Tyrol Południowy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:39, 7 lip 2012

Tyrol Południowy albo Górna Adyga (niem. Südtirol, wł. Alto Adige) – historyczna część Tyrolu położona na południe od głównej grani Alp.

Demografia

Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność tyrolską, włoską i ladyńską. Najważniejszym miastem, a zarazem stolicą prowincji jest Bolzano (niem. Bozen).

Historia

Do 1919 roku Tyrol Południowy stanowił część austriackiego kraju koronnego Tyrol. Na mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain został wcielony do Włoch wraz z Trydentem jako region Trydent-Górna Adyga.

Po dojściu Mussoliniego do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.

W 1939 roku, w wyniku umowy Hitlera z Mussolinim, miejscowa ludność niemieckojęzyczna stanęła przed opcją wyboru między emigracją do Rzeszy i pozostaniem na miejscu, godząc się w ten sposób z italianizacją. Wybór ten spowodował głębokie podziały wśród społeczeństwa i zapaść gospodarczą, gdyż ponad 80% Tyrolczyków zdecydowało się emigrację, zyskując później opinię nazistów. Z kolei ci, którzy pozostali byli piętnowani przez Niemców jako zdrajcy. Pełna wymiana ludności i italianizacja nie powiodła się jednak, a po zakończeniu wojny większość emigrantów powróciła do Południowego Tyrolu.

Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego, a miejscowa ludność uciekała się nawet do ataków terrorystycznych na przedstawicieli państwa włoskiego. Zatwierdzony w 1972 roku "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany Pakietem, gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kulturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.

Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z prowincją Trydent (ze stolicą w mieście Trydent) tworzy region Trydent-Górna Adyga (niem. Trentino-Südtirol, wł. Trentino-Alto Adige).

Zobacz też

Prowincja Bolzano

Linki zewnętrzne

O Tyrolu Południowym

@@ Linia 5: / Linia 5: @@
 '''Tyrol Południowy''' albo '''Górna Adyga''' (niem. ''Südtirol'', wł. ''Alto Adige'') – historyczna część [[Tyrol (region)|Tyrolu]] położona na południe od głównej grani Alp.
+== Demografia ==
 Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność [[Tyrolczycy|tyrolską]], [[Włosi|włoską]] i [[Retoromanie|ladyńską]]. Najważniejszym miastem, a zarazem stolicą prowincji jest [[Bolzano]] (niem. ''Bozen'').
+== Historia ==
-Do [[1919]] Tyrol Południowy stanowił część [[austria]]ckiego kraju koronnego Tyrol w [[Austro-Węgry|monarchii habsburskiej]]. Z mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]].
+Do [[1919]] roku Tyrol Południowy stanowił część [[austria]]ckiego kraju koronnego Tyrol. Na mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]].
 Po dojściu [[Benito Mussolini|Mussoliniego]] do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.
-W [[1939]] w wyniku umowy [[Adolf Hitler|Hitlera]] z Mussolinim miejscowa ludność niemieckojęzyczna stanęła przed opcją wyboru - albo mogła wyemigrować do Rzeszy albo pozostać na miejscu, godząc się w ten sposób z italienizacją. Wybór ten spowodował głębokie podziały wśród społeczeństwa i zapaść gospodarczą - ponad 80% Tyrolczyków zdecydowało się emigrację, zyskując później opinię [[nazizm|nazistów]], z kolei ci co pozostali byli piętnowani przez Niemców jako zdrajcy. Pełna wymiana ludności i italienizacja nie powiodła się jednak, a po zakończeniu wojny większość emigrantów powróciła do Południowego Tyrolu.
+W [[1939]] roku, w wyniku [[umowa o wyborze w Południowym Tyrolu|umowy]] [[Adolf Hitler|Hitlera]] z Mussolinim, miejscowa ludność niemieckojęzyczna stanęła przed opcją wyboru między emigracją do Rzeszy i pozostaniem na miejscu, godząc się w ten sposób z italianizacją. Wybór ten spowodował głębokie podziały wśród społeczeństwa i zapaść gospodarczą, gdyż ponad 80% Tyrolczyków zdecydowało się emigrację, zyskując później opinię [[Narodowy socjalizm|nazistów]]. Z kolei ci, którzy pozostali byli piętnowani przez Niemców jako zdrajcy. Pełna wymiana ludności i italianizacja nie powiodła się jednak, a po zakończeniu wojny większość emigrantów powróciła do Południowego Tyrolu.
-Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego, a miejscowa ludność uciekała się nawet do ataków terrorystycznych na przedstawicieli państwa włoskiego. Zatwierdzony w [[1972]] "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany [[Pakiet (statut autonomiczny)|Pakietem]], gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kulturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.
+Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego, a miejscowa ludność uciekała się nawet do ataków terrorystycznych na przedstawicieli państwa włoskiego. Zatwierdzony w [[1972]] roku "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany [[Pakiet (statut autonomiczny)|Pakietem]], gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kulturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.
 Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z [[prowincja Trydent|prowincją Trydent]] (ze stolicą w mieście [[Trydent]]) tworzy region [[Trydent-Górna Adyga]] (niem. ''Trentino-Südtirol'', wł. ''Trentino-Alto Adige'').