Jan Szklarek

Jan Szklarek ps. "Roja", "Kotwicz", "Lis", "Florian Lewicki" (ur. 27 grudnia 1897 w Kijowie, zm. 18 lutego 1947 w więzieniu mokotowskim w Warszawie) – major kawalerii Wojska Polskiego, żołnierz ZWZ-AK, NOW i NZW, dowódca oddziału partyzanckiego, komendant Okręgu III Białostockiego NZW.

Był synem Jana Szklarka, właściciela majątku ziemskiego i Heleny z domu Płońskiej. Uczęszczał do szkoły miejskiej i gimnazjum państwowego w Kijowie. W 1913 podjął studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Kijowskiego. W maju 1915 musiał je przerwać, gdyż został powołany do armii rosyjskiej. Skierowano go do Szkoły Oficerów Kawalerii w Jelizawietgradzie, którą ukończył w październiku 1916 r. Walczył w szeregach 1 Pułku Kozackiego w rejonie Baranowicz.

W 1917 r. wstąpił do formowanego na Ukrainie I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, w którym awansował do stopnia podporucznika. Po rozwiązaniu Korpusu przez Niemców został osadzony w obozie dla internowanych w Kownie, z którego zwolniono go w czerwcu 1918 r. W sierpniu tego roku wstąpił na ochotnika do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Walczył pod Lwowem, Zamościem, Łuckiem, Ostrogiem.

Pełnił służbę w 7 Pułku Strzelców Konnych w Poznaniu . W 1926 został urlopowany z wojska z powodu odmowy udziału w zamachu majowym Józefa Piłsudskiego. Jednakże już w styczniu 1927 został przywrócony do czynnej służby wojskowej. Otrzymał przydział do Dowództwa Okręgu Korpusu III jako kierownik placówki wywiadowczej na obszar Republiki Litewskiej. Od 1937 był kierownikiem transportu kolejowego DOK III.

Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. jako dowódca Kompanii Karabinów Maszynowych Przeciwlotniczych typu B Nr 37, zmobilizowanej przez 81 Pułk Strzelców Grodzieńskich w Grodnie. Walczył w rejonie miejscowości Mosty, Grodno, Sejny, Suwałki. Został internowany wraz ze swoją kompanią na Łotwie. Po zajęciu tego państwa przez Sowietów przebywał w rejonie miejscowości Szawle.

W czerwcu 1941, po inwazji niemieckiej na ZSRR, zaangażował się w działalność konspiracyjną – początkowo w szeregach ZWZ-AK, a od kwietnia 1943 w Narodowej Organizacji Wojskowej. Został inspektorem Okręgu Białostockiego i komendantem szkoły podchorążych. W tym czasie otrzymał awans do stopnia majora. Jednocześnie już od września 1941 był dowódcą oddziału partyzanckiego działającego na Białostocczyźnie. Do najważniejszych jego akcji bojowych należało schwytanie w zasadzce 1 maja 1943 r. w majątku Poryty koło Łomży ministra Rzeszy i generalnego gubernatora Ost Alfreda Rosenberga. Wymieniono go na 402 aresztowanych Polaków z więzień w Białymstoku, Grajewie, Łomży i Szczuczynie. Niemcy zobowiązali się także do nie podejmowania represji wobec miejscowej ludności. Ponadto oddział mjr. J. Szklarka m.in. w sierpniu 1943 rozbił obóz pracy w Knyszynie, uwalniając osadzonych tam Polaków, w czerwcu 1944 zwycięsko walczył z niemieckimi oddziałami pancernymi i 285 Batalionem Waffen-SS, w lipcu i sierpniu tego roku podczas ofensywy sowieckiej prowadził liczne działania dywersyjne na tyłach frontu na obszarze Lasów Augustowskich i Puszczy Knyszyńskiej.

W sierpniu 1944 wobec zagrożenia sowieckiego mjr J. Szklarek rozwiązał swój oddział. W lutym 1945 po przejściu frontu wznowił działalność zbrojną, tym razem skierowaną przeciw polskim komunistom. Z ważniejszych akcji można wymienić ataki na posterunki MO w Zawadach w marcu 1945 i Kobylinie pod koniec listopada tego roku. Jednocześnie od sierpnia pełnił funkcję komendanta Okręgu III Białostockiego NZW. Organizował na swoim obszarze Pogotowie Akcji Specjalnej. We wrześniu 1945 r. wydał rozkaz przeprowadzenia pacyfikacji kilku białoruskich wsi, którą przeprowadziła 3 Wileńska Brygada NZW Romualda Rajsa ps. "Bury".

28 marca 1946 został aresztowany przez UB. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go 10 grudnia tego roku na karę śmierci. Został stracony 18 lutego 1947 w więzieniu mokotowskim.

Awanse

• porucznik - ze starszeństwem z 1 grudnia 1922 r. w korpusie oficerów jazdy
• rotmistrz - 22 lutego 1934 r. ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 r. i 10 lokatą w korpusie oficerów kawalerii

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych

Źródła

• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 592, 613.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 323, 362.
• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 160, 661.