Busza: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Konarski (dyskusja | edycje)
merytoryczne
Linia 25: Linia 25:
}}
}}
'''Busza''' ([[język ukraiński|ukr.]] Гонорівка) – wieś na [[Ukraina|Ukrainie]] w [[rejon jampolski (obwód winnicki)|rejonie jampolskim]], [[obwód winnicki|obwodu winnickiego]], przy ujściu rzeki Buszy do [[Murafa|Morachwy]].
'''Busza''' ([[język ukraiński|ukr.]] Гонорівка) – wieś na [[Ukraina|Ukrainie]] w [[rejon jampolski (obwód winnicki)|rejonie jampolskim]], [[obwód winnicki|obwodu winnickiego]], przy ujściu rzeki Buszy do [[Murafa|Morachwy]].
[[Plik:1597 Bielski Kyiv Voivodship.svg|thumb|św. Michał Archanioł w herbie [[Województwo kijowskie|Ukrainy]]]]
Należała do Lubomirskich, następnie do Kaczkowskich i Skąpskich, potem do Karola i Juliana Orzechowskich (brata [[Tadeusz Oksza-Orzechowski|Tadeusza]]).


== Historia ==
Miejsce podpisania [[Pokój w Buszy|Pokoju w Buszy]] w roku 1617.
W 1589 roku kupił ja kanclerz Jan Zamoyski i zbudował w niej zamek z sześcioma wieżami. W 1606 roku miejscowość nazywano miastem. Miejsce podpisania [[Pokój w Buszy|Pokoju w Buszy]] w roku 1617. W 1629 roku liczyła dwa tysiące mieszkańców. Należała do Lubomirskich, następnie do Kaczkowskich i Skąpskich, potem do Karola i Juliana Orzechowskich (brata [[Tadeusz Oksza-Orzechowski|Tadeusza]]).

W 1648 roku zajęta przez Kozaków Bohdana Chmielnickiego.
[[Plik:1597 Bielski Kyiv Voivodship.svg|thumb|left|św. Michał Archanioł w herbie [[Województwo kijowskie|Ukrainy]]]]
[[Wespazjan Kochowski]] pozostawił obszerny opis odbicia Buszy w roku 1654, streszczony przez [[SgKP]]<ref>{{SgKP|I|481|Busza}}</ref>. Według niego, broniący się w grodzie buntownicy zabili trębacza, wysłanego przez [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarneckiego]] z obietnicą łaski i niepamięci. Po kilku szturmach Czarniecki zadecydował o spuszczeniu wody ze stawu broniącego jedną ze stron grodu. Wkrótce Balent, chorąży z pułku [[Krzysztof Korycki|Koryckiego]], mając w ręku chorągiew [[Archanioł Michał|św. Michała Archanioła]], pierwszy wdarł się na wały. (Może na pamiątkę tego wydarzenia Kazimierz Kaczkowski zbuduje w Buszy w roku 1756 kościół św. Michała). Po zdobyciu grodu, Czarniecki nie mógł lub nie chciał powstrzymać wściekłości wojska - wycięto w pień 16000 mieszkańców, co okryło hańbą wojsko koronne. Siedemdziesiąt osób, które ukryły się w jaskini naprzeciw miasta, zginęło po zawróceniu biegu rzeczki przez pułkownika Celarego.
[[Wespazjan Kochowski]] pozostawił obszerny opis odbicia Buszy w roku [[1654]], streszczony przez [[SgKP]]<ref>{{SgKP|I|481|Busza}}</ref>. Według niego, broniący się w warowni buntownicy zabili trębacza, wysłanego przez [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarneckiego]] z obietnicą łaski i niepamięci. Po kilku szturmach Czarniecki zadecydował o spuszczeniu wody ze stawu broniącego jedną ze stron fortyfikacji. Wkrótce Balent, chorąży z pułku [[Krzysztof Korycki|Koryckiego]], mając w ręku chorągiew [[Archanioł Michał|św. Michała Archanioła]], pierwszy wdarł się na wały (może na pamiątkę tego wydarzenia Kazimierz Kaczkowski zbuduje na zamczysku w Buszy w roku 1756 kościół św. Michała). Po zdobyciu zamku, Czarniecki nie mógł lub nie chciał powstrzymać wściekłości wojska - wycięto w pień 16000 mieszkańców (co zdaje się liczbą znacznie przesadzoną), co okryło hańbą wojsko koronne. Siedemdziesiąt osób, które ukryły się w jaskini naprzeciw miasta, zginęło po zawróceniu biegu rzeczki przez pułkownika Celarego.


[[Eustachy Iwanowski]] przypisuje masakrę samym Kozakom:
[[Eustachy Iwanowski]] przypisuje masakrę samym Kozakom:
{{cytat|Stefan Czarniecki, niesprawiedliwie mówiono, że Kozaków i Ruś prześladował; on wprowadził prawo i porządek, gasił pożary domowej, bratniej wojny, nąjzawziętszych zebranych w Buszy, bez zamiarów uczynienia im krzywdy oblegał. Przy poddaniu się miasta sami je podpalili i w wściekłym szale rzucali się w płomienie, w studnie, sami sobie życie odbierali. Kozackiemu dowódzcy, jego własna żona odebrała życie; usiadłszy potem na baryłce z prochem wysadziła się w powietrze. 16,000 ludzi zginęło najokropniejszą śmiercią, w szale najdzikszego fanatyzmu. O dziwne Boże zrządzenie! Sprawiedliwa ręka Jego widomie zbrodnię dosięga i karze; zaledwie upłynęły dwa lata po zdradzieckiej rzezi Batowskiej, nastąpiła druga okrutniejsza pod Buszą, w którój dwa razy tyle ludzi zginęło z ręki samobójczej. Nie Polacy, ani Tatarzy, sami zostali własnymi katami.
{{cytat|Stefan Czarniecki, niesprawiedliwie mówiono, że Kozaków i Ruś prześladował; on wprowadził prawo i porządek, gasił pożary domowej, bratniej wojny, nąjzawziętszych zebranych w Buszy, bez zamiarów uczynienia im krzywdy oblegał. Przy poddaniu się miasta sami je podpalili i w wściekłym szale rzucali się w płomienie, w studnie, sami sobie życie odbierali. Kozackiemu dowódzcy, jego własna żona odebrała życie; usiadłszy potem na baryłce z prochem wysadziła się w powietrze. 16 000 ludzi zginęło najokropniejszą śmiercią, w szale najdzikszego fanatyzmu. O dziwne Boże zrządzenie! Sprawiedliwa ręka Jego widomie zbrodnię dosięga i karze; zaledwie upłynęły dwa lata po zdradzieckiej rzezi Batowskiej, nastąpiła druga okrutniejsza pod Buszą, w którój dwa razy tyle ludzi zginęło z ręki samobójczej. Nie Polacy, ani Tatarzy, sami zostali własnymi katami.
<ref>Eustachy Iwanowski, Batów bracławskie, [http://archive.org/stream/rozmowyopolskij00iwangoog#page/n549/mode/2up Rozmowy o polskiéj koronie], na str. 539</ref>}}
<ref>Eustachy Iwanowski, Batów bracławskie, [http://archive.org/stream/rozmowyopolskij00iwangoog#page/n549/mode/2up Rozmowy o polskiéj koronie], na str. 539</ref>}}


W latach późniejszych Busza, tak samo jak podobnie położony [[Kamieniec Podolski]] utraciła strategiczne znaczenie na skutek wejścia w armii osmańskiej do użytku ciężkiej artylerii. Obecnie pamiątki przeszłości grodu połączone zostały w park historyczno-kulturalny.
W latach późniejszych Busza, tak samo jak podobnie położony [[Kamieniec Podolski]] utraciła strategiczne znaczenie na skutek wejścia w armii osmańskiej do użytku ciężkiej artylerii. Obecnie pamiątki przeszłości zamku połączone zostały w park historyczno-kulturalny.
W 1756 roku właściciel wsi Mieczysław Kaczkowski polecił na górze zamkowej zbudować ze swoich środków świątynię, w którą wkomponowano ocalałą wieżę zamku Zamoyskiego. Cerkiew zburzono w latach 80. XX wieku, jednak obecnie jest odbudowywana.

== Relief z Buszy ==
W 1824 roku w rozpadlinie niedaleko zamku [[Romuald Ostoja Owsiany]] odkrył tajemniczy ''relief z Buszy'' z wizerunkiem klęczącego mężczyzny, jelenia i koguta z polskim napisem ''"W Antopolu pozostała (ocalała) jedynie Basia'' (obecnie czytelny tylko częściowo), a obok na ścianie [[Oko Opatrzności]] i napis ''Pamięci 1524 R: d. 3 Junii''. Relief można obejrzeć w rezerwacie w Buszy<ref>http://issuu.com/hereditas/docs/spotkania_01-02_2014</ref>.


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 13:16, 5 sty 2015

Busza
ilustracja
Państwo

 Ukraina

Obwód

 winnicki

Rejon

jampolski

Wysokość

192 m n.p.m.

Populacja 
• liczba ludności


565

Nr kierunkowy

+380 4344

Kod pocztowy

24522

Położenie na mapie obwodu winnickiego
Mapa konturowa obwodu winnickiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

Busza (ukr. Гонорівка) – wieś na Ukrainie w rejonie jampolskim, obwodu winnickiego, przy ujściu rzeki Buszy do Morachwy.

św. Michał Archanioł w herbie Ukrainy

Historia

W 1589 roku kupił ja kanclerz Jan Zamoyski i zbudował w niej zamek z sześcioma wieżami. W 1606 roku miejscowość nazywano miastem. Miejsce podpisania Pokoju w Buszy w roku 1617. W 1629 roku liczyła dwa tysiące mieszkańców. Należała do Lubomirskich, następnie do Kaczkowskich i Skąpskich, potem do Karola i Juliana Orzechowskich (brata Tadeusza). W 1648 roku zajęta przez Kozaków Bohdana Chmielnickiego. Wespazjan Kochowski pozostawił obszerny opis odbicia Buszy w roku 1654, streszczony przez SgKP[1]. Według niego, broniący się w warowni buntownicy zabili trębacza, wysłanego przez Stefana Czarneckiego z obietnicą łaski i niepamięci. Po kilku szturmach Czarniecki zadecydował o spuszczeniu wody ze stawu broniącego jedną ze stron fortyfikacji. Wkrótce Balent, chorąży z pułku Koryckiego, mając w ręku chorągiew św. Michała Archanioła, pierwszy wdarł się na wały (może na pamiątkę tego wydarzenia Kazimierz Kaczkowski zbuduje na zamczysku w Buszy w roku 1756 kościół św. Michała). Po zdobyciu zamku, Czarniecki nie mógł lub nie chciał powstrzymać wściekłości wojska - wycięto w pień 16000 mieszkańców (co zdaje się liczbą znacznie przesadzoną), co okryło hańbą wojsko koronne. Siedemdziesiąt osób, które ukryły się w jaskini naprzeciw miasta, zginęło po zawróceniu biegu rzeczki przez pułkownika Celarego.

Eustachy Iwanowski przypisuje masakrę samym Kozakom:

Stefan Czarniecki, niesprawiedliwie mówiono, że Kozaków i Ruś prześladował; on wprowadził prawo i porządek, gasił pożary domowej, bratniej wojny, nąjzawziętszych zebranych w Buszy, bez zamiarów uczynienia im krzywdy oblegał. Przy poddaniu się miasta sami je podpalili i w wściekłym szale rzucali się w płomienie, w studnie, sami sobie życie odbierali. Kozackiemu dowódzcy, jego własna żona odebrała życie; usiadłszy potem na baryłce z prochem wysadziła się w powietrze. 16 000 ludzi zginęło najokropniejszą śmiercią, w szale najdzikszego fanatyzmu. O dziwne Boże zrządzenie! Sprawiedliwa ręka Jego widomie zbrodnię dosięga i karze; zaledwie upłynęły dwa lata po zdradzieckiej rzezi Batowskiej, nastąpiła druga okrutniejsza pod Buszą, w którój dwa razy tyle ludzi zginęło z ręki samobójczej. Nie Polacy, ani Tatarzy, sami zostali własnymi katami. [2]

W latach późniejszych Busza, tak samo jak podobnie położony Kamieniec Podolski utraciła strategiczne znaczenie na skutek wejścia w armii osmańskiej do użytku ciężkiej artylerii. Obecnie pamiątki przeszłości zamku połączone zostały w park historyczno-kulturalny. W 1756 roku właściciel wsi Mieczysław Kaczkowski polecił na górze zamkowej zbudować ze swoich środków świątynię, w którą wkomponowano ocalałą wieżę zamku Zamoyskiego. Cerkiew zburzono w latach 80. XX wieku, jednak obecnie jest odbudowywana.

Relief z Buszy

W 1824 roku w rozpadlinie niedaleko zamku Romuald Ostoja Owsiany odkrył tajemniczy relief z Buszy z wizerunkiem klęczącego mężczyzny, jelenia i koguta z polskim napisem "W Antopolu pozostała (ocalała) jedynie Basia (obecnie czytelny tylko częściowo), a obok na ścianie Oko Opatrzności i napis Pamięci 1524 R: d. 3 Junii. Relief można obejrzeć w rezerwacie w Buszy[3].

  1. Busza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 481.
  2. Eustachy Iwanowski, Batów bracławskie, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 539
  3. http://issuu.com/hereditas/docs/spotkania_01-02_2014

Linki zewnętrzne