barbarossa|Fryderyka I Barbarossę]], który spalił gród.
W roku 1157 Głogów zdobyty został przez [[Fryderyk I Barbarossa|Fryderyka I Barbarossę]], który spalił gród.


W roku 1180, pod rządami [[Konrad Laskonogi|Konrada Laskonogiego]], syna [[Władysław II Wygnaniec|Władysława Wygnańca]], odbudowany Głogów stał się stolicą [[księstwo głogowskie|księstwa głogowskiego]]. W mieście książę [[Konrad I głogowski|Konrad I]] zbudował pierwszy murowany [[Zamek Książąt Głogowskich|zamek książęcy]] siedzibę [[Kasztelania|kasztelanii]]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym księcia [[Bolesław II Rogatka|Bolesława Rogatki]] z 1242 roku wymieniony jest [[Jakub (imię)|Jaksa]] kasztelan głogowski we fragmencie ''Jaxa castellano in Glogouia''<ref name="Georg Korn 1870"/>. W roku 1253 książę kazał założyć w miejscu istniejących na lewym brzegu rzeki osad miejscowość z [[prawo magdeburskie|prawem miejskim magdeburskim]].
W roku 1180, pod rządami [[Konrad Laskonogi|Konrada Laskonogiego]], syna [[Władysław II Wygnaniec|Władysława Wygnańca]], odbudowany Głogów stał się stolicą [[księstwo głogowskie|księstwa głogowskiego]]. W 1202 roku wzmiankowany był po raz pierwszy [[kasztelan]], którym był Andrzej, kolejni to m.in. Przecław (1218-1223), Mojko (1239), Bozanta (1240), Jaksa (1242), Mirosław (1248)<ref>Dominik Nowakowski "Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu", PAN O/Wrocław, Wrocław 2008, s.330</ref>. W mieście książę [[Konrad I głogowski|Konrad I]] zbudował pierwszy murowany [[Zamek Książąt Głogowskich|zamek książęcy]] siedzibę [[Kasztelania|kasztelanii]]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym księcia [[Bolesław II Rogatka|Bolesława Rogatki]] z 1242 roku wymieniony jest [[Jakub (imię)|Jaksa]] kasztelan głogowski we fragmencie ''Jaxa castellano in Glogouia''<ref name="Georg Korn 1870"/>. W roku 1253 książę kazał założyć w miejscu istniejących na lewym brzegu rzeki osad miejscowość z [[prawo magdeburskie|prawem miejskim magdeburskim]].


W [[XVI wiek|XVI]] w. wymarła [[Piastowie głogowsko-żagańscy|głogowska linia]] [[piastowie śląscy|Piastów śląskich]], której ostatnim przedstawicielem był [[Jan II Szalony]].
W [[XVI wiek|XVI]] w. wymarła [[Piastowie głogowsko-żagańscy|głogowska linia]] [[piastowie śląscy|Piastów śląskich]], której ostatnim przedstawicielem był [[Jan II Szalony]].

Wersja z 11:25, 31 maj 2014

Szablon:POL miasto infobox Głogów (łac. Glogovia, niem. Glogau, czes. Hlohov) – miasto i gmina w zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, położone na Dolnym Śląsku, siedziba powiatu głogowskiego oraz gminy wiejskiej Głogów. Umiejscowione nad rzeką Odrą. Głogów jest szóstym co do wielkości miastem w województwie.

Miasto usytuowane jest na obszarze Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego.

Według danych z 31 marca 2011 w mieście zameldowanych było 69 608 mieszkańców.

Geografia

Głogów usytuowany jest w północnej części woj. dolnośląskiego, na pograniczu Pradoliny Barucko-Głogowskiej i Wzgórz Dalkowskich. Prawie w całości obecne miasto leży na lewym brzegu Odry, choć kiedyś jego zasadniczy trzon znajdował się na Ostrowie Tumskim otoczonym ramionami rzeki. Występują tu dwie jednostki morfologiczne:

Sąsiednie gminy: Głogów (wiejska), Kotla, Żukowice, Jerzmanowa, Szlichtyngowa.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosi 35,11 km²[1]. Miasto stanowi 7,98% powierzchni powiatu.

W tym[potrzebny przypis]:

  • użytki rolne – 36,5%:
    • grunty orne – 25,8%
    • łąki – 6,0%
    • pastwiska – 4,3%
    • sady – 0,4%
  • lasy – 0,4%.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. legnickiego.

Podział zabudowy

Podział na osiedla[2]
Osiedle Kościuszki

Głogów składa się z następujących osiedli:

oraz z niezamieszkanych dzielnic w obrębie granic miasta:

Turystyka

Przez miasto przebiega Wielkopolska Droga św. Jakuba i Dolnośląska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Środowisko przyrodnicze

Walory przyrodnicze miasta stanowią: szata roślinna i zwierzęca, gleby, wody i urozmaicony krajobraz. System zieleni tworzą parki (wokół Starego Miasta i kanału Sępolno), zieleń łęgowa nad Odrą i w Ostrowie Tumskim, niewielkie kompleksy lasów, ogrody działkowe oraz w ostatnich latach system zieleni izolacyjnej wokół hut miedzi. W obrębie miasta znajduje się szesnaście pomników przyrody[3]. Tereny nadodrzańskie stanowią biologicznie czynne kompleksy i są ostoją ptactwa wodnego. Podstawowe kompleksy roślin występują w następujących głównych grupach (W.Szafer):

  • roślinność dna doliny Odry, którą tworzą zarośla wierzbowe. Wyższe terasy doliny Odry zajmują przeważnie łąki i lasy (głównie liściaste),
  • roślinność Wzgórz Dalkowskich, w pobliżu których przebiegają granice naturalnych zasięgów drzew (świerk górski, jodła, olsza szara). Wzgórza porastają lasy świerkowe i bukowe,
  • na południe i południowy zachód od pasa Wzgórz Dalkowskich rozciąga się jednostajnie płaska kraina torfowisk,

Lasy w Głogowie zajmują ok. 30 ha[potrzebny przypis]. Nie tworzą one zwartego kompleksu i w niewielkich skupiskach rozmieszczone są na obrzeżach miasta, głównie w pasie nadodrzańskim. Dominują lasy liściaste. Wśród lasów najwięcej cech naturalnych mają łęgi.

Jakość środowiska wpływa znacząco na samopoczucie i zdrowie jego mieszkańców. Ogólnie w ostatnich latach ulega poprawie. Inwestycje proekologiczne w Hucie Miedzi („Modernizacja Wydziału Ołowiu”, „Instalacja odsiarczania elektrociepłowni HM „Głogów”) oraz coraz częstsze wykorzystywanie do celów grzewczych i technologicznych paliw ekologicznych ograniczyły emisję zanieczyszczeń do atmosfery.

Odra w Głogowie

Demografia

  • Wykres liczby ludności miasta Głogów na przestrzeni ostatnich 70 lat.

Największą populację Głogowa odnotowano w 1996 r. – wg danych GUS 74 390 mieszkańców. Od 1996 roku liczba mieszkańców Głogowa spadła o 6374 osób, spowodowana ujemnym saldem migracji.

Kolejny rok z rzędu liczba mieszkańców Głogowa utrzymuje się poniżej 70 000 osób. Kobiet jest o 2302 więcej niż mężczyzn. Czasowo na terenie miasta zameldowane są 1122 osoby. W porównaniu z 2007 liczba mieszkańców zmalała o 506 osób (w 2007 r. było ich 69 978).

W 2008 urodziło się 790 dzieci, o 53 dzieci więcej rok wcześniej (w 2007 r. było ich 737). W tym samym okresie zmarło 510 osób. Przyrost naturalny wynosi więc 280 osób, a spadek liczby mieszkańców jest wynikiem migracji, głównie ludzi młodych, poza Głogów. Ma to związek z pozostawaniem wykształconych młodych ludzi w dużych miastach, siedzibach uczelni oraz z budowaniem domów na terenie ościennych gmin, głównie: Gmina Głogów, Gmina Jerzmanowa, Gmina Radwanice, Gmina Grębocice.

Informacja o ludności Głogowa na dzień 31.12.2010 r.

Liczba mieszkańców Głogowa zameldowanych na pobyt stały – 68 811, w tym 56 cudzoziemców zameldowanych na pobyt stały. W porównaniu z rokiem 2009 liczba mieszkańców zmalała o 341 osób (w 2009 r. – 69152 osoby). Liczba osób z podziałem na płeć: kobiet – 35 702, mężczyzn – 33 109 (kobiet jest o 2.593 więcej niż mężczyzn). Na pobyt czasowy na terenie Głogowa zameldowanych jest 1477 osób[4].

W roku 2010 urodziło się 779 dzieci (w roku 2009 – 787 dzieci), tj. o 8 dzieci mniej niż w roku 2009, w tym: chłopcy – 369, dziewczynki – 410

Zmarło 500 osób (w roku 2009 – 486 osób, tj. więcej o 14 osób). Przyrost naturalny wynosi więc 279 osób.

Spadek liczby mieszkańców jest wynikiem migracji głównie ludzi młodych, poza Głogów. Ma to związek z pozostawaniem wykształconych młodych ludzi po ukończeniu studiów, w dużych miastach, jak również z wyprowadzeniem się poza Głogów, w związku z budową domów na terenie ościennych gmin, głównie: Głogów, Jerzmanowa, Radwanice, Grębocice, Serby.

Jako populacja mieszkańcy Głogowa wyraźnie się starzeją:

  • liczba mieszkańców w wieku 18 lat i więcej wynosi 56 677 osób, w tym: kobiet 29 746, mężczyzn 26 931
  • liczba mieszkańców do 18 roku życia wynosi – 12 134 osoby
  • liczba osób najstarszych w wieku 70 lat i więcej – 4580 w tym kobiet 2905, mężczyzn 1675
  • liczba mieszkańców w wieku 90 lat i więcej 104 osoby, w tym kobiet 87, mężczyzn 17.

Najwięcej żyjących mieszkańców jest w grupie urodzonych:

  • w 1955 roku – 1391 osób, w tym 609 mężczyzn i 782 kobiet
  • w 1951 roku – 1374 osoby, w tym 640 mężczyzn i 734 kobiet
  • w 1953 roku – 1364 osoby, w tym 621 mężczyzn i 743 kobiet
  • w 1952 roku – 1350 osób, w tym 637 mężczyzn i 713 kobiet
  • w 1977 roku – 1344 osoby, w tym 695 mężczyzn i 649 kobiet
  • w 1981 roku – 1298 osoby, w tym 643 mężczyzn i 655 kobiet
  • w 1978 roku – 1297 osób, w tym 685 mężczyzn i 612 kobiet
  • w 1980 roku – 1285 osób, w tym 673 mężczyzn i 612 kobiet.

Od 2006 roku liczba urodzeń przedstawia się następująco:

  • 2001 r. – 605 dzieci
  • 2002 r. – 598 dzieci
  • 2003 r. – 577 dzieci
  • 2004 r. – 628 dzieci
  • 2005 r. – 676 dzieci
  • 2006 r. – 743 dzieci
  • 2007 r. – 737 dzieci
  • 2008 r. – 790 dzieci
  • 2009 r. – 787 dzieci
  • 2010 r. – 779 dzieci.

Najwięcej mieszkańców mieszka na ulicach:

  • Kosmonautów Polskich – 3877
  • Armii Krajowej – 2743
  • Orbitalnej – 2569
  • Obrońców Pokoju – 2538
  • alei Wolności – 2441
  • Gwiaździstej – 2313.

Istnieją również ulice, gdzie mieszka tylko kilka osób, np. Brzozowa, Bukowa, Dobra, Geodezyjna, Kossaka, Bolesława Wysokiego, Konopnickiej, Krawiecka, Księdza Novarese, Nadbrzeżna, Narciarska, Piaskowa, Topolowa, Wierzbowa.

Panorama Głogowa z wieży zamkowej – marzec 2007
Panorama Głogowa z wieży zamkowej – wrzesień 2009

W załączeniu wykaz ulic z podaną liczbą mieszkańców – Wykaz

Ogółem jest w mieście 257 ulic i placów[4].

W Głogowie wyodrębniono 11 osiedli mieszkaniowych[2]. Liczba mieszkańców poszczególnych osiedli wynosi obecnie[4]:

  • Brzostów – 811
  • Chrobry – 7210
  • Hutnik – 8000
  • Kopernik – 21 106
  • Kościuszki – 2835
  • Nosocice – 1550
  • Piastów Śląskich – 11 300
  • Przemysłowe – 4910
  • Słoneczne – 3350
  • Śródmieście – 8400
  • Krzepów – brak danych.

Toponimika nazwy miasta

Głogów wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[5].
Historyczny widok Głogowa staloryt, 1850 r.

Nazwa miasta pochodzi od słowa glogh, które oznacza cierń lub kolec. Początkowo głogiem nazywano wszystkie krzewy kłujące, aby z czasem zawęzić tę nazwę do jednej rośliny głogu[6]. Odnosi się ona do właściwości terenów, na których miejscowość została założona i ma związek z roślinnością charakterystyczną dla tego obszaru – teren porośnięty głogiem[7].

Nazwę miasta w zlatynizowanej formie cum urbem Glogua notuje Kronika Thietmara w roku 1010[8]. W 1120 roku wzmiankowany był duce Woyslao Glogoviensi[9]. Później występują także inne warianty tej nazwy: Glogov (1155), castra Glogova (1157) oraz Glogou w roku 1208 w falsyfikacie dokumentu z XIV w.[10]. W średniowieczu występowała również nazwa w formie żeńskiej Głogowa.
Na przestrzeni dziejów występowały następujące niemieckie formy nazwy miasta od XI do XX w. – Glogau oraz Gross-Glogau (XV-XIX w.).

W spisanych po łacinie dokumentach średniowiecznych z 1242[11] oraz 1318 roku miasto wymienione jest pod nazwą Glogouia[12].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej formie "Glogovia" wymienia spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis[13]. Około 1300-1305 r. w łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego”) miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Glogovia. Źródło to wymienia również wsie, które obecnie zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak Wróblin Głogowski pod nazwą Wroblino, Obora, Brzostów zanotowany pod nazwą Brustow oraz Krzepów zapisany w formie Crzepowo[14][15].

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego miasto wymienione jest pośród innych śląskich miejscowości jako Glogow[5]. Późniejsza nazwa niemiecka Glogau jest zgermanizowaną nazwą pierwotnej słowiańskiej i nie ma ona znaczenia w języku niemieckim. Stała się ona urzędową nazwą miasta dopiero po zajęciu Śląska przez Prusy w wyniku trzech wojen śląskich z Austrią[potrzebny przypis]. Nazwę Głogow w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX podaje wiele wariantów nazw miejscowości niemiecką oraz polskie – Głogów oraz Głogówek na Śląsku[17], a także Głogów Dolny lub Wielki oraz w formie żeńskiej Głogowa Dolna lub Wielka[18].

Historia

Średniowieczny system murów obronnych w pobliżu zamku
Zamek Książąt Głogowskich obecnie Muzeum Archeologiczno-Historyczne
Kolegiata pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na Ostrowie Tumskim
Głogów, 1915 r.
Plan fortyfikacji Głogowa, 1650 r.
Plan Głogowa z 1933 r.
Głogów, XVII w.

Przypuszcza się, że osada Lugidunum z mapy Ptolemeusza może być Głogowem - miejscowość ta zdaniem niektórych została odwzorowana w dziele „Geografia” Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 naszej ery[19]. O tym, że miejscowość ta była Głogowem, informuje kompendium Lexicon Universale[20] oraz wynika to z jej położenia względem innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska. Inne źródła identyfikują jednak Lugidunum z Legnicą. Jest to jednak przypuszczenie, ponieważ mapa Ptolemeusza jest bardzo niedokładna.

Głogów jest jednym z najstarszych miast Polski. Pierwsze wzmianki o Głogowie pochodzą z 845, z mapy Europy Geografa Bawarskiego[potrzebny przypis]. Gród założony został już w X w., przez słowiańskie plemię Dziadoszan i był położony na prawym brzegu Baryczy. Plemienny gród został zdobyty przez Mieszka I, który około 989 roku zbudował nowy większy gród w widłach Baryczy i Odry na terenie dzisiejszej kolegiaty na Ostrowie Tumskim[21][22]. Gród miał kształt owalu o wymiarach 108 x 78 metrów. Wnętrze szczelnie zajmowały liczne budynki o konstrukcji zrębowej ustawione równoległe do ulicy, a w miejscu dzisiejszej kolegiaty istniał niewielki kamienny kościół.

W latach 1010 i 1017 wojska niemieckie Henryka II znalazły się dwukrotnie pod grodem w Głogowie. Do oblężenia grodu jednak nie doszło, o czym wspomina Thietmar z Merseburga[23][24]. Najsłynniejszą z walk o Głogów jest obrona miasta w 1109 r. przed wojskami cesarza Henryka V.

 Osobny artykuł: Obrona Głogowa.

W roku 1157 Głogów zdobyty został przez Fryderyka I Barbarossę, który spalił gród.

W roku 1180, pod rządami Konrada Laskonogiego, syna Władysława Wygnańca, odbudowany Głogów stał się stolicą księstwa głogowskiego. W 1202 roku wzmiankowany był po raz pierwszy kasztelan, którym był Andrzej, kolejni to m.in. Przecław (1218-1223), Mojko (1239), Bozanta (1240), Jaksa (1242), Mirosław (1248)[25]. W mieście książę Konrad I zbudował pierwszy murowany zamek książęcy siedzibę kasztelanii. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym księcia Bolesława Rogatki z 1242 roku wymieniony jest Jaksa kasztelan głogowski we fragmencie Jaxa castellano in Glogouia[11]. W roku 1253 książę kazał założyć w miejscu istniejących na lewym brzegu rzeki osad miejscowość z prawem miejskim magdeburskim.

W XVI w. wymarła głogowska linia Piastów śląskich, której ostatnim przedstawicielem był Jan II Szalony.

W latach 1491-1506 rządzili tu Jagiellonowie, Jan Olbracht i Zygmunt Stary, późniejsi królowie polscy. Później zaś miasto poddane zostało Habsburgom.

W połowie XVII w., w czasie wojny trzydziestoletniej, Głogów zamieniony został w twierdzę. Był oblegany i zdobywany przez wojska pruskie, francuskie, rosyjskie, szwedzkie i austriackie.

Od roku 1740 podlegał pruskim Hohenzollernom. W czasie wojen napoleońskich kwaterowały tu polskie oddziały Henryka Dąbrowskiego, szwadrony 4. płku strz. konnych Księstwa Warszawskiego, odwiedził go również trzykrotnie sam Napoleon. Umocnienia twierdzy zahamowały na wiele lat rozwój miasta.

W XIX w. starano się o zniesienie umocnień, lecz dopiero w 1873 r. udało się przesunąć ich granice na wschód, a w 1902 zostały one zniesione, co umożliwiło normalny jego rozwój. W 1939 r. Głogów liczył 33000 mieszkańców.

Stare Miasto w oddali wieża ratuszowa i wieża kościelna

W 1945 miasto zostało ponownie zamienione w twierdzę przez władze niemieckie. Głogów był przez 6 tygodni oblegany przez wojska radzieckie i został w 95 procentach zniszczony. W wyniku postanowień konferencji jałtańskiej miasto zostało przyłączone do Polski i w maju 1945 przybyli do Głogowa pierwsi powojenni osadnicy, którzy zastali jedynie ruiny i zgliszcza. Odbudowa miasta nie została dokończona do tej pory. Gwałtownemu przeobrażeniu i rozwojowi uległo dopiero po decyzji o budowie huty miedzi, zapoczątkowanej w 1967 r. Huta jest wciąż największym zakładem przemysłowym miasta.

Od 1945 do 1950 Głogów należał do województwa wrocławskiego, zaś w 1950 włączony został do nowo powstałego województwa zielonogórskiego. Od 1975 do 1998 należał do województwa legnickiego. Do województwa dolnośląskiego należy od reformy administracyjnej w 1999.

Symbole miasta

Flaga Głogowa na ratuszu
  • Flaga Głogowa i barwy Głogowa – Barwami Miasta Głogowa są biel i czerwień. Flagą miasta jest szachownica w kolorach białym i czerwonym o kształcie prostokątnym i liczbie pól 8 × 5. Stosunek szerokości flagi do jej długości wynosi 5:8.
  • Herb Głogowa – Herb przedstawia tarczę dzieloną w krzyż prosty na cztery pola, z małą centralną tarczą, na której pośrodku widnieje złoty inicjał „G” na czerwonym tle. Pierwsze pole tarczy jest niebieskie i przedstawia Madonnę w koronie trzymającą berło i Dzieciątko stojąc na srebrnym półksiężycu. Całość w aureoli promienistej koloru złotego. W drugim polu znajduje się na złotym tle śląski czarny orzeł bez korony, z rozpostartymi skrzydłami. W poprzek na piersi orła widnieje srebrny półksiężyc, na nim krzyż. Trzecie pole czerwone, na nim czarny łeb bawołu zwrócony do przodu. Czwarte pole niebieskie, na nim kruk siedzący na złotej gałęzi z trzema sękami. Kruk skierowany do wewnątrz.
  • Hejnał – Hejnał Głogowa został skomponowany przez Kazimierza Walendzika w 1978 r.

Gospodarka

Pawilony handlowe i targowisko na osiedlu Kopernik

Gmina Miejska Głogów zalicza się do miast o wyraźnie rozwiniętej funkcji przemysłowej, jest jednym z centralnych miast Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Głównym sektorem gospodarki jest hutnictwo miedzi. Potencjał ekonomiczny skupiony jest przede wszystkim w jednym przedsiębiorstwie – Hucie Miedzi Głogów, które angażuje około 20% osób czynnych zawodowo[potrzebny przypis].

Sami mieszkańcy przejawiają dużą gospodarność. Świadczy o tym liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w mieście. Obecnie jest ich około 7 tys. Dominują branże związane z handlem, obsługą nieruchomości, budownictwem, produkcją i transportem. Najwięcej ludzi pracuje w przemyśle, budownictwie, ochronie zdrowia, handlu i usługach.

Władze lokalne uchwaliły, iż celem strategicznym jest zapewnienie jak najlepszych warunków do zwiększania aktywności gospodarczej w Głogowie poprzez oferowanie korzyści dla inwestorów lokujących działalność gospodarczą na terenie miasta. Jedną z metod stwarzania przez samorządy lokalne zachęt dla inwestorów są ulgi i zwolnienia z podatków lokalnych. Stąd też Rada Miejska w Głogowie w kwietniu 1999 r. wprowadziła zwolnienie z podatku od nieruchomości dla nowo powstałych podmiotów gospodarczych, prowadzących działalność produkcyjną lub usługową. Główne cele jakie Zarząd Miasta chce osiągnąć poprzez wprowadzenie ulg podatkowych, to:

  • zmiana struktury gospodarczej
  • ożywienie gospodarcze Głogowa;
  • przyciągniecie kapitału inwestycyjnego do miasta;
  • tworzenie nowych miejsc pracy[26][27].

W marcu 2008 utworzona została w Głogowie Podstrefa Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 14,5 ha[28].

Komunikacja

Głogów jest węzłem komunikacyjnym, gdzie krzyżują się szlaki komunikacji drogowej, kolejowej oraz rzecznej.

Komunikacja drogowa

Przez Głogów przebiega droga krajowa nr 12 relacji ŁęknicaŻaryGłogówLesznoKaliszRadomLublinBerdyszcze (Dorohusk). Biegnie ona w Głogowie przez drugie pod względem wielkości w Europie rondo oraz przez jedyny w promieniu kilkudziesięciu kilometrów most na Odrze.

W mieście krzyżuje się kilka dróg wojewódzkich:

Budowana jest Trasa Obwodowa w Głogowie.

Komunikacja kolejowa

Dworzec kolejowy w Głogowie (przed przebudową)

Najważniejszą linią przebiegającą przez Głogów jest linia międzynarodowa C-E 59, relacji Szczecin – Głogów – Wrocław – południe Europy. Jej najważniejszy, 2-torowy, zelektryfikowany odcinek Szczecin – Wrocław (linia kolejowa nr 273) posiada długość 356 km (do Głogowa kolej doprowadzono w październiku 1846). Drugą linią jest linia kolejowa nr 14, prowadząca z Żar przez Wschowę do Leszna. Linia ta na odcinku Głogów – Żagań jest aktualnie wyłączona z ruchu pasażerskiego.

W granicach administracyjnych miasta znajdują się cztery czynne stacje kolejowe:

Transport osobowy odbywa się głównie przez stacje Głogów oraz Krzepów. Pozostałe dwie stacje są obecnie powoli wycofywane z użycia.

Głogów posiada regularne połączenia kolejowe z takimi miastami jak: Świnoujście, Kołobrzeg, Bielsko Biała (sezonowo), Zielona Góra, Poznań, Ścinawa, Wrocław, Opole, Katowice, Kraków, Tarnów, Rzeszów, Łańcut, Stalowa Wola, Zamość. Nie kursują już pociągi do Leszna i Legnicy.

Komunikacja rzeczna

Głogów położony jest nad rzeką Odrą. Wzdłuż rzeki, na terenie miasta znajdują się dwa porty: port katedralny oraz port zimowy.

Transport osobowy

Głównym podmiotem realizującym autobusowe połączenia międzymiastowe jest głogowska firma Intertrans PKS S.A. Firma ta obsługuje około 90 linii regularnych oraz kilkanaście linii specjalnych. Miasto posiada połączenia m.in. z Częstochową, Gorzowem Wielkopolskim, Kaliszem, Karpaczem, Poznaniem, Warszawą i Wałbrzychem. Usługi z zakresu komunikacji międzymiastowej oferują ponadto prywatni przewoźnicy. Głogów w tym zakresie posiada połączenia z takimi miejscowościami jak: Legnica, Lubin, Polkowice, Sława, Wschowa, Leszno, Poznań, Góra i Rawicz.

Komunikacja miejska

Miejską komunikacją publiczną na terenie miasta zajmuje się spółka miejska Komunikacja Miejska Sp. z o.o. Pojazdy firmy obsługują 8 linii komunikacyjnych miejskich. Ponadto w Głogowie działa wiele korporacji taksówkarskich.

Transport lotniczy

W 2012 przy ul. Kościuszki otworzono sanitarne lądowisko.

Edukacja

Głogów jest ważnym regionalnym ośrodkiem naukowym. Mieści się tu wiele szkół ponadgimnazjalnych oraz policealnych. Działa jedyne w zachodniej Polsce szkolne obserwatorium astronomiczne. Rozwija się szkolnictwo wyższe, zarówno na studiach dziennych, zaocznych oraz podyplomowych. W Głogowie funkcjonuje 13 przedszkoli publicznych i 4 przedszkola niepubliczne m.in. „Promyk” i „Jarzębinka”.

Lista szkół w Głogowie: Szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 2 im.Gwardii Ludowej, Aleja Wolności 74
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Noblistów Polskich, Plac Mieszka I 22
  • Szkoła Podstawowa nr 6; ul. Kościuszki 18
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Stanisława Staszica; ul. Daszyńskiego 11
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Mikołaja Kopernika; ul. Andromedy 62
  • Szkoła Podstawowa nr 12 im. Kawalerów Orderu Uśmiechu ul. Gomółki 43
  • Szkoła Podstawowa nr 13; ul. Akacjowa 10
  • Szkoła Podstawowa nr 14 im. Henryka III głogowskiego ul. Królewska 12.

Gimnazja:

  • Gimnazjum nr 1 im. Dzieci Głogowskich; ul. Sikorskiego 11
  • Gimnazjum nr 2 im. Ireny Sendler; Plac Mieszka I 22
  • Gimnazjum nr 3 im. Jana z Głogowa ul. Morcinka 2
  • Gimnazjum nr 4 im. Polskich Odkrywców; ul. Niedziałkowskiego 10
  • Gimnazjum nr 5 im. Polskich Olimpijczyków; ul. Gwiaździsta 2
  • Gimnazjum Dwujęzyczne, ul. Jedności Robotniczej 10

Szkoły ponadgimnazjalne

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Krzywoustego, ul. Jedności Robotniczej 10
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika;, ul. Daszyńskiego 15
  • III Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte, ul. Wita Stwosza 3
  • Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi (IV Liceum Ogólnokształcące), ul. Perseusza 5
  • Zespół Szkół Przyrodniczych im. Macieja Rataja (Technikum nr 2), ul. Folwarczna 55
  • Zespół Szkół im. Wyżykowskiego (Technikum nr 1), ul. Wita Stwosza 3a
  • Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II, ul. K. Miarki 1
  • Zespół Szkół Samochodowych i Budowlanych, ul. Piastowska 2a
  • Zespół Szkół Zawodowych, Plac Jana z Głogowa 7.
Zespół Szkół Zawodowych – detal rzeźbiarski

Szkoły artystyczne:

  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Franciszka Liszta, ul. Jedności Robotniczej 14.

Szkoły wyższe:

Zabytki

 Osobny artykuł: Zabytki Głogowa.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[29]:

Budowle świeckie

Ratusz
Teatr im. Andreasa Gryphiusa (ruiny) 1799-1801

Obiekty sakralne

Ruiny kościoła św. Mikołaja

istniejące:

obiekty niezachowane:

Inne obiekty

Głogów-fortyfikacje i XVII-wieczna fosa miejska
Pomnik Dzieci Głogowskich i tzw. Biblioteka Świętego Pielgrzyma widok z wieży zamku
Park Leśny
 Osobny artykuł: Twierdza Głogów.

Informację turystyczną na terenie miasta prowadzą: Centrum Informacji Turystycznej mieszczące się w Galerii Dworcowej (przy dworcu autobusowym) oraz Wydział Promocji Miasta – Ratusz – Rynek 10.

Kultura i sztuka

Kino „Jubilat”

Imprezy kulturalne

Głogów jest miejscem wielu ważnych wydarzeń o charakterze kulturalnym, m.in.:

Organizacje kulturalne

Miejski Ośrodek Kultury
Orkiestra Zakładowa Huty Miedzi „Głogów”

Na terenie miasta działa wiele instytucji i stowarzyszeń upowszechniających kulturę i sztukę wśród mieszkańców miasta i regionu, a także reprezentujących miasto Głogów na arenie krajowej i międzynarodowej. Do najważniejszych podmiotów działających w sferze kultury, zaliczyć można:

Patronem miasta jest św. Mikołaj. Został on patronem miasta z chwilą powstania tu kościoła pw. św. Mikołaja (XIII w.). Przy głogowskiej kolegiacie łączą się dwa etapy szlaku pątniczego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii: wielkopolski oraz dolnośląski.

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół pw. Miłosierdzia Bożego – ściana frontowa
 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Głogowie
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Na terenie Głogowa działalność religijna prowadzą następujące kościoły i wspólnoty:

Buddyzm

Chrześcijaństwo

Kościół Chrześcijan Baptystów:

  • Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, ul. Chopina

Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej:

  • Zbór w Głogowie

Kościół Ewangelicko-Augsburski:

  • Filiał w Głogowie

Kościół Rzymskokatolicki:

Kościół Bożego Ciała

Głogów należy do metropolii szczecińsko-kamieńskiej oraz do diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Na terenie miasta znajdują się 2 dekanaty Kościoła rzymskokatolickiego: dekanat Głogów – NMP Królowej Polski, dekanat Głogów – św. Mikołaja. Parafie na terenie Głogowa:

Kościół Zielonoświątkowy:

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:

Ukraiński Kościół Greckokatolicki:

  • Parafia Greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła, ul. Staromiejska 17

Kościół Chrystusowy w RP:

Świadkowie Jehowy:

Media

W Głogowie działają:

Współpraca międzynarodowa

Dzięki aktywnej współpracy głogowskiego samorządu, szkół, stowarzyszeń oraz wielu głogowian z podobnymi podmiotami w miastach partnerskich, Głogów został wyróżniony przez Radę Europy[32]:

Miasta partnerskie[33]: (w nawiasie podany jest rok rozpoczęcia współpracy z danym miastem)

Głogowianie

Głogów piastowski

Glogau

Głogów po 1945 roku

Zobacz też

  1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507.
  2. a b c Uchwała nr XV/10/88 Miejskiej Rady Narodowej w Głogowie z dnia 28 października 1988 r.
  3. Uchwała nr XLIV/380/2006 Rady Miejskiej w Głogowie z dnia 24 października 2006 r.
  4. a b c Raport demograficzny na dzień 31.12.2010 r. [dostęp 2011-10-29].
  5. a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  6. Głogów – etymologia nazwy. [dostęp 2011-10-29].
  7. Maria Malec, „Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski”, PWN, ISBN 83-01-13857-2.
  8. "Thietmari meseburgensis episcopi chronicon", Fridericus Kurze, Hannoverae, Impensis Bibliopolii Hahniani, 1889, str.58.
  9. Dominik Nowakowski "Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu", PAN O/Wrocław, Wrocław 2008, s.330
  10. Etymologia nazwy miasta na stronach Głogowa.
  11. a b Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str.10.
  12. Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str.96.
  13. "Monumenta Poloniae Historica", Tom IV, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, "Vita Sanctae Hedwigis", str. 549.
  14. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  15. H. Markgraf, J.W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  16. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.11.
  17. Głogów – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom II, s. 604.
  18. Głogowa Dolna – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom II, s. 605.
  19. LacusCurtius: Ptolemy’s Geography – Book II, Chapter 10. [dostęp 2011-10-29]. (ang.).
  20. J. J. Hofmanns 'Lexicon universale'. [dostęp 2011-10-29]. (niem.).
  21. http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Grodzisko_%C5%9Bredniowieczne_z_XI_%E2%80%93_XII_wieku_na_Ostrowie_Tumskim_w_G%C5%82ogowie
  22. M. Kara, M. Krąpiec: 2000 Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, [w]: „Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy”, red. H. Samsonowicz, Kraków, s. 303-327.
  23. Thietmar z Merseburga: Thietmari Merseburgensis episcopi chronicon. Kraków: 2002, s. 383,537.
  24. Jak trafnie ocenia ówczesną sytuację R. Holtzmann, w „Geschichte der sächsischen Kaiserzeit”, s. 414, Na zdobycie grodów siły niemieckie były zbyt słabe. W tych warunkach jedyną możliwością, która pozostawała Niemcom, było złupienie kraju, co też postanowiono, a następnie wykonano, by ratować prestiż Niemiec przed kompromitacją.
  25. Dominik Nowakowski "Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu", PAN O/Wrocław, Wrocław 2008, s.330
  26. Uchwała Rady Miejskiej w Głogowie: pomoc regionalna – nr VIII/66/2007 z dnia 27 czerwca 2007 r. [dostęp 2011-10-29].
  27. Uchwała Rady Miejskiej w Głogowie: pomoc de minimis – nr VIII/67/2007 z dnia 27 czerwca 2007 r. [dostęp 2011-10-29].
  28. Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna – Podstrefa: Głogów. [dostęp 2011-10-29].
  29. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 17,18. [dostęp 5.9.2012].
  30. Odsłonięcie pomnika i zasadzenie dębów. gazetalubuska.pl, 2010-09-17. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  31. Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 6 stycznia 2014.
  32. Europejskie laury za aktywną współpracę partnerską. [dostęp 2011-10-29].
  33. Głogów: Miasta partnerskie. [dostęp 2011-10-29].
  34. „Oycze nasz: modlitwa pańska z rozmaitych rękopismow i druków starożytnych w języku polskim i innych dialektach słowiańskich.”, Jerzy Samuel Bandtkie, Wrocław, 1826.

Bibliografia

  • Jarosław Kuczer, Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej (1526-1740), Zielona Góra 2007 http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=10767&dirids=1
  • Jarosław Kuczer, Wojciech Strzyżewski, Spisy dóbr ziemskich księstwa głogowskiego 1671-1727, Warszawa 2007.

Linki zewnętrzne

Szablon:Open Directory Project