Jednoróg (działo)

Jednoróg kal. 152 mm z 1838 r.

Jednoróg to rodzaj działa z XVIII wieku konstrukcji rosyjskiego generała artylerii Piotra Szuwałowa, odmiana haubicy.

Wprowadzone zostały do armii rosyjskiej w 1757 roku jednorogi miały kaliber od 90 do 250 milimetrów i długość lufy od 7,5 do 12,5 kalibra.

Przekrój haubicy, widoczna mniejsza komora prochowa

Ówczesna artyleria dzieliła się na strzelające głównie pełnymi pociskami armaty i haubice, o krótszej lufie, większym kącie podniesienia, i zwężonej komorze prochowej, strzelające także granatami. Mniejsza ilość prochu zapewniała mniejsze siły działające na skorupy granatów, które w armatach często ulegały zniszczeniu.

Jednorogi były typem pośrednim między armatą i haubicą (rodzajem wczesnej haubicoarmaty), o mniej stromej trajektorii pocisku, co dawało większy zasięg. Od haubic jednorogi różniły się:

• stożkową komora prochową, którego podstawa równała się średnicy kalibru lufy
• dłuższą lufą.

Zastosowanie powyższych rozwiązań pozwoliło na stosowanie kartaczy, kul pełnych, naboi scalonych, jak i granatów typowych dla haubic. Użyte po raz pierwszy przez Rosję w czasie wojny siedmioletniej stosowane były aż do połowy XIX wieku. Wykorzystywane także w artylerii Turcji, Prus i Królestwa Polskiego.

W okresie napoleońskim armia rosyjska używała 2-, 10- i 18-funtowych jednorogów. Cztery 10-funtowe jednorogi (oraz cztery lekkie i cztery średnie armaty 6-funtowe) wchodziły w skład kompanii artylerii lekkiej, podczas gdy cztery lekkie i cztery ciężkie armaty 12-funtowe oraz cztery 18- i dwa 2-funtowe jednorogi składały się na kompanię artylerii ciężkiej. Artyleria konna posiadała 6 lekkich sześciofuntówek i 6 jednorógów 10-funtowych na kompanię.

Nazwa wywodzi się od uchwytów do przenoszenia lufy, czyli delfinów, wykonywanych w kształcie jednorożców. Kształt ten zainspirowany był najprawdopodobniej herbem Jednorożec konstruktora – generała Szuwałowa.

Zobacz też

• Sekretna haubica Szuwałowa