Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Świątynia chrześcijańska infobox |
{{Świątynia chrześcijańska infobox |
||
|nazwa = Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie |
|nazwa = Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie |
||
| ⚫ | |||
|nazwa miejscowa = Костел святого Івана Хрестителя (Львів) |
|nazwa miejscowa = Костел святого Івана Хрестителя (Львів) |
||
| ⚫ | |||
|funkcja świątyni = |
|funkcja świątyni = |
||
|nr rej. zabytku = |
|nr rej. zabytku = |
||
| ⚫ | |||
|rejestr = |
|rejestr = |
||
| ⚫ | |||
|grafika = Ukraine-Lviv-Church of John the Baptist-1.jpg |
|grafika = Ukraine-Lviv-Church of John the Baptist-1.jpg |
||
|opis grafiki = Kościół św. Jana Chrzciciela |
|opis grafiki = Kościół św. Jana Chrzciciela |
||
| Linia 13: | Linia 13: | ||
|wyznanie = [[Kościół katolicki|katolickie]] |
|wyznanie = [[Kościół katolicki|katolickie]] |
||
|kościół = [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]] |
|kościół = [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]] |
||
| ⚫ | |||
|administratura nazwa = |
|administratura nazwa = |
||
| ⚫ | |||
|tytuł świątyni = |
|tytuł świątyni = |
||
|data nadania = |
|data nadania = |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|data dekretu = |
|data dekretu = |
||
|dekret wydał = |
|dekret wydał = |
||
|data rozpoczęcia budowy = |
|data rozpoczęcia budowy =po 1363 |
||
|data zakończenia budowy = |
|data zakończenia budowy = przed 1371.<br />[[1886]]-[[1887]] |
||
|data konsekracji = |
|data konsekracji = |
||
|data zamknięcia = |
|data zamknięcia = |
||
|aktualne przeznaczenie = Muzeum Zabytków Starożytnego Lwowa |
|aktualne przeznaczenie = Muzeum Zabytków Starożytnego Lwowa |
||
|data zniszczenia = |
|data zniszczenia = |
||
| ⚫ | |||
|data odbudowy = |
|data odbudowy = |
||
|data reaktywacji = |
|data reaktywacji = |
||
|poprzednie wyznanie = |
|poprzednie wyznanie = |
||
|fundator = |
|fundator = |
||
| ⚫ | |||
|plan świątyni = |
|plan świątyni = |
||
|opis planu = |
|opis planu = |
||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
|nazwa dzwonu = |
|nazwa dzwonu = |
||
|kod mapy = Lwów |
|kod mapy = Lwów |
||
| współrzędne = |
|||
|stopniN = 49 |minutN = 50 |sekundN = 49 |
|||
| ⚫ | |||
|stopniE = 24 |minutE = 01 |sekundE = 51 |
|||
| ⚫ | |||
|www = |
|www = |
||
|stopniN = 49 |
|||
| ⚫ | |||
|minutN = 50 |
|||
| ⚫ | '''Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie''' – położony przy Starym Rynku 1 ([[język ukraiński|ukr.]] пл. Старий Ринок, 1), u podnóża Wysokiego Zamku. Po 1945 zamknięty i przeznaczony na magazyn. W 1993, w kilka lat po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości, w kościele ulokowano Muzeum Zabytków Starożytnego Lwowa (ukr. Музей найдавніших пам’яток Львова), jako placówkę [[Lwowska Galeria Sztuki|Lwowskiej Galerii Sztuki]]. |
||
|sekundN = 49 |
|||
|stopniE = 24 |
|||
|minutE = 01 |
|||
|sekundE = 51 |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | '''Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie''' – położony przy Starym Rynku 1 ([[język ukraiński|ukr.]] пл. Старий Ринок, 1), u podnóża Wysokiego Zamku. Zbudowany w stylu gotyckim w 2. połowie XIV wieku, przebudowany w XIX wieku. Po 1945 zamknięty i przeznaczony na magazyn. W 1993, w kilka lat po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości, w kościele ulokowano Muzeum Zabytków Starożytnego Lwowa (ukr. Музей найдавніших пам’яток Львова), jako placówkę [[Lwowska Galeria Sztuki|Lwowskiej Galerii Sztuki]]. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Kościół św. Jana Chrzciciela zbudowano w 2 poł. XIV w., co wykazały to badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1978 i w latach 1984-1985. Został wzniesiony z cegły jako [[Gotyk|gotycka]], [[Nawa|jednonawowa]] świątynia na planie prostokąta o wymiarach 8 x 6 m. We wnętrzu zachowało się gotyckie obramienie krzyżowego okna na osi absydy charakterystyczne dla zaawansowanej fazy gotyku z XIV wieku. Na metrykę tę wskazuje także trójboczny rzut absydy. Apsydy boczne w formie wnęk wybranych w ścianie wschodniej nawy oraz łuki w ośli grzbiet wsparte na profilowanych impostach znajdują narzucają analogię do arkad prowadzących do wąskich pomieszczeń po bokach absydy środkowej katedry ormiańskiej we Lwowie wzniesionej po 1363 r. Najstarszy dokument odnoszący się do kościoła św. Jana pochodzi z 1371 r. i dotyczy nadania wsi Hodowica dla zakonników ormiańskich działających przy kościele. Z 1375 roku pochodzi wiadomość o biskupie kijowskim Jakubie, rezydującym w ormiańskim klasztorze przy kościele św. Jana. Dane te wskazują, że kościół św. Jana powstał przypuszczalnie między rokiem 1363 a 1371. Półkoliste łuki na elewacjach (zrekonstruowane w latach 80. XX wieku na wzór wcześniej istniejących) także wskazują na związki kościoła z architekturą ormiańską. Dodatkowo na jednym z ciosów elewacji wschodniej zachował się ormiański krzyż wotywny, mający analogię w katedrze ormiańskiej we Lwowie. Wskazane dokumenty także potwierdzają XIV wieczną metrykę świątyni, co uzyskało potwierdzenie podczas badań architektonicznych<ref>{{Cytuj|autor=Jan K. Ostrowski|tytuł=Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego tom.19|data=2011|isbn=978-83-89273-92-5|miejsce=Kraków|wydawca=Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie|s=13-33|język=}}</ref>. Kościół znajdował się poza murami miejskimi na terenie dzielnicy ormiańskiej. |
|||
Kościół św. Jana Chrzciciela powstał ok. poł. XIV w. Wykazały to badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1978 i w latach 1984-1985. Został wzniesiony jako [[Gotyk|gotycka]], [[Nawa|jednonawowa]] świątynia na planie prostokąta o wymiarach 8 x 6 m. |
|||
W 1405 roku jako posiadacz wsi Hodowica występuje [[oficjał]] Jakub, rektor szpitala św. Ducha we Lwowie. W 1415 roku kościół stanowił prebendę kanonika kapituły łacińskiej, a okolica kościoła zamieszkana przez Ormian została przekształcona w [[Jurydyka|jurydykę]], którą król [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] przeniósł na prawo ormiańskie. Kościół św. Jana Chrzciciela uzyskał status [[Prepozytura|prepozytury]], którą w 1415 arcybiskup lwowski, Jan Rzeszowski wcielił do [[Kapituła|kapituły metropolitalnej]], nadając jednocześnie status [[Prebenda|prebendy]]. W 1427 roku ormiańscy bracia z klasztoru św. Mikołaja w [[Kaffa|Kaffie]] wystąpili do papieża z supliką w sprawie zwrotu kościoła św. Jana, który uważali za swoją własność. W poł. XV w. prebenda świętojańska została połączona z [[prałat]]urą [[Dziekan (Kościół katolicki)|dziekana]] lwowskiego, którą w 1517 również włączono do kapituły metropolitalnej. |
|||
XVII wiek zapisał sił w historii kościoła jako czas sporu gminy lwowskiej z kapitułą o patronat. Budynek kościelny stawał się coraz bardziej zaniedbany. Wokół niego, w miejsce ormiańskiej, zaczęła osiedlać się ludność żydowska. |
|||
W 1799 kościół został zniszczony przez pożar i do 1836 pozostawał w ruinie. W roku następnym podjęto jego odbudowę ale była ona przeprowadzona w sposób niefachowy. Również w 1855 |
W 1799 kościół został zniszczony przez pożar i do 1836 pozostawał w ruinie. W roku następnym podjęto jego odbudowę, ale była ona przeprowadzona w sposób niefachowy. Wtedy właśnie wzniesiono nową wieżyczkę z sygnaturką. Również w 1855 r. kościół był remontowany, ale i to niewiele mu pomogło. W 1861 koło kościoła wzniesiono dzwonnicę. W 1869 roku wzmocniono sklepienia. |
||
Do poprawy sytuacji |
Do poprawy sytuacji przyczynił się zainicjowany przez ks. Stanisława Korzeniowskiego remont i zakrojona na szeroką skalę rekonstrukcja przeprowadzona w latach 1886-1887 pod kierunkiem [[Julian Zachariewicz|Juliana Zachariewicza]]. Usunięto dawną kruchtę, a na jej miejscu wzniesiono nową obszerniejszą z aneksami bocznymi, rozebrano szczyt elewacji i wykonano nowy z trzymetrowej średnicy rozetą. Pogrubiono mury absydy oraz przemurowano szczyt wschodni nawy. Wszystkie elewacje otrzymały artykulację w cegle w postaci lizen i fryzów arkadkowych. [[Sygnaturka (wieża)|Sygnaturkę]] przeniesiono ze środka dachu na szczyt [[prezbiterium]]. Rozebrano dzwonnicę i zbudowano nową, zawieszając w niej dzwon z 1697. Wówczas to kościół i jego wnętrze otrzymały formę neoromańską, którą uważano za najodpowiedniejszą dla połowy XIII wieku, kiedy to, jak wtedy błędnie sądzono, kościół powstał. |
||
Wspomniane wyżej badania wykazały, że przypisywane [[Konstancja węgierska (zm. po 1287)|Konstancji węgierskiej]], żonie księcia [[Lew Halicki|Lwa]] osadzenie pierwszych [[dominikanie|dominikanów]] we Lwowie już w XIII nie znalazło potwierdzenia ani w faktach historycznych, ani nie wskazują na to badania architektoniczne, które potwierdzają, że kościół powstał w 2 poł. XIV wieku przypuszczalnie dla wspólnoty ormiańskiej. Na podstawie badań nie ma dowodów, że kościół istniał przed 2 poł. XIV wieku. W latach 1947-1978 kościół był użytkowany przez szpital. W latach 1989-1992 zburzono aneks południowy i zrekonstruowano część wystroju na elewacji. W 1993 roku w kościele otwarto oddział Lwowskiej Galerii Sztuki. |
|||
W kościele zachowało się kilka XVII-wiecznych obrazów. |
W kościele zachowało się kilka XVII-wiecznych obrazów. |
||
We wnętrzu znajdował się neoromański ołtarz główny wykonany przez Jana Wojtowicza w 1911 roku. Organy ufundował Roman Ducheński, a wykonano je w jego warsztacie w 1856 roku. |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
Wersja z 22:30, 21 wrz 2016
 Kościół św. Jana Chrzciciela | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Lwów | ||||||||||||
| Adres |
{{{adres}}} | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Lwowa  | |||||||||||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||||||||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||||||||||
| 49°50′48,8400″N 24°01′50,8800″E/49,846900 24,030800 | |||||||||||||
Kościół św. Jana Chrzciciela we Lwowie – położony przy Starym Rynku 1 (ukr. пл. Старий Ринок, 1), u podnóża Wysokiego Zamku. Zbudowany w stylu gotyckim w 2. połowie XIV wieku, przebudowany w XIX wieku. Po 1945 zamknięty i przeznaczony na magazyn. W 1993, w kilka lat po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości, w kościele ulokowano Muzeum Zabytków Starożytnego Lwowa (ukr. Музей найдавніших пам’яток Львова), jako placówkę Lwowskiej Galerii Sztuki.
Historia
Kościół św. Jana Chrzciciela zbudowano w 2 poł. XIV w., co wykazały to badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1978 i w latach 1984-1985. Został wzniesiony z cegły jako gotycka, jednonawowa świątynia na planie prostokąta o wymiarach 8 x 6 m. We wnętrzu zachowało się gotyckie obramienie krzyżowego okna na osi absydy charakterystyczne dla zaawansowanej fazy gotyku z XIV wieku. Na metrykę tę wskazuje także trójboczny rzut absydy. Apsydy boczne w formie wnęk wybranych w ścianie wschodniej nawy oraz łuki w ośli grzbiet wsparte na profilowanych impostach znajdują narzucają analogię do arkad prowadzących do wąskich pomieszczeń po bokach absydy środkowej katedry ormiańskiej we Lwowie wzniesionej po 1363 r. Najstarszy dokument odnoszący się do kościoła św. Jana pochodzi z 1371 r. i dotyczy nadania wsi Hodowica dla zakonników ormiańskich działających przy kościele. Z 1375 roku pochodzi wiadomość o biskupie kijowskim Jakubie, rezydującym w ormiańskim klasztorze przy kościele św. Jana. Dane te wskazują, że kościół św. Jana powstał przypuszczalnie między rokiem 1363 a 1371. Półkoliste łuki na elewacjach (zrekonstruowane w latach 80. XX wieku na wzór wcześniej istniejących) także wskazują na związki kościoła z architekturą ormiańską. Dodatkowo na jednym z ciosów elewacji wschodniej zachował się ormiański krzyż wotywny, mający analogię w katedrze ormiańskiej we Lwowie. Wskazane dokumenty także potwierdzają XIV wieczną metrykę świątyni, co uzyskało potwierdzenie podczas badań architektonicznych[1]. Kościół znajdował się poza murami miejskimi na terenie dzielnicy ormiańskiej.
W 1405 roku jako posiadacz wsi Hodowica występuje oficjał Jakub, rektor szpitala św. Ducha we Lwowie. W 1415 roku kościół stanowił prebendę kanonika kapituły łacińskiej, a okolica kościoła zamieszkana przez Ormian została przekształcona w jurydykę, którą król Władysław Jagiełło przeniósł na prawo ormiańskie. Kościół św. Jana Chrzciciela uzyskał status prepozytury, którą w 1415 arcybiskup lwowski, Jan Rzeszowski wcielił do kapituły metropolitalnej, nadając jednocześnie status prebendy. W 1427 roku ormiańscy bracia z klasztoru św. Mikołaja w Kaffie wystąpili do papieża z supliką w sprawie zwrotu kościoła św. Jana, który uważali za swoją własność. W poł. XV w. prebenda świętojańska została połączona z prałaturą dziekana lwowskiego, którą w 1517 również włączono do kapituły metropolitalnej.
XVII wiek zapisał sił w historii kościoła jako czas sporu gminy lwowskiej z kapitułą o patronat. Budynek kościelny stawał się coraz bardziej zaniedbany. Wokół niego, w miejsce ormiańskiej, zaczęła osiedlać się ludność żydowska.
W 1799 kościół został zniszczony przez pożar i do 1836 pozostawał w ruinie. W roku następnym podjęto jego odbudowę, ale była ona przeprowadzona w sposób niefachowy. Wtedy właśnie wzniesiono nową wieżyczkę z sygnaturką. Również w 1855 r. kościół był remontowany, ale i to niewiele mu pomogło. W 1861 koło kościoła wzniesiono dzwonnicę. W 1869 roku wzmocniono sklepienia.
Do poprawy sytuacji przyczynił się zainicjowany przez ks. Stanisława Korzeniowskiego remont i zakrojona na szeroką skalę rekonstrukcja przeprowadzona w latach 1886-1887 pod kierunkiem Juliana Zachariewicza. Usunięto dawną kruchtę, a na jej miejscu wzniesiono nową obszerniejszą z aneksami bocznymi, rozebrano szczyt elewacji i wykonano nowy z trzymetrowej średnicy rozetą. Pogrubiono mury absydy oraz przemurowano szczyt wschodni nawy. Wszystkie elewacje otrzymały artykulację w cegle w postaci lizen i fryzów arkadkowych. Sygnaturkę przeniesiono ze środka dachu na szczyt prezbiterium. Rozebrano dzwonnicę i zbudowano nową, zawieszając w niej dzwon z 1697. Wówczas to kościół i jego wnętrze otrzymały formę neoromańską, którą uważano za najodpowiedniejszą dla połowy XIII wieku, kiedy to, jak wtedy błędnie sądzono, kościół powstał.
Wspomniane wyżej badania wykazały, że przypisywane Konstancji węgierskiej, żonie księcia Lwa osadzenie pierwszych dominikanów we Lwowie już w XIII nie znalazło potwierdzenia ani w faktach historycznych, ani nie wskazują na to badania architektoniczne, które potwierdzają, że kościół powstał w 2 poł. XIV wieku przypuszczalnie dla wspólnoty ormiańskiej. Na podstawie badań nie ma dowodów, że kościół istniał przed 2 poł. XIV wieku. W latach 1947-1978 kościół był użytkowany przez szpital. W latach 1989-1992 zburzono aneks południowy i zrekonstruowano część wystroju na elewacji. W 1993 roku w kościele otwarto oddział Lwowskiej Galerii Sztuki. W kościele zachowało się kilka XVII-wiecznych obrazów.
We wnętrzu znajdował się neoromański ołtarz główny wykonany przez Jana Wojtowicza w 1911 roku. Organy ufundował Roman Ducheński, a wykonano je w jego warsztacie w 1856 roku.
Bibliografia
- Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński, Lwów, Przewodnik turystyczny, wyd. Ossolineum 1992, Wrocław, ISBN 83-04-03913-3
- Bartłomiej Kaczorowski, Zabytki starego Lwowa, wyd. Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1990, ISBN 83-85083-02-2
- Aleksander Medyński, Lwów. Przewodnik dla zwiedzających miasto, wyd. nakładem autora, Lwów 1937
- ↑ Jan K. Ostrowski, Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego tom.19, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2011, s. 13-33, ISBN 978-83-89273-92-5.