Katedra św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu

Katedra greckokatolicka pw. św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu

8 z dnia 26.11.1947 oraz 108 z 14.02.1962
katedra
Katedra we Wrocławiu od ul. Piaskowej
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Wyznanie	katolickie
Kościół	greckokatolicki
Katedra	od 1997
Wezwanie	św. Wincentego i św. Jakuba
Historia Data powołania 1240 Data zakończenia budowy XIV i XV w. Aktualne przeznaczenie eparchia wrocławsko-gdańska
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Wrocławia Katedra greckokatolicka pw. św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu
Położenie na mapie Polski Katedra greckokatolicka pw. św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Katedra greckokatolicka pw. św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu
51°06′46″N 17°02′17″E

Katedra greckokatolicka pw. św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu – katedra greckokatolicka we Wrocławiu. Położona przy pl. Nankiera 15.

Historia

Kościół został ufundowany przez Henryka Pobożnego wraz z klasztorem dla sprowadzonych z Pragi franciszkanów ok. 1240 (być może już w 1232 lub 1234). Pierwsza źródłowa wzmianka o pojawieniu się franciszkanów we Wrocławiu pochodzi z Codex diplomaticus Silesiae z 1234 r. Kolejne przekazy dotyczące kościoła św. Jakuba związane są z utworzeniem prowincji czesko-polskiej na kapitule prowincjalnej w Pradze 24 lipca 1238 r. Według Kroniki Fürstenhaina 14 października 1239 r. odbyła się kapituła we Wrocławiu pod przewodnictwem czesko-polskiego prowincjała Tworzymira. Początkowo kościół nosił wezwanie św. Jakuba i był zbudowany w stylu romańskim. Jeszcze w trakcie budowy krypta pod kościołem stała się miejscem pochówku fundatora - księcia Henryka Pobożnego, który w 1241 zginął w bitwie z Mongołami pod Legnicą. W kościele, wzmiankowanym w 1254 jako ukończony, ogłoszono 16 grudnia 1261 przywilej lokacyjny Nowego Miasta na prawie magdeburskim, umożliwiający dalszy rozwój Wrocławia. Kościół ten był trójnawową halą i posiadał jedno- lub dwuprzęsłowe prezbiterium.

W wiekach XIV i XV poddany poważnej przebudowie i rozbudowie, która z braku środków ciągnęła się bardzo długo i z przerwami. W tym czasie powstała nawa główna kościoła o długości 77,5 m i wys. 23 m w przeważającym do dziś stylu gotyckim. Czworobok klasztorny przylega do kościoła od północy, co jest nietypowe dla tej części Europy.

Na początku XVI w. franciszkanie w większości albo przeszli na protestantyzm albo opuścili Wrocław. Ci z nich, którzy pozostali, w 1529 przenieśli się do kościoła św. Doroty. Opuszczony przez franciszkanów kościół przejęli norbertanie (premonstratensi) przeniesieni z przeznaczonego decyzją rady miejskiej do wyburzenia zespołu klasztornego w miejscu obecnego kościoła św. Michała Archanioła na Ołbinie. Norbertanie w dniu 3 czerwca 1530 poświęcili kościół swemu patronowi z Ołbina – świętemu Wincentemu. W latach 1619–1625 zburzono lektorium z częścią romańskiej krypty.

W latach 1662–1674 kościół otrzymał bogate wyposażenie barokowe, m.in. w 1667 Franz Zeller i Georg Czermak zbudowali nowy ołtarz. Za rządów opata Andreasa Gebela rozpoczęto w 1673 przebudowę klasztoru w stylu barokowym. Późnobarokowa kaplica pw. Matki Boskiej Bolesnej (później Najświętszego Sakramentu) została natomiast wzniesiona przy południowej elewacji w latach 1723–1727 przez Christopha Hacknera.

Zespół poklasztorny przy katedrze (obecnie gmach Wydziału Filologii Uniwersytetu Wrocławskiego)

Po sekularyzacji zakonu w 1810 kościół przekształcono w parafialny, zaś budynki klasztoru przeznaczono na siedzibę sądu.

W ostatnich dniach II wojny światowej kościół uległ ciężkim zniszczeniom, m.in. zawaliła się wieża, a wraz z nią część ściany bocznej i sklepień. Zachowane w dobrym stanie stalle przeniesiono do chóru katedry. Odbudowa trwała ponad 40 lat. Została rozpoczęta w 1947 r. i zakończona w 1991 r. ponowną konsekracją. Odbudowany kościół (latarnia i hełm wieży ukończony dopiero w latach 80.) przez jakiś czas służył tymczasowo jako garnizonowy, w zastępstwie odbudowywanego po pożarze kościoła św. Elżbiety.

W 1997 papież Jan Paweł II i kard. Henryk Gulbinowicz przekazali świątynię kościołowi greckokatolickiemu jako siedzibę eparchii wrocławsko-gdańskiej. W latach 1997–1999 ostatecznie ukończono renowację, m.in. przełożono dach.

Parafia greckokatolicka we Wrocławiu istnieje od 1956 roku. Należy do eparchii wrocławsko-gdańskiej.

Kaplica Hochberga

W latach 1723–1728, na fundamentach kaplicy gotyckiej, dobudowano do południowej nawy kościoła nową barokową kaplicę wg projektu Christopha Hacknera. Zleceniodawcą budowy był hrabia Ferdinand Hochberg, opat klasztoru norbertanów, który postanowił przygotować w niej miejsce swojego pochówku. W 1725 roku pod kopułą namalowano freski ze scenami z życia Matki Boskiej, we wnętrzu umieszczono rzeźby dłuta Jana Jerzego Urbańskiego, kamienne ozdoby z warsztatu Jana Adama Kharingera i między innymi kratę uznaną za arcydzieło sztuki kowalskiej. W ołtarzu umieszczono XV – wieczną Pietę, na zewnątrz zaś rzeźby Matki Boskiej, św. Barbary i św. Jana Nepomucena. Kaplica została poważnie zniszczona podczas bombardowań w 1945 roku. Szczególnie ucierpiało wnętrze kaplicy, które całkowicie utraciło swoje wyposażenie przez częściowe zarwanie i spękaniu sklepienia i konstrukcji kopuły, z której odpadła większość pokrytych freskami tynków. Zapadło się również sklepienie krypty znajdującej się pod kaplicą. Zniszczeniu uległo ponad 90% powierzchni fresków oraz większość dekoracji ściennych.

W latach 2000–2013 roku dokonano za kwotę prawie 10 mln złotych rekonstrukcji wystroju wnętrza, przywracając sztukaterie oraz polichromie na sklepieniach. Pieta nad ołtarzem jest dokładną kopią oryginału będącego w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Ołtarz został złożony z 1300 fragmentów, które zostały odnalezione w gruzie wypełniającym wnętrze.

Galeria

• 
  Barokowa kaplica Hochberga
• 
  Portal
• 
  Nawa główna
• 

Inne katedry we Wrocławiu

Poza greckokatolicką katedrą we Wrocławiu znajdują się jeszcze cztery katedry należące do innych wyznań. Są to:

• rzymskokatolicka archikatedra św. Jana Chrzciciela
• luterański kościół Opatrzności Bożej – siedziba biskupa, odpowiednik katedry
• polskokatolicka katedra pw. św. Marii Magdaleny
• prawosławna katedra pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Zobacz też

• Sobór św. Jana Chrzciciela w Przemyślu

Linki zewnętrzne

• Katedra (greckokatolicka) św. Wincentego i Jakuba we Wrocławiu
• Katedra pw. św. Wincentego i św. Jakuba na starych i współczesnych fotografiach

Bibliografia

• Kozaczewski Tadeusz, Pierwotny kościół franciszkański we Wrocławiu, „Rozprawy Komisji Historii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, t. 3, Wrocław 1963.
• Lasota Czesław, Rozpędowski Jerzy, Rozwój przestrzenny kościoła franciszkanów we Wrocławiu, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej”, nr 15, Studia i Materiały, nr 8, Wrocław 1981, s. 53–63
• Żurek A., Kościół św. Wincentego, [w:] J. Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 410
• Małachowicz Edmund, Książęce rezydencje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1994
• Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, DiG, Warszawa 2000