Kowel: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Ludzie związani z miastem: drobne redakcyjne |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Pierwsza wzmianka historyczna z 1 połowy XIV wieku. Założony na obszarze [[Ruś Halicko-Wołyńska|Księstwa Halicko-Wołyńskiego]], w XIV wieku włączony do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]], w 1569 włączony do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]. Prawa miejskie miejscowości nadał król [[Zygmunt I Stary|Zygmunt I]] w 1518 r. Od rodu [[Sanguszkowie|Sanguszków]] miasto nabyła królowa [[Bona Sforza|Bona]] i utworzyła tu [[starostwo niegrodowe]]. Kowel był [[miasto królewskie|miastem królewskim]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]<ref>Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.</ref>, położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym kowelskim w [[województwo wołyńskie (I Rzeczpospolita)|województwie wołyńskim]]<ref> Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 162.</ref>. W 1773 roku z woli Sejmu starostwo kowelskie otrzymał wojewoda krakowski [[Wacław Piotr Rzewuski]] na własność dziedziczną. Po rozbiorze Polski w 1795 w [[zabór rosyjski|zaborze rosyjskim]], był siedzibą [[Powiat kowelski|powiatu kowelskiego]] [[Gubernia wołyńska|guberni wołyńskiej]]. Miasto rozwinęło się w 2 poł. XIX wieku ponieważ krzyżowały się w nim dwie linie kolejowe. |
Pierwsza wzmianka historyczna z 1 połowy XIV wieku. Założony na obszarze [[Ruś Halicko-Wołyńska|Księstwa Halicko-Wołyńskiego]], w XIV wieku włączony do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]], w 1569 włączony do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]. Prawa miejskie miejscowości nadał król [[Zygmunt I Stary|Zygmunt I]] w 1518 r. Od rodu [[Sanguszkowie|Sanguszków]] miasto nabyła królowa [[Bona Sforza|Bona]] i utworzyła tu [[starostwo niegrodowe]]. Kowel był [[miasto królewskie|miastem królewskim]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]<ref>Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.</ref>, położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym kowelskim w [[województwo wołyńskie (I Rzeczpospolita)|województwie wołyńskim]]<ref> Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 162.</ref>. W 1773 roku z woli Sejmu starostwo kowelskie otrzymał wojewoda krakowski [[Wacław Piotr Rzewuski]] na własność dziedziczną. Po rozbiorze Polski w 1795 w [[zabór rosyjski|zaborze rosyjskim]], był siedzibą [[Powiat kowelski|powiatu kowelskiego]] [[Gubernia wołyńska|guberni wołyńskiej]]. Miasto rozwinęło się w 2 poł. XIX wieku ponieważ krzyżowały się w nim dwie linie kolejowe. |
||
W 1919 roku w czasie ewakuowania się z Kowla niemieckiego garnizonu rozpoczęła funkcjonowanie konspiracyjna milicja ukraińska, która czyniła przygotowania do przejęcia miasta. Zalążki własnej milicji zaczęła tworzyć również miejscowa ludność żydowska, która obawiając się pogromu po przejęciu miasta przez Ukraińców, wysłała delegację do ppłk. Sandeckiego z prośbą o przejęcie miasta przez Polaków. Dnia 4 lutego, wkrótce po opuszczeniu miasta przez Niemców (zdążyli je przedtem podpalić) o godz. 19.00 na Kowel uderzyły z kierunku północnego siły 3 szwadronu [[8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego|8 pułku ułanów]] i szwadronu kaemów, od strony zachodniej siły II batalionu [[28 Pułk Strzelców Kaniowskich|28 pułku piechoty]] oraz 2 baterii 8 pap, a od południa siły II batalionu [[32 Pułk Piechoty (II RP)|32 pułku piechoty]] wsparte przez pociągi pancerne [[Paderewski (pociąg pancerny)|nr 15 „Paderewski”]] oraz [[Mściciel (pociąg pancerny)|16 „Mściciel”]] i po krótkim starciu zmusiły siły miejscowej milicji ukraińskiej do opuszczenia miasta<ref>http://wceo.com.pl/images/Dokumenty/WBBH/PHW/PHW%202-2015_int.pdf</ref>. |
|||
[[Plik:Wkroczenie I Brygady Legionów Polskich do Kowla (1915).jpg|thumb|left|Wkroczenie [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów Polskich]] do Kowla w 1915 r.]] |
[[Plik:Wkroczenie I Brygady Legionów Polskich do Kowla (1915).jpg|thumb|left|Wkroczenie [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów Polskich]] do Kowla w 1915 r.]] |
||
W dniach [[11 września|11]]-[[13 września]] 1920 roku grupa motorowa złożona z siedmiu samochodów pancernych [[Ford FT-B]] i dwóch samochodów półpancernych White wykonała tzw. [[zagon na Kowel]]. |
W dniach [[11 września|11]]-[[13 września]] 1920 roku grupa motorowa złożona z siedmiu samochodów pancernych [[Ford FT-B]] i dwóch samochodów półpancernych White wykonała tzw. [[zagon na Kowel]]. |
Wersja z 10:09, 14 cze 2017
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Powierzchnia |
47,3 km² | ||||
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
3352 | ||||
Kod pocztowy |
45000–45014 | ||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city} | |||||
Strona internetowa |
Kowel (ukr. Ковель) – miasto na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, siedziba administracyjna rejonu kowelskiego.
Leży na głównej drodze między Warszawą a Kijowem, około 65 km od granicy polsko-ukraińskiej.
Historia
Pierwsza wzmianka historyczna z 1 połowy XIV wieku. Założony na obszarze Księstwa Halicko-Wołyńskiego, w XIV wieku włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego, w 1569 włączony do Korony. Prawa miejskie miejscowości nadał król Zygmunt I w 1518 r. Od rodu Sanguszków miasto nabyła królowa Bona i utworzyła tu starostwo niegrodowe. Kowel był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[1], położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym kowelskim w województwie wołyńskim[2]. W 1773 roku z woli Sejmu starostwo kowelskie otrzymał wojewoda krakowski Wacław Piotr Rzewuski na własność dziedziczną. Po rozbiorze Polski w 1795 w zaborze rosyjskim, był siedzibą powiatu kowelskiego guberni wołyńskiej. Miasto rozwinęło się w 2 poł. XIX wieku ponieważ krzyżowały się w nim dwie linie kolejowe.
W 1919 roku w czasie ewakuowania się z Kowla niemieckiego garnizonu rozpoczęła funkcjonowanie konspiracyjna milicja ukraińska, która czyniła przygotowania do przejęcia miasta. Zalążki własnej milicji zaczęła tworzyć również miejscowa ludność żydowska, która obawiając się pogromu po przejęciu miasta przez Ukraińców, wysłała delegację do ppłk. Sandeckiego z prośbą o przejęcie miasta przez Polaków. Dnia 4 lutego, wkrótce po opuszczeniu miasta przez Niemców (zdążyli je przedtem podpalić) o godz. 19.00 na Kowel uderzyły z kierunku północnego siły 3 szwadronu 8 pułku ułanów i szwadronu kaemów, od strony zachodniej siły II batalionu 28 pułku piechoty oraz 2 baterii 8 pap, a od południa siły II batalionu 32 pułku piechoty wsparte przez pociągi pancerne nr 15 „Paderewski” oraz 16 „Mściciel” i po krótkim starciu zmusiły siły miejscowej milicji ukraińskiej do opuszczenia miasta[3].
W dniach 11-13 września 1920 roku grupa motorowa złożona z siedmiu samochodów pancernych Ford FT-B i dwóch samochodów półpancernych White wykonała tzw. zagon na Kowel.
W II Rzeczypospolitej był siedzibą powiatu kowelskiego w województwie wołyńskim. Stacjonowało tu dowództwo i sztab 27 Dywizji Piechoty W 1924 roku rozpoczęto budowę nowego kościoła pw. Pomnik Krwi i Chwały św. Stanisława Biskupa Męczennika. W Czerkasach pod Kowlem znajdowała się do 1939 roku polska składnica uzbrojenia.
Po wybuchu II wojny światowej w czasie kampanii wrześniowej komendantem miasta został mianowany ppłk. Andrzej Hałaciński. Między wrześniem 1939 a czerwcem 1941 pod okupacją sowiecką. 26 czerwca 1941 miasto zostało zdobyte przez Wehrmacht. Niemcy umieścili tu siedzibę komisariatu (Gebiet). W mieście stacjonował oddział operacyjny SD, sztab 314. batalionu policyjnego, posterunek żandarmerii oraz ukraińskiej policji[4].
Od lata 1941 Niemcy przystąpili do eksterminacji Żydów, których w tym czasie w Kowlu mieszkało około 15 tysięcy stanowiąc połowę ludności. W 1941 roku w różnych egzekucjach zabito około 1 tys. Żydów. 27 maja 1942 w Kowlu utworzono dwa getta – jedno na Starym Mieście (dla Żydów „bezużytecznych”), drugie na Nowym Mieście dla rzemieślników z rodzinami. W dniach 3–5 czerwca 1942 mieszkańców pierwszego z gett (6-8 tysięcy ludzi) rozstrzelano na polanie koło wsi Bachowo (7 km na północ od Kowla). Egzekucji dokonywało SD, niemiecka żandarmeria oraz ukraińscy policjanci. 19 sierpnia 1942 na żydowskim cmentarzu ci sami sprawcy rozstrzelali Żydów z getta na Nowym Mieście (5 tysięcy osób) oraz 150 Romów. Następnie oba getta były przeczesywane przez żandarmerię i policję w poszukiwaniu ukrywających się; schwytanych więziono w budynku Wielkiej Synagogi a później rozstrzeliwano na cmentarzu katolickim (około 2 tysięcy ofiar)[4][5]. Pozostawione mienie zostało rozgrabione przez ludność ukraińską[6].
W latach 1939–1945 oddziały ukraińskich organizacji OUN i UPA zamordowały w powiecie kowelskim około 3750 Polaków[7], z czego w samym Kowlu 44 osoby[6].
W marcu-kwietniu 1944 w pobliżu Kowla operowała 27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej biorąc wraz z Armią Czerwoną udział w zakończonej niepowodzeniem operacji kowelskiej. Kowel został ponownie zajęty przez Armię Czerwoną dopiero w lipcu 1944.
W latach 1945–1991 w Ukraińskiej SRR. Od 1991 należy do Ukrainy.
Rada Miejska Kowla w 2010 roku nadała honorowe obywatelstwo miasta Kowla Stepanowi Banderze[8].
Demografia
Religia
Prawosławie
W Kowlu funkcjonuje czternaście parafii prawosławnych. Siedem z nich uznaje jurysdykcję kanonicznego Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego. W ich ramach działają cerkwie Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni, św. Michała Archanioła, Poczajowskiej Ikony Matki Bożej, św. Pantelejmona, Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tatiany[9]. Status soboru posiadają kolejne dwie cerkwie Patriarchatu Moskiewskiego: sobór Zmartwychwstania Pańskiego[10] i Trójcy Świętej[10].
Siedem placówek duszpasterskich prowadzi w Kowlu Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego. Są to sobory św. Dymitra Sołuńskiego, Zwiastowania i cerkwie św. Andrzeja, św. Włodzimierza, św. Jana Chrzciciela, św. Swietłany i Świętych Piotra i Pawła[9].
Katolicyzm
W Kowlu działa greckokatolicka parafia Opieki Matki Bożej oraz rzymskokatolicka parafia św. Anny[9].
Protestantyzm
W Kowlu funkcjonuje osiem zborów protestanckich różnych tradycji ewangelikalnych[9].
Restoracjonizm
W mieście działa zbór Świadków Jehowy[9][11].
Miasta partnerskie
Ludzie związani z miastem
- Z tym tematem związana jest kategoria:
- Osoby urodzone w Kowlu
- Waldemar Babinicz – polski pisarz i pedagog. Prowadził Uniwersytet Ludowy w Rożnicy
- Kazimierz Dejmek – polski reżyser i aktor teatralny, minister kultury i sztuki, poseł na Sejm II kadencji
- Andrzej Dembicz – polski profesor, latynoamerykanista. Twórca i dyrektor Centrum Studiów Latynoamerykańskich
- Michał Friedman – polski pedagog żydowskiego pochodzenia, tłumacz z języka hebrajskiego i jidysz
- Ryszard Horodecki – polski fizyk, zajmujący się fizyką teoretyczną i informatyką kwantową
- Anatol (Hrysiuk) - rosyjski biskup prawosławny, nowomęczennik
- Anastasija Kożenkowa - ukraińska wioślarka, mistrzyni olimpijska
- Andriej Kurbski - rosyjski dowódca wojskowy
- Krzysztof Kursa – polski aktor teatralny i filmowy
- Bogusław Lambach – polski operator filmowy. W 1944 fotoreporter Czołówki Filmowej Wojska Polskiego
- Julija Ostapczuk - ukraińska zapaśniczka startująca w kategorii do 63 kg w stylu wolnym. Trzykrotna olimpijka
- Taras Romanczuk - ukraiński piłkarz
- Jan Stachniuk – polski publicysta. Ideolog i twórca polskiej nacjonalistycznej grupy „Zadruga” oraz pisma o tym samym tytule
- Marian Stępniewski – polski mineralog i geochemik, specjalista w zakresie spektrometrii rentgenowskiej
- Michał Waszyński – polski reżyser filmowy żydowskiego pochodzenia, montażysta i scenarzysta
- Janusz Zawisza – polski ichtiolog, profesor, wieloletni kierownik Zakładu Ichtiologii Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
- Abraham Zapruder – rosyjsko-amerykański biznesmen żydowskiego pochodzenia, autor krótkiego amatorskiego filmu dokumentującego zamach na prezydenta Johna F. Kennedy’ego
- Jerzy Stanisław Siemasz (ur. 1939) – polski tłumacz
Zobacz też
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
- ↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 162.
- ↑ http://wceo.com.pl/images/Dokumenty/WBBH/PHW/PHW%202-2015_int.pdf
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 428–430.
- ↑ Timothy Snyder, Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, Warszawa 2011, s. 248.
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa 2000, ISBN 83-87689-34-3, s. 402–404.
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo..., s. 1038.
- ↑ Bandera honorowym obywatelem.
- ↑ a b c d e Релігійні громади.
- ↑ a b Свято-Воскресенський собор.
- ↑ Watchtower: Zebrania zborowe. jw.org. [dostęp 2017-01-19].
Linki zewnętrzne
- Strona miasta Kowel (ukr.)
- Historia Kowla w I i II Rzeczypospolitej i pod zaborami, związki miasta z Polską, wirtualna mapa okolic, historia miast Wołynia – Rzeczpospolita wirtualna
- Radziecka mapa topograficzna 1:100 000
- Kowel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 516 .