Dominik Merlini

Dominik Merlini, po 1750

Płyta nagrobna Dominika Merliniego w katakumbach warszawskich Powązek

Pałac na Wodzie w Warszawie

Domenico Merlini (ur. 22 lutego 1730 w Castello Valsolda nad jeziorem Como, zm. 20 lutego 1797 w Warszawie) – działający w Polsce architekt pochodzący z regionu jezior Como (Lombardia, Włochy) i Lugano (Ticino, Szwajcaria), z którego wywodzą się najwybitniejsi Komaskowie epoki baroku.

Życiorys

W wieku dwudziestu lat opuścił Lombardię i przyjechał do Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był spokrewniony.

W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, królem był August III Sas, zaś architektem królewskim - Jakub Fontana. To właśnie od niego się uczył. Już w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostał nim aż do swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd naczelnego architekta Rzeczypospolitej.

Do jego głównych zadań należała konserwacja, remonty i opiekowanie się istniejącymi już gmachami. Dlatego też większość budowli, o których mówimy dziś, że były jego autorstwa, została po prostu przez niego przebudowana. Przebudowy te były jednak tak radykalne, że nawet z brył nie pozostawało wiele.

Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim kompleksie pałacowo-ogrodowym w Łazienkach Królewskich. Kompleks w znanym dzisiaj kształcie powstał według idei Merliniego, na miejscu wcześniejszej małej rezydencji królewskiej.

Na początku swej pracy budował on w stylu późnego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał się w Europie. To, że "przeszedł na klasycyzm", było w dużej mierze zasługą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do "wynalazków" Merliniego należy portyk kolumnowy poprzedzający wejście główne, które jest wgłębione w stosunku do linii ściany frontowej budynku.

Charakterystyczne dla stylu Merliniego są kamienne balustrady, którymi wieńczył fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie), liczne ozdobne wsporniki, czyli elementy znajdujące się między kolumną a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem).

Merlini nie tworzył wyłącznie dla króla. Budował wiele dworów, pałaców i kamienic magnackich.

W roku 1787 przeprowadził częściową restaurację Zamku Wawelskiego. Jak obliczyli historycy, Dominik pozostawił po sobie ok. 50 dzieł. Największe z nich to Łazienki, poza tym przebudowa wnętrz Zamku Królewskiego, kilka ratuszy w całej Polsce, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, obiekty użyteczności publicznej, teatry i kaplice.

Został desygnowany przez konfederację targowicką do zasiadania w Komisji Skarbowej Koronnej.

Dominik Merlini zmarł w 1797 w Warszawie i został pochowany w katakumbach Cmentarza Powązkowskiego.

Wiele jego dzieł zostało przebudowanych w XIX wieku, liczne zniszczone w czasie II wojny światowej, część odbudowano po 1945.

Ważniejsze projekty

• Willa własna przy placu Trzech Krzyży
• Królikarnia
• Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (przebudowany w 2 poł. XIX wieku)
• przebudowa Pałacu Borchów
• Brama Grodzka w Lublinie
• Cerkiew i monaster Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie

Budynki zaprojektowane w warszawskich Łazienkach

• Biały Domek (1774–1776) (prawdopodobnie)
• Pałac Myślewicki (1775–1779)
• Wodozbiór (1777–1778)
• Ermitaż (po pożarze w 1777)
• Nowa Kordegarda (1779–1780)
• Stara Pomarańczarnia (1786-1788)
• Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793)

• 
  Warszawa - Kościół św. Boromeusza na Powązkach (tylko fasada)
• 
  Warszawa – Pałac Królikarnia
• 
  Warszawa - Klasztor i cerkiew Bazylianów
• 
  Warszawa - Pałac Myślewicki w Łazienkach
• 
  Warszawa - Nowa Kordegarda w Łazienkach
• 
  Lublin - Brama Grodzka

Linki zewnętrzne

• Dominik Merlini na Warszawikii