Braniewo

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Burmistrz
Powierzchnia	12,36 km²
Populacja (2004) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa = | numer kierunkowy = | państwo = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | zdjęcie = | opis zdjęcia = | współrzędne = | flaga = | nazwa oryginalna = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "fax_um", "sekundN", "flaga_miasta", "Miasto", "herb_miasta", "gęstość", "grodzki", "tel_um", "mail_um", "rodzaj_gminy", "kod_poczt", "populacja", "tablica_rej", "gmina", "galeria_commons", "domena", "nr_kier", "powiat", "adres_um", "prawa_miejskie", "założone", "sekundE", "TERYT", "stopniN", "kod_poczt_um", "aglomeracja", "mapa_miasta", "stopniE", "minutE", "miejska", "SIMC", "minutN", "dopełniacz_miasta", "mail", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "województwo".

Braniewo (dawniej Braunsberga, niem. Braunsberg) – miasto gminne w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego. Miasto położone jest na Równinie Warmińskiej, nad rzeką Pasłęką.

Według danych z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL, miasto miało 18 068 mieszkańców.

Dane ogólne

Najstarsze miasto warmińskie, położone na lewym brzegu rzeki Pasłęki, w pobliżu ujścia do Zalewu Wiślanego, do końca XVIII w. port handlowy. Obecnie lokalny ośrodek przemysłowy; m.in. przemysł elektrotechniczny, skórzany, spożywczy (browar i mleczarnia). Miasto posiada stadninę koni, ogród botaniczny i zoologiczny. W Braniewie stacjonuje 9 Brygada Kawalerii Pancernej i 16 Pomorski Pułk Artylerii. Niestety przemysł w Braniewie prawie całkowicie przestał istnieć. Mleczarnia, garbarnie i przemysł elektrotechniczny nie istnieją od lat. W chwili obecnej browar po wielu perypetiach pozostaje zamknięty. Z zakładów produkcyjnych prym wiedzie fabryka mebli Okmed. Przy torze kolei rosyjskiej umiejscowiły sie terminale przeładunkowe Polfrost Terminal i Chemikals. W Braniewie znaduje się również więzienie.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, Braniewo ma obszar 12,36 km², w tym:

• użytki rolne: 28%
• użytki leśne: 0%

Miasto stanowi 1,03% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	18 068	100	9302	51,5	8766	48,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1461,8		752,6		709,2

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, średni dochód na mieszkańca wynosił 1282,34 zł.

Historia

Widok Braniewa wg miedziorytu z 1684 r.

Braniewo jest najstarszym miastem warmińskim, powstało ok. 1240 r. na miejscu dawnego staropruskiego grodu Brusebergue (wykształciło się wokół zamku krzyżackiego). Od około 1250 do 1340 Braniewo było siedzibą biskupów warmińskich, a do 1278 stolicą diecezji.

Pierwsza lokacja na prawie lubeckim miała miejsce w 1254 r., poniżej grodu, który powstał po 1240 r. W 1261 r. gród uległ całkowitemu zniszczeniu w wyniku II powstania pruskiego. W 1274 r. miasto Braunsberg (po polsku nazywane Brunsbergą) zostało wzniesione ponownie na nowym miejscu i 1 kwietnia 1284 otrzymało z rąk biskupa Henryka Fleminga nową lokację na prawie lubeckim. Murowany zamek wzniesiono po 1273 r. Został on rozbudowany pod koniec XIII i w XIV w. Zamek ten został rozebrany w latach 1873-1874 oraz 1928-1930. W tym okresie był to ważny ośrodek handlowy. Braniewo już od XIV w. było członkiem Hanzy oraz jedynym warmińskim portem morskim. Było też pierwszą siedzibą biskupów warmińskich i kapituły warmińskiej (stolicą) Warmii (w 1370 r. przeniesiono do Ornety, a później do Lidzbarka).

Ze względu na szybki rozwój miasta, a być może w celu osłabienia rosnącego znaczenie mieszczan, w roku1342 obok starej Brunsbergi biskup Herman z Pragi założył konkurencyjne Nowe Miasto. Położone było na przeciwnym brzegu Pasłęki). Nowe Miasto nie osiągnęło większego znaczenia, a w roku 1772 zostało połaczone administracyjnie ze starym miastem.

W latach 1466-1772 oba miasta znajdowały się w granicach Księstwa Warmińskiego, będącego częścią Prus Królewskich (od 1569 Polski). Przed rozbiorami miało tu swą siedzibę słynne jezuickie Colegium Hosianum założone przez biskupa Stanisława Hozjusza w 1565, którego zadaniem miało być niesienie misji rekatolizacji w Skandynawii. W tym czasie Braniewo stało się ważnym ośrodkiem szkolnictwa i kultury. Pierwsze na ziemiach polskich kolegium jezuickie powstało w 1565 r., a następnie seminarium diecezjalne (1567). W 1578 r. jezuici uruchomili seminarium papieskie. W 1589 powstała prywatna oficyna drukarska, która w 1697 wykupiona została przez jezuitów.. Wielokrotnie (aż do 1738) podejmowano starania o utworzenie uniwersytetu (bezowocnie). Spadkobiercą tradycji Hosianum było Liceum Hosianum, działające w Braniewie w latach 1818-1944. W 1780 r. Collegium Hosianum po kasacie jezuitów, przekształcone przez władze pruskie w Gymnasium Academikum, a od 1818 r. w Liceum Hosianum, przemianowane w 1912 r. na Akademię Państwową.

Od XV w. w Braniewie rozwijało się złotnictwo. Do najlepszych artystów warmińskiego baroku należał rzeźbiarz Jan Frey (ok. 17010-1784) oraz malarz Jan Lossau (1712-po 1788). W czasach wojen szwedzkich miasto wielokrotnie niszczone i grabione z kosztowności, podupadło. W 1772 r. anektowane przez Prusy, zostało stolicą powiatu w prowincji Prusy Wschodnie (rejencja królewiecka) oraz siedzibą garnizonu. Burzliwie się rozwijało (szkolnictwo, stocznia, drobny przemysł i rzemiosło). Brunsberga i okolice pozostały katolicką wyspą w morzu pruskiego protestantyzmu.

Do końca XVIII w. znajdował się tu port handlowy. W 1852 r. to tutaj otwarto pierwszą w Prusach linię kolejową na odcinku Braniewo-Kwidzyn. W 1854 r. zbudowano w Braniewie synagogę, która istniała do 1938 r. W 1887 r. powstała Szkoła Rolnicza, pierwsza w Prusach Wschodnich.

W 1945 r. Braniewo było zniszczone (w 85%) i splądrowane przez Armię Radziecką. Po II wojnie światowej nazwę miasta zmieniono na słowiańską – Braniewo. Po wojnie nie odbudowano starego miasta. Nie odbudowano (chociaż było to możliwe) ratusza ani słynnego Kamiennego Domu. W latach 1975-99 miasto było siedzibą urzędu gminy w północno-wschodniej części województwa elbląskiego, od 1999 należy do Warmii i Mazur jako powiat ziemski.

Zabytki

Bazylika mniejsza pw. św. Katarzyny

• Bazylika św. Katarzyny - kościół z lat 1343-1442
• Wieża bramna dawnego Zamku Biskupiego jest jedynym ocalałym fragmentem zamku. W pomieszczeniu na piętrze mieściła się kaplica.
• Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego. Kościół parafialny pw. Krzyża Świętego, położony nad rz. Pasłęką, na północ od starego miasta. Kościół został wybudowany przez jezuitów w latach 1722-1747. Znajdujący się tu obraz Tronu Łaski został uszkodzony (postrzelony) przez Szwedów w roku 1626 r. Ołtarz główny i boczne wykonane w reszelskim warsztacie Jana Chrystiana Schmidta. Z kolei ambona wykonana została przez Jana Freya.
• Kaplica św. Rocha
• Budynek Collegium Hosianum
• Kościół św. Trójcy (obecnie cerkiew greckokatolicka). Położony w obrębie Nowego Miasta (był kościołem parafialnych), budowla salowa z trójbocznym zamknięciem od wschodu, powstał na początku XVI w. Zakrystia i kruchta pochodzą z lat 1681-1686. Ołtarz główny był późnobarokowy, pochodził z warsztatu Jana Freya.
• Kościół parafialny św. Antoniego (przed 1945 r. ewangelicki) z XIX w.
• Cerkiew prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego przy ul. Wspólnej (dawna kaplica ewangelicka - od 1949 r. cerkiew prawosławna).
• Hospicjum dla konwertytów
• Pozostałości obwarowań miejskich
• Domy na ul. Kościuszki z 3 ćw. w XIX, bez cech stylowych wzniesione na piwnicach z w. XVIII.
• spichlerz tzw. Mariacki z XVII w.

Patronka Braniewa

Patronką Braniewa jest błogosławiona Regina Protmann dzięki staraniom proboszcza Bazyliki Mniejszej pw. Św. Katarzyny, ks. Tadeusza Brandysa od 13 czerwca 1999 r. Tego samego dnia miasto nadało jednej z ulic imię Skweru bł. Reginy Protmann oraz kościół pw. Św. Katarzyny podniesiono do godności Bazyliki Mniejszej.

Transport

Znaczny węzeł kolejowy i drogowy.

Linie kolejowe łączą Braniewo bezpośrednio z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):

• Braniewo – Bogaczewo – Elbląg – Tczew, tzw. Ostbahn
• Braniewo – Kaliningrad
• Braniewo – Olsztyn
• Braniewo – Elbląg przez Frombork (nieczynna od 1 kwietnia 2006 r.)
• Braniewo -- Szczytno

W mieście krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie:

• 22 Grzechotki - Braniewo - Gorzów Wielkopolski - Kostrzyn nad Odrą
• 54 Gronowo - Braniewo - Chruściel
• 504 Braniewo - Elbląg
• 507 Braniewo - Orneta - Dobre Miasto

Komunikację autobusową zapewniają przedsiębiorstwa PKS Elbląg, PKS Bartoszyce oraz przewoźnicy prywatni. Braniewo posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Gdańskiem, Elblągiem, Bartoszycami, Lidzbarkiem Warmińskim, Pieniężnem, Ornetą, Pasłękiem, Fromborkiem oraz okolicznym mniejszymi miejscowościami.

Istnieje też międzynarodowe połączenie autobusowe do Kaliningradu.

Sport

• Zatoka Braniewo – judo, aikido, boks
• Zatoka Braniewo – lekkoatletyka,
• Zatoka Braniewo - brydż (III liga-Olsztyn)
• Zatoka Braniewo – piłka nożna (IV liga Warmińsko-Mazurska)
• Sparta Braniewo - piłka siatkowa

Współpraca krajowa i międzynarodowa

Miasto należy do następujących organizacji i stowarzyszeń:

• Związek Miast Polskich
• Związek Miast i Gmin Morskich
• Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych
• Stowarzyszenie Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion Bałtyk
• Stowarzyszenie na Rzecz Reformy Szkolnej
• Związek Miast Hanzeatyckich (nieformalnie) - Związek Nowej Hanzy.

Bibliografia

• Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta Braniewa
• Historia Braniewa
• Baza Informacji Lokalnej Miasta Braniewo