Cyfry wietnamskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
nowy bazujący na wersji angielskiej
 
m WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
{{Systemy liczbowe}}
{{Systemy liczbowe}}
W [[Język wietnamski|języku wietnamskim]] istnieją dwa zestawy liczebników, rodzimy i [[Sinizacja|sino-wietnamski]].
W [[język wietnamski|języku wietnamskim]] istnieją dwa zestawy [[liczebnik]]ów: rodzimy i [[Sinizacja|sino-wietnamski]].


==Wprowadzenie==
== Wprowadzenie ==
Wśród języków wschodniej Azji będących pod silnym wpływem kultury chińskiej, języki [[Język japoński|japoński]] i [[Język koreański|koreański]] używają dwóch zestawów liczebników—rodzimego i zapożyczonego z języka chińskiego— przy czym ten drugi jest powszechniejszy. Natomiast w języku wietnamskim, wariant wywodzący się z języka chińskiego nie osiągnął jeszcze powszechnej akceptacji. Liczby od 1 do 1000 są zwykle wyrażane w rodzimym systemie wietnamskim i tylko kilka liczb (jak np. 1000000 ''triệu'') jest wyrażane w systemie chińskim.
Wśród języków wschodniej Azji będących pod silnym wpływem kultury chińskiej, języki [[język japoński|japoński]] i [[język koreański|koreański]] używają dwóch zestawów liczebników – rodzimego i zapożyczonego z języka chińskiego – przy czym ten drugi jest powszechniejszy. Natomiast w języku wietnamskim, wariant wywodzący się z języka chińskiego nie osiągnął jeszcze powszechnej akceptacji. Liczby od 1 do 1000 są zwykle wyrażane w rodzimym systemie wietnamskim i tylko kilka liczb (jak np. 1000000 ''triệu'') jest wyrażane w systemie chińskim.


Liczby w języku wietnamskim można zapisywać na dwa sposoby. Sposób nowoczesny, liczby z obu wariantów zapisywane są przez [[Latynizacja|latynizację]] ''[[Alfabet wietnamski|quốc ngữ]]''. Zapis archaiczny, używający pisma ''[[Hán tự|Hán]]-[[Chữ nôm|Nôm]]''. Liczby wywodzące się z języka chińskiego zapisywano w ''[[Hán tự]]'' (wietnamskie [[pismo chińskie]]), a liczby rodzime w ''[[Chữ nôm]]''.
Liczby w języku wietnamskim można zapisywać na dwa sposoby. Sposób nowoczesny, liczby z obu wariantów zapisywane są przez [[Latynizacja|latynizację]] ''[[Alfabet wietnamski|quốc ngữ]]''. Zapis archaiczny, używający pisma ''[[Hán tự|Hán]]-[[Chữ nôm|Nôm]]''. Liczby wywodzące się z języka chińskiego zapisywano w ''[[Hán tự]]'' (wietnamskie [[pismo chińskie]]), a liczby rodzime w ''[[Chữ nôm]]''.


==Podstawowe cechy==
== Podstawowe cechy ==
*Odmiennie niż pozostałe ''schińszczone'' systemy, język wietnamski grupuje cyfry w liczbach co tysiąc a nie w [[Miriada|miriady]]. Na przykład, "123123123" zapisywane jest jako "𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''兆'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''𠦳'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧／một trăm hai mươi ba '''triệu''' một trăm hai mươi ba '''nghìn (ngàn)''' một trăm hai mươi ba}}", lub "123兆123𠦳123" (123 ''milion'', 123 ''tysiąc'' i 123)<ref>Tutaj, "兆" w języku wietnamskim oznacza 1,000,000, w przeciwieństwie do [[Chińskie liczebniki|chińskich liczebników]], gdzie zastępuje wiele wariantów dużych liczb. Obecnie, "兆" określa 10<sup>12</sup> w [[Republika Chińska|Republice Chińskiej]], a powszechnie oznacza 10<sup>6</sup> w [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]].</ref>, podczas gdy w [[Język chiński|chińskim]], [[Język japoński|japońskim]] i [[Język koreański|koreańskim]] tę samą liczbę zapisuje się jako "1亿2312万3123" (1 ''sto milionów'', 2312 ''dziesięć tysięcy'' i 3123).
* Odmiennie niż pozostałe ''schińszczone'' systemy, język wietnamski grupuje cyfry w liczbach co tysiąc a nie w [[Miriada|miriady]]. Na przykład, "123123123" zapisywane jest jako "𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''兆'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''𠦳'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧／một trăm hai mươi ba '''triệu''' một trăm hai mươi ba '''nghìn (ngàn)''' một trăm hai mươi ba}}", lub "123兆123𠦳123" (123 ''milion'', 123 ''tysiąc'' i 123)<ref>Tutaj, "兆" w języku wietnamskim oznacza 1,000,000, w przeciwieństwie do [[Chińskie liczebniki|chińskich liczebników]], gdzie zastępuje wiele wariantów dużych liczb. Obecnie, "兆" określa 10<sup>12</sup> w [[Republika Chińska|Republice Chińskiej]], a powszechnie oznacza 10<sup>6</sup> w [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]].</ref>, podczas gdy w [[język chiński|chińskim]], [[język japoński|japońskim]] i [[język koreański|koreańskim]] tę samą liczbę zapisuje się jako "1亿2312万3123" (1 ''sto milionów'', 2312 ''dziesięć tysięcy'' i 3123).
*Mimo istnienia dwóch zestawów liczebników, wariant sino-wietnamski nie jest powszechny. Staje się on użyteczny tylko jeśli liczby przekraczają tysiące, jak np. "vạn／萬", "ức／億" i "triệu／兆". Te sino-wietnamskie słowa przedstawiają liczby używane w [[Historia Chin|starożytnych Chinach]], gdzie każda kolejna cyfra wzrasta dziesięciokrotnie, 億 jako liczba 10<sup>5</sup>, 兆 to 10<sup>6</sup>, itd.
* Mimo istnienia dwóch zestawów liczebników, wariant sino-wietnamski nie jest powszechny. Staje się on użyteczny tylko jeśli liczby przekraczają tysiące, jak np. "vạn／萬", "ức／億" i "triệu／兆". Te sino-wietnamskie słowa przedstawiają liczby używane w [[Historia Chin|starożytnych Chinach]], gdzie każda kolejna cyfra wzrasta dziesięciokrotnie, 億 jako liczba 10<sup>5</sup>, 兆 to 10<sup>6</sup> itd.
*Obecnie sino-wietnamskie nazwy "vạn／萬" i "ức／億" są coraz rzadziej stosowane.
* Obecnie sino-wietnamskie nazwy "vạn／萬" i "ức／億" są coraz rzadziej stosowane.
*Pewne numery są tworzone łącząc nazwy z obu wariantów, rodzimego i sino-wietnamskiego, na przykład, "mười triệu／𨒒兆", gdzie "triệu／兆" pochodzi od nazewnictwa sino-wietnamskiego, a "mười／𨒒" to słowo rodzime.
* Pewne numery są tworzone łącząc nazwy z obu wariantów, rodzimego i sino-wietnamskiego, na przykład, "mười triệu／𨒒兆", gdzie "triệu／兆" pochodzi od nazewnictwa sino-wietnamskiego, a "mười／𨒒" to słowo rodzime.


Poniższa tabela zawiera zestawienie podstawowych danych liczbowych w języku wietnamskim dla obu wariantów. Dla każdej liczby podświetlony jest powszechniejszy wariant.
Poniższa tabela zawiera zestawienie podstawowych danych liczbowych w języku wietnamskim dla obu wariantów. Dla każdej liczby podświetlony jest powszechniejszy wariant.
Linia 38: Linia 38:
| 𠬠
| 𠬠
| style="background: #CFC;"|một
| style="background: #CFC;"|một
|
|
|-
|-
| 2
| 2
Linia 45: Linia 45:
| 𠄩
| 𠄩
| style="background: #CFC;"|hai
| style="background: #CFC;"|hai
|
|
|-
|-
| 3
| 3
Linia 52: Linia 52:
| 𠀧
| 𠀧
| style="background: #CFC;"|ba
| style="background: #CFC;"|ba
|
|
|-
|-
| 4
| 4
Linia 73: Linia 73:
| 𦒹
| 𦒹
| style="background: #CFC;"|sáu
| style="background: #CFC;"|sáu
|
|
|-
|-
| 7
| 7
Linia 87: Linia 87:
| 𠔭
| 𠔭
| style="background: #CFC;"|tám
| style="background: #CFC;"|tám
|
|
|-
|-
| 9
| 9
Linia 94: Linia 94:
| 𠃩
| 𠃩
| style="background: #CFC;"|chín
| style="background: #CFC;"|chín
|
|
|-
|-
| 10
| 10
Linia 101: Linia 101:
| '''𨒒'''
| '''𨒒'''
| style="background: #CFC;"|mười
| style="background: #CFC;"|mười
|
|
|-
|-
| 100
| 100
Linia 110: Linia 110:
| Sino-wietnamskie "bách／百" to powszechny [[morfem]] (w wyrazach złożonych), który jest rzadko stosowany jako cyfra w dziedzinie matematyki. Przykład: "bách phát bách trúng／百發百中".
| Sino-wietnamskie "bách／百" to powszechny [[morfem]] (w wyrazach złożonych), który jest rzadko stosowany jako cyfra w dziedzinie matematyki. Przykład: "bách phát bách trúng／百發百中".
|-
|-
| 1,000
| 1000
| '''千'''（仟）
| '''千'''（仟）
| thiên
| thiên
Linia 117: Linia 117:
| Sino-wietnamskie "thiên／千" to powszechny [[morfem]], lecz rzadko używany w znaczeniu matematycznym. Przykład: "thiên kim／千金". Wymowa "nghìn" jest typowe na północy Wietnamu, natomiast "ngàn" na południu.
| Sino-wietnamskie "thiên／千" to powszechny [[morfem]], lecz rzadko używany w znaczeniu matematycznym. Przykład: "thiên kim／千金". Wymowa "nghìn" jest typowe na północy Wietnamu, natomiast "ngàn" na południu.
|-
|-
| 10,000
| 10 000
| '''萬''' • 𠬠萬
| '''萬''' • 𠬠萬
| vạn • một vạn
| vạn • một vạn
Linia 124: Linia 124:
| Słowo "một／𠬠" w "một vạn／𠬠萬" to rodzimy ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfem.
| Słowo "một／𠬠" w "một vạn／𠬠萬" to rodzimy ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfem.
|-
|-
| 100,000
| 100 000
| '''億''' • 𠬠億 • 𨒒萬
| '''億''' • 𠬠億 • 𨒒萬
| ức • một ức • mười vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%84%84&Maw=20740&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(1): ức, mười vạn là một ức.''」</ref>
| ức • một ức • mười vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%84%84&Maw=20740&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(1): ức, mười vạn là một ức.''」</ref>
Linia 131: Linia 131:
| Słowo "mười／𨒒" i "một／𠬠" w "mười vạn／𨒒萬" i "một ức／𠬠億" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfemy.
| Słowo "mười／𨒒" i "một／𠬠" w "mười vạn／𨒒萬" i "một ức／𠬠億" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfemy.
|-
|-
| 1,000,000
| 1 000 000
| '''兆''' • 𠬠兆 • 𠬠𤾓萬
| '''兆''' • 𠬠兆 • 𠬠𤾓萬
| style="background: #CFC;"|triệu • một triệu • một trăm vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%85%86&Maw=20806&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(3): triệu, một trăm vạn.''」</ref>
| style="background: #CFC;"|triệu • một triệu • một trăm vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%85%86&Maw=20806&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(3): triệu, một trăm vạn.''」</ref>
Linia 138: Linia 138:
| Słowo "một／𠬠" i "trăm／𤾓" w "một triệu／𠬠兆" i "một trăm vạn／𠬠𤾓萬" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzne terminy]]) morfemy.
| Słowo "một／𠬠" i "trăm／𤾓" w "một triệu／𠬠兆" i "một trăm vạn／𠬠𤾓萬" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzne terminy]]) morfemy.
|-
|-
| 10,000,000
| 10 000 000
| 𨒒兆
| 𨒒兆
| style="background: #CFC;"|mười triệu
| style="background: #CFC;"|mười triệu
Linia 145: Linia 145:
| Słowo "mười／𨒒" w "mười triệu／𨒒兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
| Słowo "mười／𨒒" w "mười triệu／𨒒兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
|-
|-
| 100,000,000
| 100 000 000
| 𤾓兆
| 𤾓兆
| style="background: #CFC;"|trăm triệu
| style="background: #CFC;"|trăm triệu
Linia 152: Linia 152:
| Słowo "trăm／𤾓" w "trăm triệu／𤾓兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
| Słowo "trăm／𤾓" w "trăm triệu／𤾓兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
|-
|-
| 1,000,000,000
| 1 000 000 000
| '''秭'''<ref>[http://vietnamtudien.org/hanviet/hv_timchu.php?unichar=%E7%A7%AD Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引]：「''Một ngàn lần một triệu là một tỉ 秭 (*). Tức là 1.000.000.000. § Ghi chú: Ngày xưa, mười vạn 萬 là một ức 億, một vạn ức là một tỉ 秭.''」</ref>
| '''秭'''<ref>[http://vietnamtudien.org/hanviet/hv_timchu.php?unichar=%E7%A7%AD Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引]：「''Một ngàn lần một triệu là một tỉ 秭 (*). Tức là 1.000.000.000. § Ghi chú: Ngày xưa, mười vạn 萬 là một ức 億, một vạn ức là một tỉ 秭.''」</ref>
| style="background: #CFC;"|tỷ
| style="background: #CFC;"|tỷ
Linia 162: Linia 162:
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


==Zobacz też==
== Zobacz też ==
*[[Chińskie liczebniki]]
* [[Chińskie liczebniki]]
*[[Cyfry japońskie]]
* [[Cyfry japońskie]]
*[[Cyfry koreańskie]]
* [[Cyfry koreańskie]]
*[[Język wietnamski]]
* [[Język wietnamski]]


[[Kategoria:Systemy liczbowe]]
[[Kategoria:Systemy liczbowe]]

Wersja z 00:08, 16 lut 2011

Systemy liczbowe
Kultura

Cyfry indyjsko-arabskie

Systemy wschodnioazjatyckie

Systemy alfabetyczne

Inne

Systemy pozycyjne (podstawa)

Dziesiętny (10)

Inne

więcej...

W języku wietnamskim istnieją dwa zestawy liczebników: rodzimy i sino-wietnamski.

Wprowadzenie

Wśród języków wschodniej Azji będących pod silnym wpływem kultury chińskiej, języki japoński i koreański używają dwóch zestawów liczebników – rodzimego i zapożyczonego z języka chińskiego – przy czym ten drugi jest powszechniejszy. Natomiast w języku wietnamskim, wariant wywodzący się z języka chińskiego nie osiągnął jeszcze powszechnej akceptacji. Liczby od 1 do 1000 są zwykle wyrażane w rodzimym systemie wietnamskim i tylko kilka liczb (jak np. 1000000 triệu) jest wyrażane w systemie chińskim.

Liczby w języku wietnamskim można zapisywać na dwa sposoby. Sposób nowoczesny, liczby z obu wariantów zapisywane są przez latynizację quốc ngữ. Zapis archaiczny, używający pisma Hán-Nôm. Liczby wywodzące się z języka chińskiego zapisywano w Hán tự (wietnamskie pismo chińskie), a liczby rodzime w Chữ nôm.

Podstawowe cechy

  • Odmiennie niż pozostałe schińszczone systemy, język wietnamski grupuje cyfry w liczbach co tysiąc a nie w miriady. Na przykład, "123123123" zapisywane jest jako "𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧兆𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧𠦳𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧／một trăm hai mươi ba triệu một trăm hai mươi ba nghìn (ngàn) một trăm hai mươi ba}}", lub "123兆123𠦳123" (123 milion, 123 tysiąc i 123)[1], podczas gdy w chińskim, japońskim i koreańskim tę samą liczbę zapisuje się jako "1亿2312万3123" (1 sto milionów, 2312 dziesięć tysięcy i 3123).
  • Mimo istnienia dwóch zestawów liczebników, wariant sino-wietnamski nie jest powszechny. Staje się on użyteczny tylko jeśli liczby przekraczają tysiące, jak np. "vạn／萬", "ức／億" i "triệu／兆". Te sino-wietnamskie słowa przedstawiają liczby używane w starożytnych Chinach, gdzie każda kolejna cyfra wzrasta dziesięciokrotnie, 億 jako liczba 105, 兆 to 106 itd.
  • Obecnie sino-wietnamskie nazwy "vạn／萬" i "ức／億" są coraz rzadziej stosowane.
  • Pewne numery są tworzone łącząc nazwy z obu wariantów, rodzimego i sino-wietnamskiego, na przykład, "mười triệu／𨒒兆", gdzie "triệu／兆" pochodzi od nazewnictwa sino-wietnamskiego, a "mười／𨒒" to słowo rodzime.

Poniższa tabela zawiera zestawienie podstawowych danych liczbowych w języku wietnamskim dla obu wariantów. Dla każdej liczby podświetlony jest powszechniejszy wariant.

Liczba Sino-wietnamski Rodzimy Uwagi
Hán tự Quốc ngữ Chữ nôm Quốc ngữ
0 空 • 〇（零） không • linh (brak) (brak) W publikacjach naukowych z fizyki często stosuje się zapożyczone słowo "zêrô (zêro, dê-rô)".
1 一（壹） nhất 𠬠 một
2 二（貳） nhị 𠄩 hai
3 三（叄） tam 𠀧 ba
4 四（肆） tứ 𦊚 bốn Dla liczebników porządkowych powyżej 20 i zliczaniu "w górę" dla cyfry 4 powszechniejsze jest użycie wariantu sino-wietnamskiego "tư/四".
5 五（伍） ngũ 𠄼 năm W dialekcie Hanoi, pięć można także wymówić jako "lăm" jeśli dwucyfrowa końcówka liczby kończy się na 5 (tj. 15, 25, 35...) aby uniknąć ewentualnej pomyłki z homonimem năm, czego przykładem jest "năm/𢆥", czyli "lat" (wiek).
6 六（陸） lục 𦒹 sáu
7 七（柒） thất 𦉱 bảy W niektórych wietnamskich dialektach czytane także jako "bẩy".
8 八（捌） bát 𠔭 tám
9 九（玖） cửu 𠃩 chín
10 十（拾） thập 𨒒 mười
100 百（佰） bách 𤾓 • 𠬠𤾓 trăm • một trăm Sino-wietnamskie "bách／百" to powszechny morfem (w wyrazach złożonych), który jest rzadko stosowany jako cyfra w dziedzinie matematyki. Przykład: "bách phát bách trúng／百發百中".
1000 千（仟） thiên 𠦳 • 𠬠𠦳 nghìn (ngàn) • một nghìn (ngàn) Sino-wietnamskie "thiên／千" to powszechny morfem, lecz rzadko używany w znaczeniu matematycznym. Przykład: "thiên kim／千金". Wymowa "nghìn" jest typowe na północy Wietnamu, natomiast "ngàn" na południu.
10 000 萬 • 𠬠萬 vạn • một vạn 𨒒𠦳 mười nghìn (ngàn) Słowo "một／𠬠" w "một vạn／𠬠萬" to rodzimy (wewnętrzny termin) morfem.
100 000 億 • 𠬠億 • 𨒒萬 ức • một ức • mười vạn[2] 𤾓𠦳 • 𠬠𤾓𠦳 trăm nghìn (ngàn) • một trăm nghìn (ngàn) Słowo "mười／𨒒" i "một／𠬠" w "mười vạn／𨒒萬" i "một ức／𠬠億" to rodzime (wewnętrzny termin) morfemy.
1 000 000 兆 • 𠬠兆 • 𠬠𤾓萬 triệu • một triệu • một trăm vạn[3] (brak) (brak) Słowo "một／𠬠" i "trăm／𤾓" w "một triệu／𠬠兆" i "một trăm vạn／𠬠𤾓萬" to rodzime (wewnętrzne terminy) morfemy.
10 000 000 𨒒兆 mười triệu (wariant łączony sino-wietnamski i rodzimy) (wariant łączony sino-wietnamski i rodzimy) Słowo "mười／𨒒" w "mười triệu／𨒒兆" to rodzimy (termin wewnętrzny) morfem.
100 000 000 𤾓兆 trăm triệu (wariant łączony sino-wietnamski i rodzimy) (wariant łączony sino-wietnamski i rodzimy) Słowo "trăm／𤾓" w "trăm triệu／𤾓兆" to rodzimy (termin wewnętrzny) morfem.
1 000 000 000 秭[4] tỷ (brak) (brak)
  1. ↑ Tutaj, "兆" w języku wietnamskim oznacza 1,000,000, w przeciwieństwie do chińskich liczebników, gdzie zastępuje wiele wariantów dużych liczb. Obecnie, "兆" określa 1012 w Republice Chińskiej, a powszechnie oznacza 106 w Chińskiej Republice Ludowej.
  2. ↑ Tu dien Han Viet Thieu Chuu：「(1): ức, mười vạn là một ức.」
  3. ↑ Tu dien Han Viet Thieu Chuu：「(3): triệu, một trăm vạn.」
  4. ↑ Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引：「Một ngàn lần một triệu là một tỉ 秭 (*). Tức là 1.000.000.000. § Ghi chú: Ngày xưa, mười vạn 萬 là một ức 億, một vạn ức là một tỉ 秭.」

Zobacz też

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyfry_wietnamskie&oldid=25380689”