Chobienia (powiat lubiński): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
→Literatura: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza [[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]] (??? informacja nieprawdziwa!!) wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia [[Dziadoszanie (plemię)|Dziadoszan]]. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w<ref>{{Cytuj |autor = Andreas Kieseler, Felix Biermann, Dominik Nowakowski |tytuł = Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r. In: K. Chrzan/Krz. Czapla/S. Moździoch (Hrsg.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (Wrocław-Głogów 2014) 269-334. |data dostępu = 2019-01-22 |url = https://www.academia.edu/29182903/Grodzisko_plemienne_w_Chobieni_gm._Rudna_w_%C5%9Bwietle_bada%C5%84_archeologicznych_2010_r._In_K._Chrzan_Krz._Czapla_S._Mo%C5%BAdzioch_Hrsg._Funkcje_grod%C3%B3w_w_pa%C5%84stwach_wczesno%C5%9Bredniowiecznej_Europy_%C5%9Arodkowej._Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_gospodarka_ideologia_Wroc%C5%82aw-G%C5%82og%C3%B3w_2014_269-334 |język = en}}</ref>. Prawa miejskie nadał |
Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza [[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]] (??? informacja nieprawdziwa!!) wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia [[Dziadoszanie (plemię)|Dziadoszan]]. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w<ref>{{Cytuj |autor = Andreas Kieseler, Felix Biermann, Dominik Nowakowski |tytuł = Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r. In: K. Chrzan/Krz. Czapla/S. Moździoch (Hrsg.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (Wrocław-Głogów 2014) 269-334. |data dostępu = 2019-01-22 |url = https://www.academia.edu/29182903/Grodzisko_plemienne_w_Chobieni_gm._Rudna_w_%C5%9Bwietle_bada%C5%84_archeologicznych_2010_r._In_K._Chrzan_Krz._Czapla_S._Mo%C5%BAdzioch_Hrsg._Funkcje_grod%C3%B3w_w_pa%C5%84stwach_wczesno%C5%9Bredniowiecznej_Europy_%C5%9Arodkowej._Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_gospodarka_ideologia_Wroc%C5%82aw-G%C5%82og%C3%B3w_2014_269-334 |język = en}}</ref>. Prawa miejskie nadał osadzie książę [[Henryk I Brodaty|Henryk Brodaty]] w roku 1238. W roku 1259 istniał już w Chobieni kościół. Chobienia jako miasto występuje w dokumentach z lat 1303 i 1305. W czasach średniowiecznych funkcjonowała tu [[faktoria]] solna. W XIV i XV w. właścicielami ziemi w Chobieni był kościół, książę, szlachta, zamek i wójt. Większość dóbr należało do hrabiego Georga von Kottwitz<ref>Jarosław Kuczer. 2004. ''Znaczenie rodu von Kottwitz w enklawie chobieńskiej w latach 1477-1638''. Studia Zachodnie 7, Uniwersytet Zielonogórski, s. 75-87.</ref><ref>''Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638''. (Chobienia za czasów rodziny Kottwitz 1477-1638). Von Graf Wolfgang von Saurma aus Köben. Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1923, 48 stron.</ref>, który w XVI w. przebudował zamek, kupił od kolegiaty głogowskiej przeprawę promową i podporządkował sobie chobieńskich mieszczan. Był fundatorem przebudowy kościoła parafialnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kazał wybudować wodociąg mający źródło na zachodnich wzgórzach miasta. Dla miejscowych dzieci założył szkołę łacińską, a dla biednych, chorych i zniedołężniałych – szpital i przytułek. Za czasów jego panowania powstał w Chobieni [[Cech rzemiosła|cech]] zrzeszający 15 rolników, co było ewenementem na skalę europejską<ref>Krzysztof Próchnicki. ''Szkice do dziejów Chobieni''. W: Rudna. Ilustrowana monografia gminy. Red. Stanisław Tokarczuk. Lubin 2010, s. 83-106. {{ISBN|83-86665-10-6}}.</ref>. Cech ten – mający własny statut i własną pieczęć – był pierwszym związkiem chłopów w Niemczech. W tych latach do Chobieni przybył [[Johann Heermann]], który kierował protestancką parafią przez 27 lat (1611-1638). W okresie [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] miasto spłonęło i zostało doszczętnie splądrowane. W roku 1772 pożar zniszczył kościół, szkołę parafialną i plebanię. Począwszy od połowy XVII w. dobra chobieńskie często zmieniały właścicieli. Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] wskutek [[hiperinflacja|hiperinflacji]] Chobienia miała własną walutę zastępczą ([[notgeld]]) z panoramą miasta na awersie<ref>Heinz-K. Backhaus, Luzia Günther. ''Köben an der Oder. Unsere Heimatstadt im Bild''. Herausgeber Richard Hoppe, Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, Wiesbaden 1984 (174 fotografii).</ref>. W rynku były dwa duże hotele, dwa kościoły, ratusz i kawiarnia. Funkcjonowały też trzy szkoły (ewangelicka, katolicka i prywatna), straż pożarna, drukarnia, tartak i zakład komunalny – życie miasta i jego obywateli ukazywała wydawana trzy razy w tygodniu ''Chobieńska Gazeta Odrzańska''. Po ucieczce części Niemców przed nadciągającym frontem tereny te zostały niemal całkowicie wyludnione. Chobienia została zdobyta w styczniu 1945 – była wówczas zniszczona w 50%. |
||
== Stan obecny == |
== Stan obecny == |
||
| Linia 90: | Linia 90: | ||
== Literatura == |
== Literatura == |
||
* Emil Tschersich. ''Geschichte der Stadt Köben a. O''. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron. |
* Emil Tschersich. ''Geschichte der Stadt Köben a. O''. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron. |
||
*Kaletyn T., ''Grodzisko wczesnośredniowieczne w Chobieni, pow. Wołów'', „Wiadomości Archeologiczne”, t. 31, 1965, s. 280. |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
Wersja z 11:34, 22 sty 2019
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
_ID_595719.jpg) Zamek w Chobieni | |
| Państwo | dolnośląskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
95 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
764[1] |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 76 |
| Kod pocztowy |
59-305 |
| Tablice rejestracyjne |
DLU |
| SIMC |
0367166 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
_ID_595717.jpg)
-rynek.jpg)
-prom.jpg)
.JPG)
Chobienia (niem. Köben an der Oder[2]) – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna na lewym brzegu Odry między Ścinawą a Głogowem.
Chobienia uzyskała lokację miejską przed 1303 rokiem, zdegradowana w 1945 roku[3].
Podział administracyjny
W latach 1945-1954 siedziba władz gminy Chobienia. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.
Nazwa
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Cobonam[4][5].
Historia
Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza Geografa Bawarskiego (??? informacja nieprawdziwa!!) wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia Dziadoszan. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w[6]. Prawa miejskie nadał osadzie książę Henryk Brodaty w roku 1238. W roku 1259 istniał już w Chobieni kościół. Chobienia jako miasto występuje w dokumentach z lat 1303 i 1305. W czasach średniowiecznych funkcjonowała tu faktoria solna. W XIV i XV w. właścicielami ziemi w Chobieni był kościół, książę, szlachta, zamek i wójt. Większość dóbr należało do hrabiego Georga von Kottwitz[7][8], który w XVI w. przebudował zamek, kupił od kolegiaty głogowskiej przeprawę promową i podporządkował sobie chobieńskich mieszczan. Był fundatorem przebudowy kościoła parafialnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kazał wybudować wodociąg mający źródło na zachodnich wzgórzach miasta. Dla miejscowych dzieci założył szkołę łacińską, a dla biednych, chorych i zniedołężniałych – szpital i przytułek. Za czasów jego panowania powstał w Chobieni cech zrzeszający 15 rolników, co było ewenementem na skalę europejską[9]. Cech ten – mający własny statut i własną pieczęć – był pierwszym związkiem chłopów w Niemczech. W tych latach do Chobieni przybył Johann Heermann, który kierował protestancką parafią przez 27 lat (1611-1638). W okresie wojny trzydziestoletniej miasto spłonęło i zostało doszczętnie splądrowane. W roku 1772 pożar zniszczył kościół, szkołę parafialną i plebanię. Począwszy od połowy XVII w. dobra chobieńskie często zmieniały właścicieli. Po I wojnie światowej wskutek hiperinflacji Chobienia miała własną walutę zastępczą (notgeld) z panoramą miasta na awersie[10]. W rynku były dwa duże hotele, dwa kościoły, ratusz i kawiarnia. Funkcjonowały też trzy szkoły (ewangelicka, katolicka i prywatna), straż pożarna, drukarnia, tartak i zakład komunalny – życie miasta i jego obywateli ukazywała wydawana trzy razy w tygodniu Chobieńska Gazeta Odrzańska. Po ucieczce części Niemców przed nadciągającym frontem tereny te zostały niemal całkowicie wyludnione. Chobienia została zdobyta w styczniu 1945 – była wówczas zniszczona w 50%.
Stan obecny
Dziś Chobienia ma odnowiony rynek, chodniki, oświetlone ulice, pełną telefonizację i gazyfikację oraz oczyszczalnię ścieków. Liczba mieszkańców w roku 1322 wynosiła 800, w roku 1939 – 1650, a obecnie (III 2011 r.) 764[1].
W Chobieni znajdują się: Szkoła Podstawowa z nowoczesną halą sportową, Chobieński Ośrodek Kultury, Biblioteka, Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy, Ochotnicza Straż Pożarna z remizą, kompleks rekreacyjno-sportowy z kortami, bieżnią i deszczowanym boiskiem (nawierzchnia trawiasta), sala widowiskowa z zapleczem gastronomicznym, przeprawa promowa, port, sześć stawów oraz stacja PKP rozebrana w roku 1984. W roku 2009 przebudowana została centralna część Rynku, umieszczono w nim nową fontannę (w miejscu dawnego kościoła ewangelickiego).
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[11]:
- obręb starego miasta, z końca XIV w.
- kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, gotycki, wzniesiony w XVI w., XVIII w.; we wnętrzu chrzcielnica z 1587 r. oraz dwa nagrobki z XVII w.
- zespół zamkowy, z XV-XIX w.
- renesansowy zamek z XV w., zwany przez miejscowych pałacem
- park wokół zamku otoczony dwumetrowym murem, z alejami, fontanną i rzadkimi gatunkami drzew: miłorząb dwuklapowy i sosna wejmutka – pomniki przyrody oraz platan klonolistny
Inne zabytki w Chobieni:
- kościół ewangelicki na planie ośmiokąta, dwupiętrowy. Wewnątrz znajdował się obraz z portretem Johanna Heermanna. Wybudowany w roku 1769. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r. Na jego fundamentach w latach 70. XX wieku wybudowano fontannę. Dziś w tym miejscu stoi nowa podświetlana fontanna
- ratusz, wybudowany przed rokiem 1418. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r.
- kamieniczki w rynku z XVIII wieku
- fontanna na rynku istniejąca do 1960 r.
- ruiny kościoła św. Idziego, wzmiankowanego w 1300 r., znajdujące się obecnie na terenie cmentarza. Do dziś zachowało się kamienne epitafium przedstawiające Heinricha von Sacka z Radoszyc i jego żonę Katarzynę. Nad epitafium wmurowano kamienny krzyż określany czasem jako krzyż pokutny. Stwierdzenia takie nie mają jednak oparcia w żadnych dowodach i ukute są wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie kamienne monolitowe krzyże, nieznanego wieku i pochodzenia, są krzyżami pokutnymi[12].
- grodzisko z położone ok. 2 km na północ od Chobieni, w miejscu grodu plemienia Dziadoszan zbudowanego około 860 roku i opuszczonego na przełomie IX/X wieku[13].
- zagadkowy cmentarz za miastem z napisem nad bramą: Eingang in Ruhe (wejście w spokój)
- pomnik żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej, w latach 1945-1995 zamurowany pomnikiem Armii Radzieckiej. Dziś w stanie nienaruszonym stoi na terenie dawnego cmentarza niemieckiego
- sieć bunkrów niemieckich z okresu II wojny światowej
Przyroda
Użytek ekologiczny Naroczycki Łęg z mozaiką lasów łęgowych, olsu, boru sosnowego, zbiorowisk zaroślowych oraz starorzeczy. Występuje tu unikalna flora i fauna:
- rośliny: lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny – storczyk, podrzeń żebrowiec, nerecznica samcza oraz druga co do wielkości w Polsce dzika grusza;
- ssaki: bóbr europejski, sarna, jeleń, dzik, wydra europejska, borsuk, norka kanadyjska;
- gady: żmija zygzakowata, zaskroniec, gniewosz plamisty, padalec, jaszczurka zwinka;
- ptaki: łabędź krzykliwy, żuraw, bąk, bocian czarny, kormoran, czapla biała, zimorodek, remiz;
- owady: paź królowej, fruczak gołąbek przypominający kolibra, gdyż nektar z kielicha kwiatów wypija za pomocą ssawki.
Chobienia w literaturze
Do Köben trafiają w październiku 1939 r. bohaterowie powieści R. Mroza "Parabellum" (tom II) "Horyzont zdarzeń": Stanisław Zaniewski i Maria Herensztad, podczas ucieczki z Rawitsch[14].
Postacie związane z Chobienią
- Johann Heermann (1585-1647) – jeden z najwybitniejszych twórców ewangelickich pieśni religijnych, zwany śląskim Hiobem lub Piewcą z Chobieni
- Rudi Mideck – autor obrazów z życia codziennego przedwojennej Chobieni
- Ludwika Ogorzelec (ur. 1953) – artystka-rzeźbiarz, znana za granicą autorka monumentalnych przestrzennych rzeźb
- Friedrich Pondel (1830-?) – malarz urodzony w Chobieni, przedstawiciel malarskiej szkoły monachijskiej
- Piotr Przysłupski (ur. 1950) – fizyk, autor prac naukowych z dziedziny fizyki ciała stałego
- Lesław Zimny (ur. 1949) – specjalista w dziedzinie agronomii, autor publikacji naukowych i leksykograficznych
Przypisy
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ Andreas Kieseler, Felix Biermann, Dominik Nowakowski, Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r. In: K. Chrzan/Krz. Czapla/S. Moździoch (Hrsg.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (Wrocław-Głogów 2014) 269-334. [online] [dostęp 2019-01-22] (ang.).
- ↑ Jarosław Kuczer. 2004. Znaczenie rodu von Kottwitz w enklawie chobieńskiej w latach 1477-1638. Studia Zachodnie 7, Uniwersytet Zielonogórski, s. 75-87.
- ↑ Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638. (Chobienia za czasów rodziny Kottwitz 1477-1638). Von Graf Wolfgang von Saurma aus Köben. Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1923, 48 stron.
- ↑ Krzysztof Próchnicki. Szkice do dziejów Chobieni. W: Rudna. Ilustrowana monografia gminy. Red. Stanisław Tokarczuk. Lubin 2010, s. 83-106. ISBN 83-86665-10-6.
- ↑ Heinz-K. Backhaus, Luzia Günther. Köben an der Oder. Unsere Heimatstadt im Bild. Herausgeber Richard Hoppe, Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, Wiesbaden 1984 (174 fotografii).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 13.9.2012].
- ↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.
- ↑ Felix Biermann, Andreas Kieseler, Dominik Nowakowski. Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r.
- ↑ R. Mróz, Horyzont zdarzeń, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2014, s. 47 i nast.
Literatura
- Emil Tschersich. Geschichte der Stadt Köben a. O. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron.
- Kaletyn T., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Chobieni, pow. Wołów, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 31, 1965, s. 280.
Linki zewnętrzne
- Szczegółowa historia Chobieni
- Pomnik poległych żołnierzy niemieckich w I. wojnie światowej
- Koeben (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 242.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
