Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny i klasztor Brygidek w Grodnie: Różnice pomiędzy wersjami

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Grodnie
Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі у Гродна
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Grodno
Adres	{{{adres}}}
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Diecezja	grodzieńska
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1634
Data zakończenia budowy	1642
Data poświęcenia	1651
Fundator	Krzysztof Wiesiołowski
Dane świątyni
Styl	renesans lubelski
	Położenie na mapie Grodna Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Grodnie
	Położenie na mapie Białorusi Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Grodnie
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Grodnie
	53°40′38,19″N 23°50′11,41″E/53,677275 23,836503
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 01:12, 24 lut 2017

Kościół Zwiastowania NMP i klasztor sióstr brygidek w Grodnie – wczesnobarokowe założenie sakralne powstałe w roku 1642, w jurydyce zakonu brygidek w Grodnie. Kościół jest podręcznikowym przykładem zachowanej w stanie pierwotnym architektury z połowy XVII wieku.

Historia

Grodzieńska fundacja brygidek z 1633 roku była dziełem wielkiego marszałka litewskiego Krzysztofa Wiesiołowskiego i jego żony Aleksandry z Sobieskich, będąc hołdem pamięci ich 19-letniej zmarłej przybranej córki, wojewodzianki Gryzeldy Wodyńskiej^[1]. W 1636 roku wprowadzono zakonnice do drewnianych budynków kościoła i klasztoru. Całość założenia otaczał zachowany do dzisiaj mur. Wg opisu fundacji zakazano domagania się od kandydatek na zakonnice posagu. W 1642 roku dzięki inicjatywie Aleksandry stał już murowany kościół oraz położone były fundamenty klasztoru. W 1645 roku budowa klasztoru była zaawansowana. W dniu 19 padziernika 1651 murowany kościół został konsekrowany przez biskupa wileńskiego Jerzego Tyszkiewicza^[1]. Pierwszą ksienią klasztoru została Anna Sobieska, siostra Aleksandry Wiesiołowskiej. W 1647 r. fundacja Wiesiołowskich została zatwierdzona przez sejm. W 1781 roku do kościoła wprowadzono uroczyście relikwie św. Klemensa. Od 1908 roku klasztor od brygidek przejęły nazaretanki. W 1950 roku nazaretanki w ciągu trzech dni zostały zmuszone do opuszczenia kościoła. W latach 1950-2001 władze białoruskie umieściły w klasztorze szpital psychiatryczny, a w kościele szpitalny magazyn. Kościół wiernym został zwrócony w 1990 roku. W 1997 roku w podziemiach stworzono małe muzeum^[1].

Klasztor z kościołem wraz z innymi gospodarczymi budynkami były usytuowane w kwartale pomiędzy ulicami Jezierską, Nowikowska, Dziemianowską i Jerozolimską.

Architektura

Kościół jest budowlą nawiązującą stylem do tzw. renesansu lubelskiego i wiąże się stylistycznie z kolegiatą w Ołyce będąc jej uproszczoną kopią^[1]. Kościół jest ma jedną nawę i półkoliście zamknięte prezbiterium. Fasadę flankują dwie wieżyczki. Wieże zdobią kute krzyże ozdobione promieniami słonecznymi. Wnętrze sklepione kolebkowo z lunetami.

Całość otacza mur obronny z 1636 roku z dwoma sześciobocznymi basztkami (dawniej były cztery w każdym narożu, lecz zniszczono je około 1960 roku wraz z wschodnim odcinkiem muru z bramą wjazdową). Zachowały się trzy z czterech barokowych bram klasztornych.

Na zewnątrz portal główny x pilastrami o kanelowanych głowicach, w odcinkowym naczółku rollwerkowy kartusz z herbem Powała (Ogończyk) opatrzony singlami KWWMWKL (Krzysztof Wiesiołowski Wielki Marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego). Portal boczny z datą 1642.

Klasztor ma dwa piętra i trzy skrzydła, z których wschodnie wzniesiono najpózniej, bo po połowie XVIII wieku. Zachował się na parterze refektarz i na piętrze biblioteka. W ogrodzie znajduje się cenny drewniany lamus z 1769 roku. W 1827 roku powstały murowane zabudowania gospodarcze od pn.-wsch.

Po północnej stronie zespołu znajdowała się dzwonnica z 1783-1795 roku, którą zburzono około roku 1960.

Wnętrze

Ołtarz główny z obrazem Zwiastowanie, autor Johann Schretter, 1646
Tabernakulum współczesne ołtarzowi
Ołtarze boczne z połowy XVII wieku
Ołtarz boczny barokowy z około 1700 roku przy południowej ścianie
trzy kamienne wczesnobarokowe portale
Balustrada prezbiterium, wczesnobarokowa z 1646 roku
Ambona manierystyczna z 1646 roku
Stalle manierystyczne z 1646 roku
Prospekt organowy neorenesansowy z 1885 roku
Ławki wczesnobarokowe z 1646, które wykonał Georg Zehl
Żyrandol barokowy sprzed 1645 roku pochodzący z zamku w Tykocinie

Bibliografia

Maria Kałamajska-Saeed, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 89-200
W. Tatarkiewicz, Typ lubelski i typ kaliski w architekturze kościelnej XVII wieku, “Prace Komisji Historii Sztuki”, t. VII, Kraków 1937/38, s. 23-25, 34.

Linki zewnętrzne

↑ ^a ^b ^c ^d Maria Kałamajska-Saeed, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 89-200

[:0-1] Maria Kałamajska-Saeed, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 89-200

[1]

@@ Linia 69: / Linia 69: @@
  |www                       =
 }}
-'''Kościół Zwiastowania NMP i klasztor sióstr brygidek w Grodnie''' – wczesnobarokowe założenie sakralne powstałe w latach [[1634]]-[[1642]], w [[jurydyka|jurydyce]] zakonu [[brygidki|brygidek]] w [[Grodno|Grodnie]].
+'''Kościół Zwiastowania NMP i klasztor sióstr brygidek w Grodnie''' – wczesnobarokowe założenie sakralne powstałe w roku [[1634|1642]], w [[jurydyka|jurydyce]] zakonu [[brygidki|brygidek]] w [[Grodno|Grodnie]]. Kościół jest podręcznikowym przykładem zachowanej w stanie pierwotnym architektury z połowy XVII wieku.
 == Historia ==
-W 1642 wybudowano murowany klasztor z drewnianym kościołem. W 1651 nowy murowany kościół został [[konsekracja kościoła|konsekrowany]] przez [[biskupi wileńscy|biskupa wileńskiego]] [[Jerzy Tyszkiewicz|Jerzego Tyszkiewicza]]. Fundatorem był [[marszałek wielki litewski]] [[Krzysztof Wiesiołowski]] i jego żona Aleksandra z Sobieskich, którzy skupili w latach 1632-1636 szereg placów mieszczańskich między ulicami Jezierską i Nowikowską oraz Jezierską i Rzeźnicką w Grodnie. Pierwszą ksienią klasztoru została [[Anna Sobieska (zm. 1646)|Anna Sobieska]], siostra Aleksandry Wiesiołowskiej. W 1647 r. fundacja Wiesiołowskich została zatwierdzona przez sejm. Od 1908 roku klasztor od brygidek przejęły nazaretanki. W latach 1950-1991 władze białoruskie umieściły w zespole szpital psychiatryczny.
+Grodzieńska fundacja brygidek z 1633 roku była dziełem wielkiego marszałka litewskiego Krzysztofa Wiesiołowskiego i jego żony Aleksandry z Sobieskich, będąc hołdem pamięci ich 19-letniej zmarłej przybranej córki, wojewodzianki Gryzeldy Wodyńskiej<ref name=":0">Maria Kałamajska-Saeed, ''Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej'', cz. IV, ''Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego'', t. 1, ''Kościoły i klasztory Grodna'', opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 89-200</ref>. W 1636 roku wprowadzono zakonnice do drewnianych budynków kościoła i klasztoru. Całość założenia otaczał zachowany do dzisiaj mur. Wg opisu fundacji zakazano domagania się od kandydatek na zakonnice posagu. W 1642 roku dzięki inicjatywie Aleksandry stał już murowany kościół oraz położone były fundamenty klasztoru. W 1645 roku budowa klasztoru była zaawansowana. W dniu 19 padziernika 1651 murowany kościół został [[konsekracja kościoła|konsekrowany]] przez [[biskupi wileńscy|biskupa wileńskiego]] [[Jerzy Tyszkiewicz|Jerzego Tyszkiewicza]]<ref name=":0" />. Pierwszą ksienią klasztoru została [[Anna Sobieska (zm. 1646)|Anna Sobieska]], siostra Aleksandry Wiesiołowskiej. W 1647 r. fundacja Wiesiołowskich została zatwierdzona przez sejm. W 1781 roku do kościoła wprowadzono uroczyście relikwie św. Klemensa. Od 1908 roku klasztor od brygidek przejęły nazaretanki. W 1950 roku nazaretanki w ciągu trzech dni zostały zmuszone do opuszczenia kościoła. W latach 1950-2001 władze białoruskie umieściły w klasztorze szpital psychiatryczny, a w kościele szpitalny magazyn. Kościół wiernym został zwrócony w 1990 roku. W 1997 roku w podziemiach stworzono małe muzeum<ref name=":0" />.
 Klasztor z kościołem wraz z innymi gospodarczymi budynkami były usytuowane w kwartale pomiędzy ulicami Jezierską, Nowikowska, Dziemianowską i Jerozolimską.
@@ Linia 78: / Linia 78: @@
 [[Plik:Zwiastow NMP Grodno fc01.jpg|thumb|240px|Widok od strony płn.-wsch.]]
 == Architektura ==
-Kościół jest ma jedną [[nawa|nawę]] i półkoliście zamknięte [[prezbiterium]]. Fasadę flankują dwie wieżyczki. Wieże zdobią kute krzyże ozdobione promieniami słonecznymi. Wnętrze [[sklepienie kolebkowe|sklepione kolebkowo]] z lunetami. W murze znajdują się wczesnobarokowe [[portal]]e.
+Kościół jest budowlą nawiązującą stylem do tzw. [[renesans lubelski|renesansu lubelskiego]] i wiąże się stylistycznie z kolegiatą w [[Ołyka|Ołyce]] będąc jej uproszczoną kopią<ref name=":0" />. Kościół jest ma jedną [[nawa|nawę]] i półkoliście zamknięte [[prezbiterium]]. Fasadę flankują dwie wieżyczki. Wieże zdobią kute krzyże ozdobione promieniami słonecznymi. Wnętrze [[sklepienie kolebkowe|sklepione kolebkowo]] z lunetami.
+Całość otacza mur obronny z 1636 roku z dwoma sześciobocznymi basztkami (dawniej były cztery w każdym narożu, lecz zniszczono je około 1960 roku wraz z wschodnim odcinkiem muru z bramą wjazdową). Zachowały się trzy z czterech barokowych bram klasztornych.
-Klasztor ma dwa piętra i trzy skrzydła. Zachował się na parterze [[refektarz]] i na piętrze biblioteka. W ogrodzie znajduje się cenny drewniany [[lamus]] z 1769 roku.
+Na zewnątrz portal główny x pilastrami o kanelowanych głowicach, w odcinkowym naczółku rollwerkowy kartusz z herbem Powała (Ogończyk) opatrzony singlami KWWMWKL (Krzysztof Wiesiołowski Wielki Marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego). Portal boczny z datą 1642.
-Całość otacza mur obronny z 1636 roku z dwiema basztkami (dawniej były cztery w każdym narożu, lecz zniszczono je około 1960 roku wraz z wschodnim odcinkiem muru z bramą wjazdową). Zachowały się trzy z czterech barokowych bram klasztornych.
+Klasztor ma dwa piętra i trzy skrzydła, z których wschodnie wzniesiono najpózniej, bo po połowie XVIII wieku. Zachował się na parterze [[refektarz]] i na piętrze biblioteka. W ogrodzie znajduje się cenny drewniany [[lamus]] z 1769 roku. W 1827 roku powstały murowane zabudowania gospodarcze od pn.-wsch.
-Po północnej stronie zespołu znajdowała się dzwonnica z 1783-1795 roku, którą zburzono około roku 1960.
+Po północnej stronie zespołu znajdowała się dzwonnica z 1783-1795 roku, którą zburzono około roku 1960.
-Kościół jest budowlą nawiązującą stylem do tzw. [[renesans lubelski|renesansu lubelskiego]] i wiąże się stylistycznie z kolegiatą w [[Ołyka|Ołyce]] będąc jej uproszczoną kopią.
+== Wnętrze ==
+* Ołtarz główny z obrazem Zwiastowanie, autor Johann Schretter, 1646
+* Tabernakulum współczesne ołtarzowi
+* Ołtarze boczne z połowy XVII wieku
+* Ołtarz boczny barokowy z około 1700 roku przy południowej ścianie
+* trzy kamienne wczesnobarokowe [[portal]]e
+* Balustrada prezbiterium, wczesnobarokowa z 1646 roku
+* Ambona manierystyczna z 1646 roku
+* Stalle manierystyczne z 1646 roku
+* Prospekt organowy neorenesansowy z 1885 roku
+* Ławki wczesnobarokowe z 1646, które wykonał Georg Zehl
+* Żyrandol barokowy sprzed 1645 roku pochodzący z zamku w Tykocinie
 == Bibliografia ==
+* Maria Kałamajska-Saeed, ''Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej'', cz. IV, ''Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego'', t. 1, ''Kościoły i klasztory Grodna'', opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 89-200
 * W. Tatarkiewicz, Typ lubelski i typ kaliski w architekturze kościelnej XVII wieku, “Prace Komisji Historii Sztuki”, t. VII, Kraków 1937/38, s. 23-25, 34.