Sfaleryt: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Luckas-bot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: sl:Sfalerit
AlohaBOT (dyskusja | edycje)
m porządki w kategoriach; zmiany kosmetyczne
Linia 19: Linia 19:
* [[Rysa (mineralogia)|Rysa]] – [[żółty|żółta]]
* [[Rysa (mineralogia)|Rysa]] – [[żółty|żółta]]


Tworzy kryształy izometryczne ([[tetraedr]]y lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie [[skupienia minerałów|skupień]] zbitych, ziarnistych, pylastych ( – brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z [[wurcyt]]em stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, [[kadm]]u, [[mangan]]u, [[talk]]u, [[ind]]u, [[ołów|ołowiu]], [[srebro|srebra]].
Tworzy kryształy izometryczne ([[tetraedr]]y lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie [[skupienia minerałów|skupień]] zbitych, ziarnistych, pylastych ( – brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z [[wurcyt]]em stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, [[kadm]]u, [[mangan]]u, [[talk]]u, [[ind]]u, [[ołów|ołowiu]], [[srebro|srebra]].


== Odmiany ==
== Odmiany ==
Linia 32: Linia 32:
== Występowanie ==
== Występowanie ==
Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w [[pegmatyt]]ach, [[gabro|gabrach]].
Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w [[pegmatyt]]ach, [[gabro|gabrach]].
Prawie zawsze występuje z [[galena|galeną]], [[piryt]]em, [[chalkopiryt]]em, [[markasyt]]em, [[kalcyt]]em. Obecny we wszystkich skałach zawierających [[siarczek|siarczki]].
Prawie zawsze występuje z [[galena|galeną]], [[piryt]]em, [[chalkopiryt]]em, [[markasyt]]em, [[kalcyt]]em. Obecny we wszystkich skałach zawierających [[siarczek|siarczki]].


'''Miejsca występowania:''' [[Hiszpania]], [[Meksyk]], [[Stany Zjednoczone|USA]], [[Australia]], [[Rosja]], [[Kazachstan]], [[Namibia]], [[Niemcy]].
'''Miejsca występowania:''' [[Hiszpania]], [[Meksyk]], [[Stany Zjednoczone|USA]], [[Australia]], [[Rosja]], [[Kazachstan]], [[Namibia]], [[Niemcy]].


'''W Polsce''' – pospolity kruszec złóż [[cynk]]u i [[ołów|ołowiu]] okolic [[Bytom]]ia, [[Tarnowskie Góry|Tarnowskich Gór]], [[Olkusz]]a. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia, i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie [[Lubin]]a i [[Polkowice|Polkowic]].
'''W Polsce''' – pospolity kruszec złóż [[cynk]]u i [[ołów|ołowiu]] okolic [[Bytom]]ia, [[Tarnowskie Góry|Tarnowskich Gór]], [[Olkusz]]a. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia, i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie [[Lubin]]a i [[Polkowice|Polkowic]].


== Zastosowanie ==
== Zastosowanie ==
Linia 54: Linia 54:
{{commons|category:sphalerite}}
{{commons|category:sphalerite}}


[[Kategoria:siarczki]]
[[Kategoria:Siarczki (minerały)]]
[[Kategoria:Minerały]]
[[Kategoria:Kruszce i rudy]]
[[Kategoria:Kruszce i rudy]]



Wersja z 19:11, 26 sie 2010

Sfaleryt
sfaleryt- kryształy szkieletowe
Sfaleryt i wurtzyt (żółty i brązowy) oraz galena
Kryształ sfalerytu

Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (dopiero w XVII w. określono, że jest to kruszec cynku).

Właściwości

Tworzy kryształy izometryczne (tetraedry lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, pylastych ( – brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z wurcytem stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, kadmu, manganu, talku, indu, ołowiu, srebra.

Odmiany

  • blenda karmelowa – żółta lub brunatna
  • cleiofan – czysty, bezbarwny
  • blenda rubinowa – z małą domieszką żelaza, zabarwiony na czerwono, pomarańczowo
  • gumucionit – zielony, szary, brunatnoczarny
  • marmatyt, – z dużą domieszką żelaza, zabarwiony na ciemnozielony do czarnego
  • christofit – czarny, zawiera domieszki żelaza
  • przybramit – zawiera domieszki kadmu

Występowanie

Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w pegmatytach, gabrach. Prawie zawsze występuje z galeną, pirytem, chalkopirytem, markasytem, kalcytem. Obecny we wszystkich skałach zawierających siarczki.

Miejsca występowania: Hiszpania, Meksyk, USA, Australia, Rosja, Kazachstan, Namibia, Niemcy.

W Polsce – pospolity kruszec złóż cynku i ołowiu okolic Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia, i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie Lubina i Polkowic.

Zastosowanie

  • źródło cynku (67% Zn).
  • źródło kadmu, srebra, (też indu, galu)
  • poszukiwany przez kolekcjonerów
  • dobrze wykształcone kryształy są wykorzystywane w jubilerstwie
  • służy do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej.

Ciekawostki

Przy pocieraniu o niepolerowaną płytkę porcelanową sfaleryt wydziela zapach siarkowodoru.

Dawniej, gdy cynk nie był znany, górnicy sascy nazywali sfaleryt blendą, czyli rudą, która mami i zwodzi – obiecuje metal a nie daje go.

Nawet słynny specjalista górniczy Agricola w XVI wieku uważał sfaleryt za kruszec ołowiu. Dopiero w XVIII wieku szwedzki chemik Brandt rozpoznał w nim ważny kruszec cynku.