Anna Teresa Potocka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m nowy artykuł |
m drobne redakcyjne |
||
| (Nie pokazano 61 wersji utworzonych przez 30 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{inne znaczenia|Anny Teresy Potockiej|[[Anna Potocka]] – stronę ujednoznaczniającą}} |
|||
| ⚫ | |||
{{Szlachcic infobox |
|||
Córka [[Józef Kanty Ossoliński|Józefa Kantego Ossolińskiego]] i Teresy Stadnickiej, siostra [[Józef Salezy Ossoliński|Józefa Salezego]]. |
|||
|imię = Anna Teresa Potocka |
|||
Była członkinią masonerii europejskiej, wspierała [[Konfederacja Barska|konfederację barską]], założycielka filantropijnego Zakonu Kawalerów i Domu Wytrwałości oraz fundatorka kościoła w [[Rymanów|Rymanowie]]. |
|||
|wszystkie imiona = |
|||
W grudniu [[1760]] roku poślubiła [[Józef Potocki (krajczy koronny)|Józefa Potockiego]], krajczego koronnego. |
|||
|imię oryginalne = |
|||
Miała synów: [[Jan Potocki (pisarz)|Jana]], który był znanym pisarzem i podróżnikiem i [[Seweryn Potocki|Seweryna]] - posła. |
|||
|grafika = Teresa Potocka.PNG |
|||
|opis grafiki = |
|||
|herb = POL COA Topór.svg |
|||
|opis herbu = [[Topór (herb szlachecki)|Topór]] |
|||
|tytuł = |
|||
|dynastia = |
|||
|rodzina = [[Ossolińscy herbu Topór]] |
|||
|data urodzenia = 1746 |
|||
|miejsce urodzenia = |
|||
|data śmierci = 1810 |
|||
|miejsce śmierci = [[Baranów Sandomierski]] |
|||
|ojciec = [[Józef Kanty Ossoliński]] |
|||
|matka = [[Teresa Stadnicka]] |
|||
|mąż = [[Józef Potocki (1735–1802)|Józef Potocki]] |
|||
|żona = |
|||
|dzieci = [[Jan Potocki (1761–1815)|Jan Potocki]]<br />[[Seweryn Potocki]]<br />Maria Anna Potocka |
|||
|rodzeństwo = |
|||
|faksymile = |
|||
|opis faksymile = |
|||
|odznaczenia = |
|||
|commons = Category:Anna Teresa Potocka |
|||
}} |
|||
| ⚫ | |||
== Życiorys == |
|||
{{Biografia stub}} |
|||
Córka [[Józef Kanty Ossoliński|Józefa Kantego Ossolińskiego]] i Teresy Stadnickiej, siostra [[Józef Salezy Ossoliński|Józefa Salezego]]. Z siostrą Marianną w dzieciństwie przebywała w Lotaryngii na dworze swojego dziadka [[Franciszek Maksymilian Ossoliński|Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego]] w [[Lunéville]] oraz na dworze króla [[Stanisław Leszczyński|Stanisława Leszczyńskiego]] w Nancy, praktycznie nie mówiła po polsku. Po powrocie około roku 1758, matka Teresy i [[Konstancja Poniatowska]] planowały wydać ją za [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Poniatowskiego]], co nie doszło do skutku. W grudniu [[1760]] roku Anna Teresapoślubiła [[Józef Potocki (1735–1802)|Józefa Potockiego]], krajczego koronnego. Miała synów: [[Jan Potocki (1761–1815)|Jana Nepomucena]], autora „Rękopisu znalezionego w Saragossie”, [[Seweryn Potocki|Seweryna]] i córkę Annę Marię. |
|||
Podczas bezkrólewia po śmierci [[August III Sas|Augusta III]] Potocka należała razem z rodzicami i z mężem do stronnictwa saskiego. Dn. 3 V 1764 została damą Krzyża Gwiaździstego. Była pierwszą przewodniczącą i jedną z założycielek masońskiej [[Loże adopcyjne|loży adopcyjnej]] przy „[[Cnotliwy Sarmata|Cnotliwym Sarmacie]]”, utworzonej wiosną 1768 roku. Razem z mężem wspierała [[Konfederacja barska|konfederację barską]]. Na przełomie lutego i marca 1769 para konferowała z [[Joseph-Mathias Gérard de Rayneval|Josephem Gérardem de Rayneval]] i [[Jan Poniński|Janem Ponińskim]]. W 1771 Potocka darowała Ponińskiemu 500 dukatów na cele konfederacji, razem z mężem przekazała konfederacji jeszcze 500 dukatów. |
|||
| ⚫ | |||
Około 1775 przeniosła się do Paryża i tam pozostała co najmniej dwa lata. Odniosła we Francji wiele sukcesów towarzyskich, została sportretowana przez [[Élisabeth Vigée-Lebrun]], zaprzyjaźniła się z pisarką [[Stéphanie Félicité de Genlis]]. |
|||
Z pomocą Michała Brzostowskiego, pani de Genlis i markiza L.J.B. Seignelaya założyła stowarzyszenie filantropijne „Zakon Kawalerów i Dam Wytrwałości” (''Ordre des chevaliers et des dames de la Persévérance''), nawiązujące do istniejącego rzekomo kiedyś w Polsce zakonu rycerskiego, wznowionego przez konfederatów. Do organizacji należało ok. 90 członków, m.in. [[Claude Carloman de Rulhière]] i [[Józef Maissonevue]]; po opuszczeniu przez Potocką Paryża stowarzyszenie przestało istnieć. |
|||
W Warszawie wstąpiła do loży adopcyjnej przy loży „Katarzyny pod Gwiazdą Północną” (utworzonej w lipcu 1779). W 1781 zabiegała o przyjęcie syna Jana do Wielkiej Loży. Po Teresie Tyszkiewiczowej objęła przewodnictwo w utworzonej w 1783 loży adopcyjnej „de la Bienfaisance”. |
|||
Potocka prowadziła bujne życie towarzyskie, była otoczona wielkim rozgłosem i często niepochlebnymi plotkami. W Warszawie bywała u króla i u [[Adam Czartoryski|Adama Czartoryskiego]], gdzie spotkał ją „w 45 roku do zadziwienia piękną” [[Julian Ursyn Niemcewicz]]. Była muzą [[Wojciech Mier|Wojciecha Miera]], który napisał dla niej bajkę „Kraska młoda i sroka stara”, [[Stanisław Kostka Potocki|Stanisława Kostka Potockiego]], [[Wojciech Turski|Wojciecha Turskiego]]. Po pobycie w gronie pań w Grodnie w czasie obrad ostatniego sejmu Rzeczypospolitej 1793, wraz z synową Anną Teofilą z Sapiehów, „gorszyła patriotów swym rusofilstwem”. We wrześniu 1793 wydała córkę Annę za Jana Krasickiego. W kwietniu 1794 przed wybuchem powstania w Warszawie, szykowała się do wyjazdu ze stolicy do Królewca, ale zezwolenie na opuszczenie miasta otrzymała od władz powstańczych dopiero 16 lipca. O dalszych losach Potockiej mało wiadomo. Podobno straciwszy nagle urodę, przestała bywać w towarzystwie i zamieszkała z córką w Baranowie, gdzie zmarła w roku 1810. |
|||
Anna Teresa była wspominana w wielu pamiętnikach z epoki, do literatury wprowadził ją [[Zygmunt Kaczkowski]] w powieści „Ostatni z Nieczujów” (1853–5, w opowiadaniu „Kasztelanice lubaczowscy”). |
|||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj |autor = Maria Czeppe |tytuł = Anna Teresa Potocka (z domu Ossolińska) |data dostępu = 2021-10-06 |opublikowany = Internetowy [[Polski Słownik Biograficzny]] |url = http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/anna-teresa-potocka-z-domu-ossolinska-1746-1810-krajczyna-kor |język = pl}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
{{SORTUJ:Potocka, Anna Teresa}} |
|||
[[Kategoria:Ossolińscy herbu Topór|Anna Teresa Potocka]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Potoccy herbu Pilawa|Anna Teresa Potocka]] |
|||
[[Kategoria:Urodzeni w 1746]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1746]] |
||
[[Kategoria:Zmarli w 1810]] |
[[Kategoria:Zmarli w 1810]] |
||
Aktualna wersja na dzień 21:28, 3 wrz 2022
| |
 Topór | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1746 |
| Data i miejsce śmierci |
1810 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci |
Jan Potocki |
Anna Teresa z Ossolińskich Potocka (ur. 1746, zm. 1810 w Baranowie Sandomierskim) – krajczyna koronna, polska księżna, masonka, filantropka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Córka Józefa Kantego Ossolińskiego i Teresy Stadnickiej, siostra Józefa Salezego. Z siostrą Marianną w dzieciństwie przebywała w Lotaryngii na dworze swojego dziadka Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego w Lunéville oraz na dworze króla Stanisława Leszczyńskiego w Nancy, praktycznie nie mówiła po polsku. Po powrocie około roku 1758, matka Teresy i Konstancja Poniatowska planowały wydać ją za Stanisława Poniatowskiego, co nie doszło do skutku. W grudniu 1760 roku Anna Teresapoślubiła Józefa Potockiego, krajczego koronnego. Miała synów: Jana Nepomucena, autora „Rękopisu znalezionego w Saragossie”, Seweryna i córkę Annę Marię.
Podczas bezkrólewia po śmierci Augusta III Potocka należała razem z rodzicami i z mężem do stronnictwa saskiego. Dn. 3 V 1764 została damą Krzyża Gwiaździstego. Była pierwszą przewodniczącą i jedną z założycielek masońskiej loży adopcyjnej przy „Cnotliwym Sarmacie”, utworzonej wiosną 1768 roku. Razem z mężem wspierała konfederację barską. Na przełomie lutego i marca 1769 para konferowała z Josephem Gérardem de Rayneval i Janem Ponińskim. W 1771 Potocka darowała Ponińskiemu 500 dukatów na cele konfederacji, razem z mężem przekazała konfederacji jeszcze 500 dukatów.
Około 1775 przeniosła się do Paryża i tam pozostała co najmniej dwa lata. Odniosła we Francji wiele sukcesów towarzyskich, została sportretowana przez Élisabeth Vigée-Lebrun, zaprzyjaźniła się z pisarką Stéphanie Félicité de Genlis.
Z pomocą Michała Brzostowskiego, pani de Genlis i markiza L.J.B. Seignelaya założyła stowarzyszenie filantropijne „Zakon Kawalerów i Dam Wytrwałości” (Ordre des chevaliers et des dames de la Persévérance), nawiązujące do istniejącego rzekomo kiedyś w Polsce zakonu rycerskiego, wznowionego przez konfederatów. Do organizacji należało ok. 90 członków, m.in. Claude Carloman de Rulhière i Józef Maissonevue; po opuszczeniu przez Potocką Paryża stowarzyszenie przestało istnieć.
W Warszawie wstąpiła do loży adopcyjnej przy loży „Katarzyny pod Gwiazdą Północną” (utworzonej w lipcu 1779). W 1781 zabiegała o przyjęcie syna Jana do Wielkiej Loży. Po Teresie Tyszkiewiczowej objęła przewodnictwo w utworzonej w 1783 loży adopcyjnej „de la Bienfaisance”.
Potocka prowadziła bujne życie towarzyskie, była otoczona wielkim rozgłosem i często niepochlebnymi plotkami. W Warszawie bywała u króla i u Adama Czartoryskiego, gdzie spotkał ją „w 45 roku do zadziwienia piękną” Julian Ursyn Niemcewicz. Była muzą Wojciecha Miera, który napisał dla niej bajkę „Kraska młoda i sroka stara”, Stanisława Kostka Potockiego, Wojciecha Turskiego. Po pobycie w gronie pań w Grodnie w czasie obrad ostatniego sejmu Rzeczypospolitej 1793, wraz z synową Anną Teofilą z Sapiehów, „gorszyła patriotów swym rusofilstwem”. We wrześniu 1793 wydała córkę Annę za Jana Krasickiego. W kwietniu 1794 przed wybuchem powstania w Warszawie, szykowała się do wyjazdu ze stolicy do Królewca, ale zezwolenie na opuszczenie miasta otrzymała od władz powstańczych dopiero 16 lipca. O dalszych losach Potockiej mało wiadomo. Podobno straciwszy nagle urodę, przestała bywać w towarzystwie i zamieszkała z córką w Baranowie, gdzie zmarła w roku 1810.
Anna Teresa była wspominana w wielu pamiętnikach z epoki, do literatury wprowadził ją Zygmunt Kaczkowski w powieści „Ostatni z Nieczujów” (1853–5, w opowiadaniu „Kasztelanice lubaczowscy”).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maria Czeppe, Anna Teresa Potocka (z domu Ossolińska) [online], Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-10-06] (pol.).