Datowanie termoluminescencyjne: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Metoda termoluminescencyjna, metoda TL''' – metoda określania wieku używana w [[archeologia|archeologii]] do datowania przede wszystkim ceramiki i cegieł w badaniach archeologicznych<ref>http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,363626,termoluminescencyjne-badanie-cegiel-zamku-krzyzackiego.html</ref> oraz do datowania osadów [[czwartorzęd]]owych w geologii. |
'''Metoda termoluminescencyjna, metoda TL''' – metoda określania wieku używana w [[archeologia|archeologii]] do datowania przede wszystkim ceramiki i cegieł w badaniach archeologicznych<ref>http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,363626,termoluminescencyjne-badanie-cegiel-zamku-krzyzackiego.html</ref> oraz do datowania osadów [[czwartorzęd]]owych w geologii. |
||
== Metoda == |
|||
Wprowadzono ją w latach '50 XX wieku, lecz bardziej precyzyjne metody pojawiły się w latach '70. Metoda opiera się na zjawisku powszechnej wśród niektórych minerałów (głównie kwarcu i skaleni) [[luminescencja|luminescencji]]. Natężenie stymulowanej termicznie luminescencji rośnie wraz z energią pochłoniętego promieniowania wzbudzającego. Energia wzbudzająca, której źródłem jest naturalne promieniowanie tła jest akumulowana. Czas t, w ciągu którego energia wzbudzenia promieniowania jest akumulowana, jest czasem, kiedy obiekt, a po termicznie wzbudzonym wyświeceniu, został wyzerowany, czyli nasza datą. |
Wprowadzono ją w latach '50 XX wieku, lecz bardziej precyzyjne metody pojawiły się w latach '70. Metoda opiera się na zjawisku powszechnej wśród niektórych minerałów (głównie kwarcu i skaleni) [[luminescencja|luminescencji]]. Natężenie stymulowanej termicznie luminescencji rośnie wraz z energią pochłoniętego promieniowania wzbudzającego. Energia wzbudzająca, której źródłem jest naturalne promieniowanie tła jest akumulowana. Czas t, w ciągu którego energia wzbudzenia promieniowania jest akumulowana, jest czasem, kiedy obiekt, a po termicznie wzbudzonym wyświeceniu, został wyzerowany, czyli nasza datą. |
||
| Linia 13: | Linia 14: | ||
W geologii używana jest do datowania ostatniej ekspozycji osadu na światło słoneczne lub transportu powodującego tzw. wyzerowanie próbki. Datowanie wykonuje się dla ziarn kwarcu najczęściej z przedziału 63-45 µm w utworach eolicznych lessach i piaskach wydmowych rzadziej w osadach fluwialnych. Założeniem metody jest określenie dawki geologicznej promieniowania kosmicznego i pierwiastków promieniotwórczych tła, pochłoniętej przez osad od jego ostatniego kontaktu ze światłem słonecznym i/lub epizodu transportu (Oczkowski 2001). Metoda ta jest coraz rzadziej stosowana w badaniach osadów czwartorzędowych. Powodem tego jest znaczny błąd metody sięgający 15% i zawężenie zastosowania w zasadzie tylko do osadów wulkanicznych (spełniających kryterium termicznego wyzerowania). Niektóre niedoskonałości datowania metodą termoluminescencji (TL) udało się wyeliminować dzięki zastosowaniu nowocześniejszej [[Datowanie metodą optyczną|metody optycznie stymulowanej luminescencji]] (OSL). |
W geologii używana jest do datowania ostatniej ekspozycji osadu na światło słoneczne lub transportu powodującego tzw. wyzerowanie próbki. Datowanie wykonuje się dla ziarn kwarcu najczęściej z przedziału 63-45 µm w utworach eolicznych lessach i piaskach wydmowych rzadziej w osadach fluwialnych. Założeniem metody jest określenie dawki geologicznej promieniowania kosmicznego i pierwiastków promieniotwórczych tła, pochłoniętej przez osad od jego ostatniego kontaktu ze światłem słonecznym i/lub epizodu transportu (Oczkowski 2001). Metoda ta jest coraz rzadziej stosowana w badaniach osadów czwartorzędowych. Powodem tego jest znaczny błąd metody sięgający 15% i zawężenie zastosowania w zasadzie tylko do osadów wulkanicznych (spełniających kryterium termicznego wyzerowania). Niektóre niedoskonałości datowania metodą termoluminescencji (TL) udało się wyeliminować dzięki zastosowaniu nowocześniejszej [[Datowanie metodą optyczną|metody optycznie stymulowanej luminescencji]] (OSL). |
||
== Datowanie murów w praktyce == |
|||
W laboratorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2008 roku przeprowadzono badania TL polegające na próbie określenia daty wypalenia cegieł wykorzystanych do budowy zamku w Malborku<ref>http://www.academia.edu/5837254/Using_the_TL_Single-Aliquot_Regenerative-Dose_Protocol_for_the_Verification_of_the_Chronology_of_the_Teutonic_Order_Castle_in_Malbork</ref>, a w 2014 roku badania cegieł z których zbudowano [[kościół św. Jakuba w Toruniu]]<ref>http://www.academia.edu/9668787/Luminescence_dating_of_bricks_from_the_gothic_Saint_James_Church_in_Toru%C5%84</ref>. |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
Wersja z 15:30, 19 paź 2015
Metoda termoluminescencyjna, metoda TL – metoda określania wieku używana w archeologii do datowania przede wszystkim ceramiki i cegieł w badaniach archeologicznych[1] oraz do datowania osadów czwartorzędowych w geologii.
Metoda
Wprowadzono ją w latach '50 XX wieku, lecz bardziej precyzyjne metody pojawiły się w latach '70. Metoda opiera się na zjawisku powszechnej wśród niektórych minerałów (głównie kwarcu i skaleni) luminescencji. Natężenie stymulowanej termicznie luminescencji rośnie wraz z energią pochłoniętego promieniowania wzbudzającego. Energia wzbudzająca, której źródłem jest naturalne promieniowanie tła jest akumulowana. Czas t, w ciągu którego energia wzbudzenia promieniowania jest akumulowana, jest czasem, kiedy obiekt, a po termicznie wzbudzonym wyświeceniu, został wyzerowany, czyli nasza datą.
Obliczenia wykonuje się zgodnie z zasadą: t=D/D1, gdzie t-czas, D- dawka promieniowania odpowiedzialna za wzbudzenie TL, D1- dawka roczna (Oczkowski 2001).
Najważniejszą cechą tej metody jest to, że nie datujemy osadu a jedynie ostatni epizod ekspozycji na światło i/lub transportu albo ostatnie podgrzanie do temp. co najmniej 300 C.
Mechanizm metody termoluminescencyjnej
W ceramice znajdują się drobne ziarna minerałów o własnościach termoluminescencyjnych. Minerały te są pobudzane promieniowaniem tła, a pobudzone po podgrzaniu świecą. Ilość wydzielonego światła jest proporcjonalna do pochłoniętego promieniowania jonizującego. Podgrzanie kasuje centra pobudzenia.
W geologii używana jest do datowania ostatniej ekspozycji osadu na światło słoneczne lub transportu powodującego tzw. wyzerowanie próbki. Datowanie wykonuje się dla ziarn kwarcu najczęściej z przedziału 63-45 µm w utworach eolicznych lessach i piaskach wydmowych rzadziej w osadach fluwialnych. Założeniem metody jest określenie dawki geologicznej promieniowania kosmicznego i pierwiastków promieniotwórczych tła, pochłoniętej przez osad od jego ostatniego kontaktu ze światłem słonecznym i/lub epizodu transportu (Oczkowski 2001). Metoda ta jest coraz rzadziej stosowana w badaniach osadów czwartorzędowych. Powodem tego jest znaczny błąd metody sięgający 15% i zawężenie zastosowania w zasadzie tylko do osadów wulkanicznych (spełniających kryterium termicznego wyzerowania). Niektóre niedoskonałości datowania metodą termoluminescencji (TL) udało się wyeliminować dzięki zastosowaniu nowocześniejszej metody optycznie stymulowanej luminescencji (OSL).
Datowanie murów w praktyce
W laboratorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2008 roku przeprowadzono badania TL polegające na próbie określenia daty wypalenia cegieł wykorzystanych do budowy zamku w Malborku[2], a w 2014 roku badania cegieł z których zbudowano kościół św. Jakuba w Toruniu[3].
Bibliografia
- L. Lindner (red.), 1992. Czwartorzęd. Wyd. PAE, Warszawa.
- Oczkowski H. L., 2001- Datowanie luminescencyjne. Materiały XXXVI Zjazdu Fizyków Polskich, Toruń.
- ↑ http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,363626,termoluminescencyjne-badanie-cegiel-zamku-krzyzackiego.html
- ↑ http://www.academia.edu/5837254/Using_the_TL_Single-Aliquot_Regenerative-Dose_Protocol_for_the_Verification_of_the_Chronology_of_the_Teutonic_Order_Castle_in_Malbork
- ↑ http://www.academia.edu/9668787/Luminescence_dating_of_bricks_from_the_gothic_Saint_James_Church_in_Toru%C5%84