Maciej Korwin

Szablon:Władca kraju infobox Maciej Korwin, łac. Matthias Corvinus, węg. Hunyadi Mátyás, zwany Sprawiedliwym, węg. Igazságos (ur. 23 lutego 1443 w Koloszwarze (obecnie Cluj-Napoca w Rumunii), zm. 6 kwietnia 1490 w Wiedniu) – król Węgier od 1458 i Czech od 1469 roku, drugi syn Jana Hunyadyego, brat Władysława Hunyadyego.

Ziemie we władaniu Macieja Korwina pod koniec panowania (1490): Korona Węgierska z Siedmiogrodem i Chorwacją, Morawy, Łużyce i Śląsk oraz Dolna Austria ze Styrią i Krainą

Panowanie

Po śmierci ojca (11 sierpnia 1456), który był wcześniej regentem Węgier, został wraz z bratem uwięziony przez stronników Władysława V Pogrobowca i skazany na śmierć. Wyrok wykonano na jego starszym bracie, Maciej zaś został przewieziony do Pragi, gdzie był przetrzymywany aż do śmierci Władysława Pogrobowca. Niespodziewanie w wieku 15 lat został wybrany na króla Węgier, co było zasługą jego wuja, Mihályego Szilágyiego, który osobiście zabiegał o poparcie dla Macieja wśród panów węgierskich. Zgodzili się oni wybrać Macieja, mając nadzieję na odegranie u boku młodego i niedoświadczonego króla decydującej roli. Nowy król Czech, Jerzy z Podiebradów, uwolnił elekta. Mimo tego panowanie Korwina rozpoczęło się w trudnej sytuacji. Północ kraju znajdowała się w rękach zbuntowanej szlachty, a zachód i południowy zachód były opanowane przez cesarza Fryderyka III Habsburga, który rościł sobie prawo do korony węgierskiej po swym habsburskim kuzynie. Młody król nie mógł dokonać uroczystego obrzędu koronacji, ponieważ insygnia królewskie znajdowały się w posiadaniu cesarza. Trudną sytuację Macieja wykorzystywali również możnowładcy, którzy zapewnili sobie obowiązek zwoływania co rok sejmu, stworzenie armii najemnej, finansowanej ze skarbu królewskiego, i nienakładanie na szlachtę podatków.

W pierwszym okresie panowania, do roku 1470, głównym celem władcy było zapewnienie niepodległości państwa, utrzymanie władzy nad całością terytorium oraz umocnienie podupadłej władzy królewskiej. Próby umocnienia pozycji króla spotkały się jednak z oporem możnowładców, w tym jego wuja, Michała Szilagyi, który przeszedł na stronę Habsburgów i uznał Fryderyka III za króla Węgier. Maciej zdołał jednak przy pomocy wojsk zaciężnych i dawnych stronników ojca oraz dzięki poparciu ze strony miast i średniej szlachty pokonać magnatów i zmusić wojska habsburskie do wycofania się z kraju. W 1463 roku zawarł z cesarzem pokój, na mocy którego odzyskał insygnia koronacyjne, jednak za cenę 80 tys. złotych forintów oraz przyrzeczenia Habsburgom następstwa na Węgrzech w wypadku braku męskiego potomka.

W drugim okresie rządów Maciej przeprowadził reformy wojska, spraw wewnętrznych, dworu, prawa i systemu monetarnego w celu umocnienia i ustabilizowana władzy centralnej. Założył zawodową armię zaciężną, tzw. czarne szeregi (Fekete Sereg). Rozpoczął też bardziej agresywną i ambitną politykę zagraniczną, której celem było zdobycie pierwszoplanowej pozycji Węgier w Europie Środkowej. Najpierw, po śmierci swej pierwszej żony Katarzyny Podiebrad, zerwał sojusz z królem Czech Jerzym z Podiebradów i korzystając z poparcia papiestwa rozpoczął wojnę z husyckim władcą. W trakcie wojny część katolickiej szlachty czeskiej ogłosiła 3 maja 1469 roku w Ołomuńcu Macieja królem Czech. Mimo początkowych sukcesów, dzięki którym Maciej zajął Śląsk, Łużyce i Morawy nie zdołał jednak ostatecznie pokonać Jerzego, który utrzymał się we właściwych Czechach i w Pradze. Po śmierci króla czeskiego w 1471 roku Czesi zaproponowali koronę Władysławowi Jagiellończykowi. Korwin mimo otrzymania od papieża Sykstusa IV potwierdzenia prawa do czeskiej korony nie zdołał porozumieć się z Jagiellonami i Habsburgami co spowodowało ciągnącą się przez kilka lat wojnę polsko-czesko-węgierską. W roku 1471 wybuchł przeciwko królowi bunt magnatów, którego celem było powołanie na tron węgierski królewicza polskiego Kazimierza. Wyprawa 13-letniego Kazimierza z wojskami polskimi utknęła jednak w Nitrze. W 1474 roku w odwecie za zniszczenia dokonane na Węgrzech Górnych przez Pawła Jasieńskiego, Maciej poprowadził wyprawę na polską Ruś. Prowadzona z przerwami i ze zmiennym szczęściem wojna polsko-węgierska zakończyła się dopiero w 1479 roku. W tym samym roku pokojem w Ołomuńcu zakończył się konflikt czesko-węgierski – Maciej uznał koronę czeską Władysława Jagiellończyka, ale w zamian dożywotnio zatrzymał Morawy, Śląsk i Łużyce z prawem ich odkupienia przez Władysława po śmierci króla Węgier.

Próby zbliżenia z Polską nie doszły do skutku gdyż oferowanego przez Macieja sojuszu w zamian za rękę Jadwigi Jagiellonki nie akceptowała polska królowa Elżbieta Rakuszanka. Maciej podejmował więc różnego rodzaje akcje dyplomatyczne przeciw Polsce sprzymierzając się z Krzyżakami i Moskwą. Największym jego wrogiem pozostawali jednak Habsburgowie. W 1476 roku zmusił cesarza Fryderyka III do wypłaty okupu 100 tys. forintów w zamian za odstąpienie jego wojsk od Wiednia. Nie uchroniło to jednak cesarza od klęski kilka lat później. W 1485 Maciej Korwin zajął całą Dolną Austrię wraz z Wiedniem oraz część Styrii i Karyntii. Przeniósł swą siedzibę do Wiednia i rozpoczął snuć plany stworzenia środkoweuropejskiego cesarstwa.

Problemem Macieja pozostawał jednak brak legalnego następcy tronu. Jego drugie małżeństwo z Beatrycze Aragońską pozostało (podobnie jak pierwsze) bezdzietne i król usiłował zapewnić następstwo swemu nieślubnemu synowi Janowi Korwinowi. Ostatnie lata panowania król poświęcił na dyplomatyczne zapewnienie sukcesji syna, jednak bez powodzenia. Zaraz po śmierci Macieja w 1490 roku jego syn został zmuszony do rezygnacji z praw do tronu, a królem Węgier został Władysław Jagiellończyk.

Za panowania Macieja Korwina Węgry znalazły się u szczytu potęgi, jako główne królestwo jego państwa, jednak brak legalnego następcy tronu spowodował szybki rozpad imperium Macieja po jego śmierci. Zmarł niespodziewanie 6 kwietnia 1490 roku, pochowany został w królewskiej nekropolii w Białogrodzie (węg. Székesfehérvár) na Węgrzech.

Wykształcenie i działalność oświatowa

Król był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, najpierw był uczniem Jana Vitéza, później Grzegorza z Sanoka. Miał łatwość uczenia się języków, wedle tradycji służył ojcu jako tłumacz. Znał łacinę, język francuski, włoski i niemiecki. Król studiował we Włoszech, zainspirowany ideami renesansu wprowadzał jego osiągnięcia na Węgrzech, był w kontaktach listownych z pierwszymi uczonymi włoskimi. Znany był jako mecenas sztuki, nauki i kultury. Założył Universitas Istropolitana (uniwersytet w Bratysławie, wówczas Pozsóny, 1465), drukarnię w Budzie (1472) oraz słynną, renesansową bibliotekę zwaną od jego przydomka Corvinianą.

Przydomek "Korwin" pochodzi od herbu, na którym umieszczony był kruk (łac. corvus).

Małżeństwa i potomstwo

Herby Macieja Korwina i Beatrycze w otoczeniu herbów księstw i ziem lennych

Maciej Korwin miał dwie żony:

• (1461): Katarzyna Podiebrad (1449–1464), córka króla Czech Jerzego z Podiebradów,
• (1476): Beatrycze Aragońska (1457–1508), córka króla Neapolu Ferdynanda I Aragońskiego,

Miał jedno nieślubne dziecko (z Barbarą Edelpeck, mieszczanką z Wrocławia), syna Jana Korwina (1473–1504), ks. głogowskiego (1488–1490), opawskiego (1491–1501) i sławońskiego (1491–1504).

Wywód przodków

4. László Hunyadi
			2. Jan Hunyady
5. Erzsébet Morsinai
						1. Maciej Korwin
6. László Szilágyi
			3. Erzsébet Szilágyi
7. Katalin Bellyéni

Bibliografia

• M. Marek, www.Genealogy.Eu (ang.)
• Xenopol, Alexandru D. (1896), Histoire des Roumains, i, Paris, pp. 168
• Milton G. Lehrer and David Martin,Transylvania: History and Reality, Bartleby Press; 1986
• Miroslava Duranková, Stará Ľubovňa: Košice east Slovakia, Press Books, 2011
• Ion Grumeza, Dacia: Land of Transylvania, Cornerstone of Ancient Eastern Europe, Hamilton Books, 2009
• Constantin C Giurescu,Transylvania in the history of Romania: An historical outline,Garnstone P; 1969

Linki zewnętrzne

• Michał Kozłowski, Maciej Korwin i jego imperium [1].