Semej: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 00:37, 26 paź 2012

Szablon:Miasto zagranica infobox Semej (kaz.: Семей; ros.: Семей, Siemiej; do 2007 roku Semipałatyńsk; Семипалатинск, Siemipałatinsk) – miasto w północno-wschodnim Kazachstanie, w obwodzie wschodniokazachstańskim, w pobliżu granicy z Rosją, położone na południowy wschód od Pawłodaru. W 2009 roku liczyło ok. 299 tys. mieszkańców^[1]. Port nad Irtyszem; przemysł spożywczy, lekki, cementowy; stocznia; węzeł kolejowy; 4 szkoły wyższe; muzea (m.in. Fiodora Dostojewskiego)^[2].

Historia

Założony w 1718 roku jako warownia położona 18 km na południe od obszaru dzisiejszego miasta, w pobliżu ruin klasztoru buddyjskiego, składającego się z siedmiu budynków, od którego wzięła się nazwa Semipałatyńsk. Przeniesiony na swoje obecne miejsce w 1778 roku, w celu ochrony przed wiosennymi powodziami; od 1782 roku miasto. Od XIX wieku miejsce zesłań politycznych. W latach 1854–59 w mieście przebywał pisarz Fiodor Dostojewski, który służył jako żołnierz w batalionie liniowym.

Rozwój miasta nastąpił po doprowadzeniu linii kolejowej z Syberii w 1906 roku oraz po zakończeniu budowy Kolei Turkiestańsko-Syberyjskiej w 1931 roku^[3]. Od 1939 roku stolica obwodu.

W 1949 roku obszar o powierzchni 18 mln ha stał się pierwszym w ZSRR poligonem nuklearnym, biologicznym oraz chemicznym. Zdetonowano tu pierwszą radziecką bombę atomową, a w 1953 roku pierwszą radziecką bombę wodorową. Do 1963 roku oficjalnie przeprowadzono 468 naziemnych i podziemnych wybuchów jądrowych (wg innych źródeł 513) – spowodowało to skażenie terenu poligonu oraz jego otoczenia^[4]. Badania przeprowadzone w niepodległym Kazachstanie dowodzą, że liczba osób dotkniętych promieniowaniem wynosi 220 tys. (dawka 7-250 mSv) oraz 37,2 tys. z dawką 350-990 mSv. Promieniowanie spowodowało wśród tej populacji podwyższoną o 25-30% zachorowalność na raka. Notowane są także zaburzenia rozwoju mentalnego dzieci z rodzin narażonych na promieniowanie. W 1991 roku poligon zamknięto^[5].

Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński)^[6]. W 1997 roku Semipałatyńsk utracił status miasta obwodowego na rzecz Öskemenu, ale nadal jest największym miastem regionu.

↑ Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года – Восточно-Казахстанская область. Агентство Республики Казахстан по статистике. [dostęp 2012-10-26]. (ros.).
↑ Semej. Encyklopedia PWN. [dostęp 2010-09-03].
↑ Semey. Britannica Online Encyclopedia. [dostęp 2010-09-03]. (ang.).
↑ Semipałatyńsk – enklawa radioaktywnego skażenia. tvp.pl. [dostęp 2011-11-22].
↑ Togzhan Kassenova: The lasting toll of Semipalatinsk's nuclear testing. thebulletin.org, 2009-09-28. [dostęp 2011-11-23].
↑ СЕМИПАЛАТИНСК. Энциклопедический словарь. [dostęp 2012-10-26]. (ros.).

[1] Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года – Восточно-Казахстанская область. Агентство Республики Казахстан по статистике. [dostęp 2012-10-26]. (ros.).

[2] Semej. Encyklopedia PWN. [dostęp 2010-09-03].

[3] Semey. Britannica Online Encyclopedia. [dostęp 2010-09-03]. (ang.).

[4] Semipałatyńsk – enklawa radioaktywnego skażenia. tvp.pl. [dostęp 2011-11-22].

[5] Togzhan Kassenova: The lasting toll of Semipalatinsk's nuclear testing. thebulletin.org, 2009-09-28. [dostęp 2011-11-23].

[slov-6] СЕМИПАЛАТИНСК. Энциклопедический словарь. [dostęp 2012-10-26]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 10: / Linia 10: @@
  |jednostka_adm       = Obwód
  |nazwa_jednostki_adm = [[obwód wschodniokazachstański|wschodniokazachstański]]
- |zarządzający        = Burmistrz
+ |zarządzający        =
  |burmistrz           =
- |powierzchnia        = 210
+ |powierzchnia        =
  |stopniN             = 50
  |minutN              = 26
@@ Linia 18: / Linia 18: @@
  |minutE              = 16
  |wysokość            =
- |populacja           = 310 000
+ |populacja           = 299 264
  |gęstość             =
  |aglomeracja         =
@@ Linia 31: / Linia 31: @@
  |galeria_commons     = Category:Semey
 }}
-'''Semej''' ([[język kazachski|kaz.]] Семей; [[język rosyjski|ros.]] Семей, ''Siemiej'', do 2007 Семипалатинск, ''Siemipałatinsk'', '''Semipałatyńsk''') – miasto w północno-wschodnim [[Kazachstan]]ie, w pobliżu granicy z [[Rosja|Rosją]], położone na południowy wschód od [[Pawłodar]]u. 310 tys. mieszkańców (2009)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3973883 | tytuł = Semej | data dostępu = 2010-09-03 | opublikowany = Encyklopedia PWN}}</ref>. Port nad [[Irtysz]]em; przemysł spożywczy, lekki, cementowy; stocznia; węzeł kolejowy; 4 szkoły wyższe; muzea (m.in. [[Fiodor Dostojewski|Fiodora Dostojewskiego]]).
+'''Semej''' ([[język kazachski|kaz.]]: Семей; [[język rosyjski|ros.]]: Семей, ''Siemiej''; do 2007 roku '''Semipałatyńsk'''; Семипалатинск, ''Siemipałatinsk'') – miasto w północno-wschodnim [[Kazachstan]]ie, w [[obwód wschodniokazachstański|obwodzie wschodniokazachstańskim]], w pobliżu granicy z [[Rosja|Rosją]], położone na południowy wschód od [[Pawłodar]]u. W 2009 roku liczyło ok. 299 tys. mieszkańców<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib/Восточно-Казахстанская%20область%20рус.pdf | tytuł = Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года – Восточно-Казахстанская область | opublikowany = Агентство Республики Казахстан по статистике | data dostępu = 2012-10-26 | język = ru}}</ref>. Port nad [[Irtysz]]em; przemysł spożywczy, lekki, cementowy; stocznia; węzeł kolejowy; 4 szkoły wyższe; muzea (m.in. [[Fiodor Dostojewski|Fiodora Dostojewskiego]])<ref>{{Cytuj stronę | url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3973883 | tytuł = Semej | data dostępu = 2010-09-03 | opublikowany = Encyklopedia PWN}}</ref>.
 == Historia ==
@@ Linia 40: / Linia 40: @@
 W 1949 roku obszar o powierzchni 18 mln ha stał się pierwszym w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] poligonem [[ABC (wojskowość)|nuklearnym, biologicznym oraz chemicznym]]. Zdetonowano tu pierwszą radziecką bombę atomową, a w 1953 roku pierwszą radziecką [[Ładunek termojądrowy|bombę wodorową]]. Do 1963 roku oficjalnie przeprowadzono 468 naziemnych i podziemnych wybuchów jądrowych (wg innych źródeł 513) – spowodowało to skażenie terenu poligonu oraz jego otoczenia<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.tvp.pl/publicystyka/aktualnosci/semipalatynsk-enklawa-radioaktywnego-skazenia/4362256 | tytuł = Semipałatyńsk – enklawa radioaktywnego skażenia | data dostępu = 2011-11-22 | opublikowany = tvp.pl}}</ref>. Badania przeprowadzone w niepodległym Kazachstanie dowodzą, że liczba osób dotkniętych promieniowaniem wynosi 220 tys. (dawka 7-250 [[Siwert|mSv]]) oraz 37,2 tys. z dawką 350-990 mSv. Promieniowanie spowodowało wśród tej populacji podwyższoną o 25-30% zachorowalność na raka. Notowane są także zaburzenia rozwoju mentalnego dzieci z rodzin narażonych na promieniowanie. W 1991 roku poligon zamknięto<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.thebulletin.org/web-edition/features/the-lasting-toll-of-semipalatinsks-nuclear-testing | tytuł = The lasting toll of Semipalatinsk's nuclear testing | data dostępu = 2011-11-23 | opublikowany = thebulletin.org | autor = Togzhan Kassenova | data = 2009-09-28}}</ref>.
-Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński). W 1997 roku Semipałatyńsk utracił status miasta obwodowego na rzecz [[Öskemen]]u, ale nadal jest największym miastem regionu.
+Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński)<ref name = slov>{{Cytuj stronę | url = http://dic.academic.ru/dic.nsf/es/51937/Семипалатинск | tytuł = СЕМИПАЛАТИНСК | opublikowany = Энциклопедический словарь | data dostępu = 2012-10-26 | język = ru}}</ref>. W 1997 roku Semipałatyńsk utracił status miasta obwodowego na rzecz [[Öskemen]]u, ale nadal jest największym miastem regionu.
 {{Przypisy}}