Felaszowie

Felaszowie (hebr. בית הישראל – Bete Israel, Bet haIsrael), inaczej Falaszowie, Falasza - lud kuszycki, wywodzący się z Etiopii, obecnie w większości zamieszkujący w Izraelu. W większości są wyznawcami mozaizmu, stąd zwani bywają Czarnymi Żydami, choć niektórzy z nich wyznają chrześcijaństwo.

Felaszowie w Etiopii

Felaszowie zamieszkiwali w Etiopii na północ od Jeziora Tana w dzisiejszej prowincji Begiemdyr i Semien (historycznie Gonder).

Wedle tradycji Felaszów są oni potomkami Menelika, syna króla Salomona i królowej Saby, który przywiódł ich z Jerozolimy do Etiopii. Wedle innych opinii są potomkami więźniów Salmanasara V, który zburzył Samarię, lub uchodźcami ze zburzonej w 70 r. n. e. przez Rzymian Jerozolimy. Z kolei tradycja etiopska podaje, że od dawna przybywali do Etiopii żydowscy kapłani, którzy nawrócili cały kraj na judaizm. Gdy jednak przybył do nich biskup Frumencjusz przyjęli oni chrześcijaństwo, zaś stawiający opór wyznawcy dawnej religii zostali wygnani i osiedlili się nad jeziorem Tana. Wedle jednej z dziewiętnastowiecznych teorii mogą być oni potomkami jeńców wziętych przez króla Etiopii Kaleba w południowej Arabii, na początku VI w., gdzie istniało państwo Himjarytów, w którym władcy i część ludności przyjęła judaizm. Współcześnie przyjmuje się, że należą oni etnicznie do kuszyckiej ludności Ageu, a judaizm przyjęli z zewnątrz. Felaszowie nie znają Talmudu, swe prawo religijne opierają jedynie na Torze. Nie znali również hebrajskiego, w swej liturgii używając języka gyyz. Ich językiem codziennym był język kwara. Sami siebie nazywają Bete Israel ("Dom Izraela").

W XV w. ziemie Felaszów przyłączył do Etiopii cesarz Izaak, ale nadal pozostawały one zarzewiem buntu. W 1533 r. Felaszowie poparli walczącego przeciw Etiopii imama Ahmeda ibn Ibrahima al-Gaziego. Ostatecznie Felaszów podporządkował Etiopii cesarz Sertse Dyngyl w latach osiemdziesiątych XVI w. Dokonał tego poprzez wyprawy zbrojne i pertraktacje polityczne z ich ówczesnym władcą Goszenem. Ostatnimi większymi zrywami Felaszów przeciw władzy cesarzy Etiopii były rebelie prowadzone przez Gedeona w latach 20. XVII w.

Felaszowie w Izraelu

Etiopskie kobiety pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie.

Izraelski żołnierz pochodzenia etiopskiego

Od końca 1984 r. Izrael rozpoczął planową akcję ewakuacji Felaszów z Etiopii. Rządem Izraela powodowały względy humanitarne, w Etiopii panował bowiem głód, jak również niepokój o malejącą liczbę imigracji z diaspory, co groziło niekorzystnymi zmianami w strukturze społecznej państwa. Falaszów transportowano drogą lotniczą, największe operacje to: Mojżesz z końca 1984 oraz Salomon z maja 1991 r. (wówczas w Etiopii toczyła się wojna domowa). W połowie lat 90. w Izraelu mieszkało ok. 60 tys. Felaszów. Sytuacja Felaszów w Izraelu początkowo była dość niejasna, pojawiały się naciski ze strony kół ortodoksyjnych na przyjęcie przez nich judaizmu rabinicznego. Falasze po przybyciu do Izraela mieli wiele trudności związanych z integracją ze współczesnym społeczeństwem izraelskim. Wielu z nich jest bezrobotnych lub wykonuje prace dające bardzo niski dochód co zmusza wiele rodzin do z korzystania z pomocy socjalnej. Szczególnym problemem jest poziom potrzebnego wykształcenia w nowoczesnym państwie (analfabetyzm jest w tej społeczności bardzo wysoki). Zdarzają się także zachowania rasistowskie ze strony społeczeństwa izraelskiego w stosunku do przybyłych z Etiopii. W 2003 r. Izrael zezwolił na osiedlanie się Felaszom Mura, którzy w XIX w. przyjęli chrześcijaństwo.

Bibliografia

1. A. Bartnicki, J. Mantel-Niećko, Historia Etiopii, Wrocław 1987.
2. A. Chojnowski, J. Tomaszewski, Izrael, Warszawa 2001.

Linki zewnętrzne

• The Israel Association for Ethiopian Jews (IAEJ)
• Jarosław Tomasiewicz, Obcy wsród swoich. Aszkenazyjczycy, Sefardyjczycy, Falaszowie, w: "Zakorzenianie", nr 2 (4), 1999 r.
• Czarni Żydzi wracają do domu, www.izrael.org.il, dostęp od 14 XI 2010 r.