Kościół i klasztor franciszkanów w Okoličném

Kościół i klasztor franciszkanów w Okolicznem – zespół klasztorny na Słowacji, w dzielnicy Liptowskiego Mikułasza (do 1971 r. samodzielnej wsi) zwanej Okoliczne. Składa się z dawnego klasztoru franciszkanów oraz kościoła pod wezwaniem św. Piotra z Alkantary, położonych nad brzegiem Wagu. Jako wytwór czystego, dojrzałego gotyku jest cennym świadkiem końca epoki średniowiecza. Zarówno w całości jak i w wielu szczegółach stanowi jeden z najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej na Liptowie.

Położenie

Zespół, położony na prawym brzegu Wagu, stanowi dominantę wschodniej części Liptowskiego Mikułasza.

Historia

Zespół klasztorny został zbudowany w latach 1476-1492 w stylu gotyckim. W 1697 r. był przebudowany w stylu późnorenesansowym, a w latach 1903-1904 restaurowany według planów architekta O. Sztehla. Obecnie nie wykorzystywany jako klasztor.

Architektura

Klasztor, wzniesiony na planie prostokąta wokół wewnętrznego dziedzińca, pierwotnie był na parterze otwarty ku niemu arkadowymi krużgankami. Przebudowywany w XVI i XVII w. Zachowały się w nim renesansowe sklepienia, portale i okna.

Kościół, usytuowany na północ od zabudowań klasztornych, orientowany, posiada formę trójnawowej pseudobazyliki z wydłużonym prezbiterium, oddzielonym od nawy głównej wydatnym łukiem tęczowym. Nawy nakryte są wspólnym dachem dwuspadowym. Podobnym dachem, niższym od dachu nawy, nakryte jest prezbiterium. Nietypowo usytuowana czworoboczna wieża z zegarem słonecznym, nakryta cebulastym hełmem z wysmukłą latarnią, przylega do południowej ściany prezbiterium. Pod wieżą znajduje się przejście do budynku klasztoru, stanowiącego jedną całość z kościołem.

Czteroprzęsłowe prezbiterium długości 15 m, zamknięte trójbocznie, oświetlone jest czterema wysokimi oknami i nakryte pięknym sklepieniem sieciowym. Nawy (również czteroprzęsłowe) przykryte są sklepieniem gwiaździstym, wspartym na sześciu ośmiobocznych filarach o kwadratowych bazach. Do głównej nawy, długości 27 m, światło przenika jedynie dwoma gotyckimi oknami w jej południowej ścianie. Od zachodu nawę kończy niewysoki chór o trzech przęsłach, wsparty na dwóch przysadzistych filarach. Okazałe organy pochodzą z warsztatu mistrza J. Tučeka z Kutnej Hory w Czechach. Od północnej strony do naw dobudowana jest kaplica szerokości dwóch przęseł, sklepiona sieciowo i nakryta osobnym dachem. Pod jej posadzką znajdują się groby miejscowych ziemian z rodziny Okolicsanyich.

Wyposażenie kościoła

Wyposażenie kościoła w większości XVIII-wieczne, barokowe. W jego skład wchodzi osiem bogato zdobionych ołtarzy, ambona z figurami czterech Ewangelistów oraz cenne, rzeźbione ławki z 1721 r. Olejne obrazy przedstawiające stacje Drogi krzyżowej na ścianach pochodzą najprawdopodobniej z XVII w. Z pierwotnego wyposażenia świątyni zachował się m.in. krucyfiks z ok. 1490 r. W ołtarzu św. Andrzeja z 1710 r. znajdowały się pierwotnie rzeźby św. Barbary i św. Katarzyny – dzieła Mistrza Pawła z Lewoczy z ok. 1510 r. W kościele znajdował się również obraz przedstawiający Najświętszą Marię Pannę z początku XVI w., dzieło miejscowego artysty, zwanego „mistrzem z Okolicznego”. Pochodził on z pierwszego ołtarza głównego kościoła, powstałego w pierwszej dekadzie XVI w.

Muzeum L. Mattyasovszkiego

W południowej nawie kościoła znajduje się nowo odkryty, gotycki portal, który ujawnia zarówno fragmenty pierwotnych polichromii kościoła jak i znaki (gmerki) dawnych kamieniarzy. Prowadzi on do znajdującego się obecnie w budynku klasztornym Muzeum L. Mattyasovszkiego (słow. Muzeum L. Mattyasovszkého). Ekspozycja obejmuje cztery części tematyczne. Jedna z nich poświęcona jest postaci osiemnastowiecznego nitrzańskiego biskupa Ladislava (Władysława) Mattyasovszkiego z Markuszowiec. W innej można obejrzeć m.in. wspomniane wyżej dwie gotyckie rzeźby (poprzednio eksponowane w Galerii P. M. Bohúňa w Liptowskim Mikułaszu).

Bibliografia

• Hochmuth Zdenko a kolektív: Nízke Tatry – západ. Turistický sprievodca ČSSR č. 10, wyd. Šport, Slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1982;
• Informacja o zabytku na stronie miasta Liptowski Mikułasz