Jan Karol Chodkiewicz: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Galeria: drobne redakcyjne |
→Życiorys: drobne merytoryczne |
||
Linia 31: | Linia 31: | ||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Wnuk [[Hieronim Chodkiewicz|Hieronima]], [[kasztelan]]a [[Wilno|wileńskiego]], syn [[marszałek wielki litewski|marszałka wielkiego litewskiego]] i kasztelana wileńskiego [[Jan Hieronimowicz Chodkiewicz|Jana Hieronimowicza]] oraz wojewodzianki krakowskiej [[Krystyna Zborowska|Krystyny Zborowskiej]] herbu Jastrzębiec. |
Wnuk [[Hieronim Chodkiewicz|Hieronima]], [[kasztelan]]a [[Wilno|wileńskiego]], syn [[marszałek wielki litewski|marszałka wielkiego litewskiego]] i kasztelana wileńskiego [[Jan Hieronimowicz Chodkiewicz|Jana Hieronimowicza]] oraz wojewodzianki krakowskiej [[Krystyna Zborowska|Krystyny Zborowskiej]] herbu Jastrzębiec (siostry straconego [[Samuel Zborowski|Samuela Zborowskiego]]). |
||
Zdobywał wykształcenie na [[Uniwersytet Wileński|Akademii Wileńskiej]]. W latach 1586–1589 studiował wraz z bratem [[Aleksander Chodkiewicz (wojewoda trocki)|Aleksandrem]] filozofię i prawo w [[jezuici|jezuickiej]] akademii w [[Ingolstadt]]. |
Zdobywał wykształcenie na [[Uniwersytet Wileński|Akademii Wileńskiej]]. W latach 1586–1589 studiował wraz z bratem [[Aleksander Chodkiewicz (wojewoda trocki)|Aleksandrem]] filozofię i prawo w [[jezuici|jezuickiej]] akademii w [[Ingolstadt]]. |
Wersja z 12:02, 8 mar 2019
Ten artykuł od 2014-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
anonimowy portret Jana Karola Chodkiewicza z XVII wieku | |
Gryf z Mieczem | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia |
1560 |
Data i miejsce śmierci |
24 września 1621 |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci |
z Zofią Mielecką: |
Jan Karol Chodkiewicz herbu własnego (ur. 1560, zm. 24 września 1621 r. w Chocimiu) – hetman wielki litewski od 1605, hetman polny litewski od 1600, wojewoda wileński od 1616, starosta generalny żmudzki od 1599, w 1596 mianowany podczaszym litewskim[1], hrabia na Szkłowie, Nowej Myszy i Bychowie, pan na Mielcu i Kraśniku (w latach 1593–1611). Jeden z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych początku XVII w.
Życiorys
Wnuk Hieronima, kasztelana wileńskiego, syn marszałka wielkiego litewskiego i kasztelana wileńskiego Jana Hieronimowicza oraz wojewodzianki krakowskiej Krystyny Zborowskiej herbu Jastrzębiec (siostry straconego Samuela Zborowskiego).
Zdobywał wykształcenie na Akademii Wileńskiej. W latach 1586–1589 studiował wraz z bratem Aleksandrem filozofię i prawo w jezuickiej akademii w Ingolstadt.
W Jarosławiu 28 listopada 1620 wziął ślub z księżną Anną Alojzą Ostrogską, córką Aleksandra i Anny Zofii Kostczanki, herbu Dąbrowa.
Wojny kozackie i mołdawskie
Swoją karierę wojskową rozpoczął w 1596 od udziału w tłumieniu powstania Nalewajki, który wraz z wojskiem kozackim pustoszył miasta na wschodnich ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1599 został starostą generalnym żmudzkim, rok później wziął udział w zwycięskiej wyprawie hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na Wołoszczyznę.
Wojna inflancka
W 1600 został hetmanem polnym litewskim i pod wodzą hetmana wielkiego Krzysztofa "Pioruna" Radziwiłła wziął udział w wojnie inflanckiej. W 1601 dowodził w zwycięskiej bitwie nad armię szwedzką w pod Kokenhausen. W październiku 1602 objął po Zamojskim naczelne dowództwo w Inflantach: odebrał Szwedom Dorpat (9–13 kwietnia 1603) i obronił Rygę. 23 września 1604 odniósł zwycięstwo w bitwie pod Białym Kamieniem, gdzie dowodząc oddziałem w sile 2 tys. ludzi pobił siedmiotysięczną armię szwedzką - straty po stronie szwedzkiej wynosiły 3 tys., przy 150 stratach własnych.
W 1605 odniósł kolejne zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kircholmem. Jego czterotysięczny oddział pobił czternastotysięczny korpus szwedzki, 9 tys. żołnierzy przeciwnika poniosło śmierć; zdobyto 60 nieprzyjacielskich sztandarów i 12 dział. Zwycięstwo to rozsławiło imię Chodkiewicza w całym ówczesnym świecie. Gratulacje przysłali mu m.in. papież Paweł V, cesarz Rudolf II Habsburg, król Anglii Jakub I Stuart, sułtan Ahmed I i szach perski Abbas I Wielki. Sejmiki ziemskie Rzeczypospolitej uchwalały vota, żądając od króla Zygmunta III wynagrodzenia trudów wielkiego wodza. Wkrótce też król przyznał mu buławę wielką litewską (choć jest możliwe, że otrzymał ją jeszcze przed tym zwycięstwem) i liczne nadania ziemskie.
W czasie wojny o Inflanty Chodkiewicz dał się poznać jako znakomity strateg i mistrz taktyki, szczególnie umiejętnie potrafiący operować formacjami husarii, rzucając je na wroga w przełomowym momencie bitwy.
Rokosz sandomierski i ponowne walki ze Szwedami
W 1607, odwołany z inflanckiego teatru działań, zajął się tłumieniem rokoszu sandomierskiego. W Wielkim Księstwie Litewskim jego wojsko zniosło oddziały rokoszan, sformowane przez wroga Chodkiewiczów, kasztelana wileńskiego Janusza Radziwiłła. 6 lipca 1607, dowodząc prawym skrzydłem królewskim pokonał rokoszan w bitwie pod Guzowem. W 1608 doprowadził do podpisania zawieszenia broni ze Szwedami. Jednak już wkrótce, gdy Szwedzi zerwali rozejm i wznowili walkę (1609) został zmuszony ponownie odbijać z rąk szwedzkich Parnawę (z braku piechoty, w trzaskającym mrozie własnym przykładem skłonił husarię do szturmu na zamek) i Dyjament.
Wojna moskiewska
W czasie wojny polsko-rosyjskiej stanął na czele wyprawy na Moskwę. 10 września 1611 pospieszył z nieudaną odsieczą oblężonej polskiej załodze moskiewskiego Kremla, ścierając się z powstańcami rosyjskimi. Druga próba odsieczy w 1612 też nie zakończyła się powodzeniem. W latach 1613–1615 przeprowadzał działania osłonowe Smoleńska, dzięki czemu to miasto pozostało w granicach Rzeczypospolitej. W 1617 został wodzem naczelnym wyprawy królewicza Władysława, która zamierzała odbić Moskwę.
11 października 1617 Chodkiewicz zdobył Dorohobuż, na leże zimowe zapadł w Wiaźmie. W Tuszynie jego wojska zasiliło 20 000 kozaków pod wodzą hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego. Jednak pomimo ponawianych prób zdobycia stolicy Rosji wyprawa zakończyła się niepowodzeniem (nieudany nocny szturm 10/11 października 1618).
Obrona Chocimia
Był także dowódcą połączonych wojsk polskich i litewskich w czasie obrony Chocimia przed Turkami w roku 1621. Zmarł w oblężonym przez Turków obozie pod Chocimiem.
Gospodarka i mecenat
Był świetnym administratorem odziedziczonych lub powierzonych sobie dóbr. Wznosił liczne zamki, obwarowywał miasta, fundował kościoły i klasztory. W Kretyndze zbudował kościół i klasztor bernardynów, w 1602 ufortyfikował Lachowicze. Zbudował warownię w Bychowie. W Krożach ufundował w 1614 kościół i kolegium jezuickie, w Nieświeżu kościół jezuicki św. Michała, w Szkudach zbudował kościół św. Trójcy i szkołę dla jezuitów.
Patron
Do 1939 roku imię hetmana nosił 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich w Baranowiczach, a w latach 1994–2000 14 Brygada Pancerna Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.
W Boguszowicach dzielnicy Rybnika działa 17 Męska Drużyna Harcerska im. Jana Karola Chodkiewicza.
Galeria
-
Marcello Bacciarelli, Portret Jana Karola Chodkiewicza, 1781
-
Jan Karol Chodkiewicz
-
Jan Karol Chodkiewicz pod Kircholmem 1605
-
Józef Brandt, Bitwa pod Chocimiem, 1867; Jan Karol Chodkiewicz w centrum obrazu, w czerwonym stroju
-
Jan Karol Chodkiewicz
-
Jan Karol Chodkiewicz
-
Jan Karol Chodkiewicz. Wiek ok. 30 lat.
-
Śmierć Jana Karola Chodkiewicza
-
Jan Karol Chodkiewicz z buławą
-
Jan Karol Chodkiewicz na koniu
-
Jan Karol Chodkiewicz jako Wielki Hetman Litewski
-
Pomnik Jana Karola Chodkiewicza w Komorowie
Zobacz też
- Wykaz literatury uzupełniającej:
Przypisy
- ↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku: spisy, opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 144.
Linki zewnętrzne
- Gryf zbroyny Iasnie Wielmoznemu Panu Ie.o M. P. Ianowi Karolowi Chodkiewiczowi Hrabi na Szkłowie, Myszy, y Bychowie, Woiewodzie Wilenskiemu, Nawyzszemu Hetmanowi W. X. L. Gubernatorowi Iflantskiemu P. memu Mośćiwemu, y Patronowi. Przez Naniższego Sługę Jozefa Karcana opisany. Roku 1617. April. Dnia 15. – Karcan Józef
- Historya Jana Karola Chodkiewicza Woiewody Wilenskiego, Hetmana Wielkiego W.X.L. Tom I
- Historya Jana Karola Chodkiewicza Woiewody Wilenskiego, Hetmana Wielkiego W.X.L. Tom II
- Pamiątka rycerstwa sarmackiego i senatorów obojga narodów przy żałosnej śmierci wielkiego senatora męstwem i dzielnością po septemtrionie wsławionego, Jaśnie Wielmożnego Pana Jana Karola Chodkiewicza
- Jan Karol Chodkiewicz y Jan Weyher, Wielmożni, Waleczni, Poboźni, Woiewodowie pamiecią pogrzebną wspomnieni – Birkowski, Fabian (1566–1636)
- Korrespondencye Jana Karola Chodkiewicza poprzedzone opisem rękopismów z archiwum radziwiłłowskiego, znajdujących się w Bibliotece Ordynacyi Krasińskich połączonej z Muzeum Konstantego Świdzińskiego
- Kazanie na pogrzebie Iasnie Wielmoznego Pana P.Iana Karola Chodkiewicza Hrabie ze Szkłowa y Myssy, na Bychowie, Woiewody Wileńskiego, Korony Polskiey przeciw Osman Sułtanowi, a W.X.L. Hetmana Naywyżsego, Gubernatora Ziemie Inflantskiey, Derpskiego, Lubossańskiego, Wielońskiego etc.etc. Starosty – Czarliński, Bonawentura
- Legenda czy prawda o grobie hetmana Karola Chodkiewicza w Jarosławiu w świetle historycznych badań.
- Żywot J. K. Chodkiewicza: wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego W. Ks. Lit, Tomy 1–2
- Absolwenci i studenci Akademii i Uniwersytetu Wileńskiego Towarzystwa Jezusowego
- Chodkiewiczowie herbu własnego
- Hetmani polni litewscy
- Hetmani wielcy litewscy
- Podczaszowie wielcy litewscy
- Wojewodowie wileńscy (I Rzeczpospolita)
- Starostowie generalni żmudzcy
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Uczestnicy wojny polsko-szwedzkiej 1600–1611 (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-rosyjskiej 1609–1618 (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-tureckiej 1620–1621 (strona polska)
- Ludzie związani z Jarosławiem (Polska)
- Ludzie związani z Mielcem
- Ludzie związani z Kretyngą
- Ludzie związani ze Szkudami
- Patroni jednostek Wojska Polskiego
- Uczestnicy walk z rokoszem Zebrzydowskiego
- Urodzeni w 1560
- Zmarli w 1621