Głowienka (ptak): Różnice pomiędzy wersjami

Głowienka
	Aythya ferina
	(Linnaeus, 1758)
	; samiec w szacie godowej
	; samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Rodzaj	Aythya
Gatunek	głowienka
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 10:46, 24 lis 2012

Głowienka, kaczka rdzawogłowa (Aythya ferina) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Występowanie

Zamieszkuje środkowe szerokości geograficzne Eurazji – Wyspy Brytyjskie, Europę Środkową i Wschodnią i pas w Azji Środkowej po Mandżurię i północną Japonię. Izolowana populacja w Azji Mniejszej. Południowe i nadatlantyckie populacje osiadłe (czasem koczujące), północne wędrowne. Przeloty w marcu – kwietniu i sierpniu – listopadzie. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w subsaharyjskiej Afryce i Azji Południowej oraz na Dalekim Wschodzie, również na południu i południowym zachodzie Europie Środkowej. Sporadycznie zalatuje na Hawaje, Filipiny, Guam, Wyspy Owcze, Azory, Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka. Od XIX wieku w Środkowej i Zachodniej Europie zaczęła rozprzestrzeniać się na północ i zachód. Dotarła nawet do Islandii.

W Polsce spotykana na całym niżu oprócz gór i dużych kompleksów leśnych. W tamtym kraju jest średnio licznym ptakiem lęgowym.

Charakterystyka

Cechy gatunku: Głowienka to kaczka nurkująca – grążyca o specyficznej krępej sylwetce. Samiec w szacie godowej ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi i pierś oraz podogonie i dolne pióra ogona czarne. Wierzch i boki szare z drobnym ciemniejszym poprzecznym prążkowaniem, brzuch biały. Samica, niepozorna wobec samca, ogólnie brązowa, wierzch i boki jaśniejsze, tył ciała szarobrązowy, a brzuch biały. Wokół oczu i dzioba znajduje się przejaśnienie. W upierzeniu spoczynkowym kaczor staje się podobny do samicy, ale ma lekko rudawy odcień, pierś i kuper szarobrązowe. Osobniki młodociane i samce w upierzeniu spoczynkowym podobne do samicy. Gdy pływa głęboko zanurza się w wodzie. Samicę w locie rozpoznaje się po barwie piór podogonowych. Do lotu wzbija się poprzez rozbieg na wodzie. Głowienki po lęgach trzymają się w niewielkich stadach lub mieszanych z czernicą.; W porównaniu z innymi kaczkami głowienka ma duże i płaskie czoło. Jest niewiele większa od czernicy, ale mniejsza od krzyżówki. Dziób szaroniebieski, czarny na końcu i u nasady, podczas gdy u podgorzałki jest jednobarwny.

Pierzenie: Gdy skończą się lęgi głowienki szukają miejsca do pierzenia, gdzie zmieniają pióra okrywowe i lotki. Samce na pierzenie przylatują już w czerwcu, a samice dopiero po wychowaniu młodych. Zamiana piór trwa 3-4 tygodnie i wtedy są niezdolne do lotu. Istotne jest zatem by miało to miejsce na jeziorach zacisznych i bogatych w pokarm.
Wymiary średnie

Długość ciała ok. 48 – 55 cm
Rozpiętość skrzydeł ok. 75 cm
Masa ok. 700 – 1100 g

Biotop

Duże, słodkowodne, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne jak żyzne jeziora w głębi lądu, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, starorzecza lub cieki o leniwym prądzie. Preferuje te o dużej powierzchni i głębokości. Gnieździ się również na małych stawach, torfiankach i bagnach, choć kaczęta są wyprowadzane z nich na zbiorniki o większej powierzchni lustra. Licznie też gniazduje na wyspach. Jesienią i zimą widywana zwykle w dużych grupach na otwartych, dużych jeziorach. Często przebywa na otwartej wodzie, tam śpi i wypoczywa.

Okres lęgowy

Toki: Na lęgowiska przylatuje w marcu lub kwietniu stadami, choć pary dobierają się już na zimowisku. Toki, które tam się zaczynają (późną zimą), kończą się dopiero na lęgowisku. Są spokojniejsze niż u kaczek pływających. Kaczor pływa wokół samicy i kiwa głową dotykając nią grzbietu, po czym wydyma szyję wyciągając ją na wodzie. W okresie godowym samiec pogwizduje, a kaczka odzywa się chrapliwym „karr”. Pary są monogamiczne.
Gniazdo: Na lądzie, pod osłoną gęstej roślinności nadwodnej, zazwyczaj w pobliżu wody (często bezpośrednio nad nią) w turzycach, mannie, trzcinach, a także w roślinach, które są jej pokarmem. Stanowi go kopiec z roślinności, platforma unoszona na wodzie lub zagłębienie na lądzie. Wyścieła je puchem. Co ciekawe, samice głowienki, podobnie jak i hełmiatki, przy dużym zagęszczeniu gniazd wysiaduje jaja w cudzych gniazdach lub siedzi poza nim. Samice mogą też w takich warunkach podrzucać sobie jaja. Głowienka jest jedną z najliczniejszych lęgowych kaczek. Chętnie gniazduje w pobliżu kolonii mew.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu – lipcu 6 do 15 zielonoszarych lub oliwkowych jaj o średnich wymiarach 62 × 44 mm i średniej masie 66 g. Skorupki są cienkie i wyglądają na tłuste. Ze względu na wzajemne podrzucanie sobie jaj, może ich być jednak w gnieździe do 20 sztuk (odnotowano nawet 35).
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 24 – 28 dni przez samicę. W tym czasie nikną więzy między partnerami i dlatego rzadko można zobaczyć kaczora do końca wysiadywania jaj przy kaczce. Zagniazdownik, pisklęta usamodzielniają się po 50 – 55 dniach. Wprawdzie samica sama musi opiekować się dużą ilością kacząt, to jednak nie karmi ich, bo same żerują. Sprawia to dość duży sukces rozrodczy. W puchu są oliwkowobrunatne i jasnożółte z żółtozielonymi plamkami.

Pożywienie

Rośliny wodne wiosną i latem oraz drobne wodne zwierzęta jesienią i zimą, które, jako grążyca, zdobywa nurkując do 1,5 – 2,5 m. Są to przede wszystkim larwy owadów, ślimaki i małże. Żeruje głównie na mulistym dnie z podwodną roślinnością. Pod wodę może też sięgać wyciągając szyję i zanurzając zarazem przednią część tułowia, tylna sterczy pionowo na taflą wody.

Ochrona

Gatunek łowny od 15 sierpnia do 21 grudnia.

Zagraża mu utrata siedlisk lęgowych w wyniku intensywnej gospodarki stawowej, głównie pogłębienia stawów, niszczenia roślinności wynurzonej i likwidowania wysp.

Zobacz też

ptaki Polski

↑ Aythya ferina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Aythya ferina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

[itis-1] Aythya ferina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Aythya ferina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[1]

[2]

@@ Linia 4: / Linia 4: @@
  |TSN                    = 175126
  |zoolog                 = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], [[1758]])
  |okres istnienia        =
  |grafika                = 20050514-003-aythya-ferina.jpg
  |opis grafiki           = samiec w szacie godowej
@@ Linia 19: / Linia 19: @@
  |rodzaj                 = ''[[Aythya]]''
  |gatunek                = '''głowienka'''
  |synonimy               =
  |status IUCN            = LC
  |IUCN id                = 141540
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
 == Występowanie ==
-Zamieszkuje środkowe szerokości geograficzne Eurazji - Wyspy Brytyjskie, [[Europa|Europę]] Środkową i Wschodnią i pas w [[Azja|Azji Środkowej]] po [[Mandżuria|Mandżurię]] i północną [[Japonia|Japonię]]. Izolowana populacja w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]. Południowe i nadatlantyckie populacje osiadłe (czasem koczujące), północne wędrowne. Przeloty w marcu - kwietniu i sierpniu - listopadzie. Zimuje w basenie [[morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]], w subsaharyjskiej [[Afryka|Afryce]] i Azji Południowej oraz na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]], również na południu i południowym zachodzie Europie Środkowej. Sporadycznie zalatuje na [[Hawaje (archipelag)|Hawaje]], [[Filipiny]], [[Guam]], [[Wyspy Owcze]], [[Azory]], [[Wyspy Kanaryjskie]] i [[Republika Zielonego Przylądka|Wyspy Zielonego Przylądka]]. Od XIX wieku w Środkowej i Zachodniej Europie zaczęła rozprzestrzeniać się na północ i zachód. Dotarła nawet do Islandii.
+Zamieszkuje środkowe szerokości geograficzne Eurazji – Wyspy Brytyjskie, [[Europa|Europę]] Środkową i Wschodnią i pas w [[Azja|Azji Środkowej]] po [[Mandżuria|Mandżurię]] i północną [[Japonia|Japonię]]. Izolowana populacja w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]. Południowe i nadatlantyckie populacje osiadłe (czasem koczujące), północne wędrowne. Przeloty w marcu – kwietniu i sierpniu – listopadzie. Zimuje w basenie [[morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]], w subsaharyjskiej [[Afryka|Afryce]] i Azji Południowej oraz na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]], również na południu i południowym zachodzie Europie Środkowej. Sporadycznie zalatuje na [[Hawaje (archipelag)|Hawaje]], [[Filipiny]], [[Guam]], [[Wyspy Owcze]], [[Azory]], [[Wyspy Kanaryjskie]] i [[Republika Zielonego Przylądka|Wyspy Zielonego Przylądka]]. Od XIX wieku w Środkowej i Zachodniej Europie zaczęła rozprzestrzeniać się na północ i zachód. Dotarła nawet do Islandii.
-W Polsce spotykana na całym niżu oprócz gór i dużych kompleksów leśnych. U nas jest średnio licznym ptakiem lęgowym.
+W Polsce spotykana na całym niżu oprócz gór i dużych kompleksów leśnych. W tamtym kraju jest średnio licznym ptakiem lęgowym.
 == Charakterystyka ==
-; '''Cechy gatunku''' : Głowienka to kaczka nurkująca - grążyca o specyficznej krępej sylwetce. Samiec w szacie godowej ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi i pierś oraz podogonie i dolne pióra ogona czarne. Wierzch i boki szare z drobnym ciemniejszym poprzecznym prążkowaniem, brzuch biały. Samica, niepozorna wobec samca, ogólnie brązowa, wierzch i boki jaśniejsze, tył ciała szarobrązowy, a brzuch biały. Wokół oczu i dzioba znajduje się przejaśnienie. W upierzeniu spoczynkowym kaczor staje się podobny do samicy, ale ma lekko rudawy odcień, pierś i kuper szarobrązowe. Osobniki młodociane i samce w upierzeniu spoczynkowym podobne do samicy. Gdy pływa głęboko zanurza się w wodzie. Samicę w locie rozpoznaje się po barwie piór podogonowych. Do lotu wzbija się poprzez rozbieg na wodzie. Głowienki po lęgach trzymają się w niewielkich stadach lub mieszanych z czernicą.
+; '''Cechy gatunku''': Głowienka to kaczka nurkująca – grążyca o specyficznej krępej sylwetce. Samiec w szacie godowej ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi i pierś oraz podogonie i dolne pióra ogona czarne. Wierzch i boki szare z drobnym ciemniejszym poprzecznym prążkowaniem, brzuch biały. Samica, niepozorna wobec samca, ogólnie brązowa, wierzch i boki jaśniejsze, tył ciała szarobrązowy, a brzuch biały. Wokół oczu i dzioba znajduje się przejaśnienie. W upierzeniu spoczynkowym kaczor staje się podobny do samicy, ale ma lekko rudawy odcień, pierś i kuper szarobrązowe. Osobniki młodociane i samce w upierzeniu spoczynkowym podobne do samicy. Gdy pływa głęboko zanurza się w wodzie. Samicę w locie rozpoznaje się po barwie piór podogonowych. Do lotu wzbija się poprzez rozbieg na wodzie. Głowienki po lęgach trzymają się w niewielkich stadach lub mieszanych z czernicą.
 : W porównaniu z innymi kaczkami głowienka ma duże i płaskie czoło. Jest niewiele większa od czernicy, ale mniejsza od krzyżówki. Dziób szaroniebieski, czarny na końcu i u nasady, podczas gdy u podgorzałki jest jednobarwny.
 [[Plik:Fuligule.milouin1.jpg|thumb|left|Samica głowienki w szacie spoczynkowej]]
-;Pierzenie :Gdy skończą się lęgi głowienki szukają miejsca do pierzenia, gdzie zmieniają pióra okrywowe i lotki. Samce na pierzenie przylatują już w czerwcu, a samice dopiero po wychowaniu młodych. Zamiana piór trwa 3-4 tygodnie i wtedy są niezdolne do lotu. Istotne jest zatem by miało to miejsce na jeziorach zacisznych i bogatych w pokarm.
+; Pierzenie: Gdy skończą się lęgi głowienki szukają miejsca do pierzenia, gdzie zmieniają pióra okrywowe i lotki. Samce na pierzenie przylatują już w czerwcu, a samice dopiero po wychowaniu młodych. Zamiana piór trwa 3-4 tygodnie i wtedy są niezdolne do lotu. Istotne jest zatem by miało to miejsce na jeziorach zacisznych i bogatych w pokarm.
-; '''Wymiary średnie''' :
+; '''Wymiary średnie''':
-* Długość ciała ok. 48 - 55 cm
+* Długość ciała ok. 48 – 55 cm
 * Rozpiętość skrzydeł ok. 75 cm
-* Masa ok. 700 - 1100 g
+* Masa ok. 700 – 1100 g
 == Biotop ==
 Duże, słodkowodne, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne jak żyzne jeziora w głębi lądu, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, starorzecza lub cieki o leniwym prądzie. Preferuje te o dużej powierzchni i głębokości. Gnieździ się również na małych stawach, torfiankach i bagnach, choć kaczęta są wyprowadzane z nich na zbiorniki o większej powierzchni lustra. Licznie też gniazduje na wyspach. Jesienią i zimą widywana zwykle w dużych grupach na otwartych, dużych jeziorach. Często przebywa na otwartej wodzie, tam śpi i wypoczywa.
 == Okres lęgowy ==
-[[Plik:Fuligule.milouin3.jpg|thumb|right|Kaczor głowienki z bliska]]
+[[Plik:Fuligule.milouin3.jpg|thumb|Kaczor głowienki z bliska]]
-;Toki: Na lęgowiska przylatuje w marcu lub kwietniu stadami, choć pary dobierają się już na zimowisku. Toki, które tam się zaczynają (późną zimą), kończą się dopiero na lęgowisku. Są spokojniejsze niż u kaczek pływających. Kaczor pływa wokół samicy i kiwa głową dotykając nią grzbietu, po czym wydyma szyję wyciągając ją na wodzie. W okresie godowym samiec pogwizduje, a kaczka odzywa się chrapliwym "karr". Pary są monogamiczne.
+; Toki: Na lęgowiska przylatuje w marcu lub kwietniu stadami, choć pary dobierają się już na zimowisku. Toki, które tam się zaczynają (późną zimą), kończą się dopiero na lęgowisku. Są spokojniejsze niż u kaczek pływających. Kaczor pływa wokół samicy i kiwa głową dotykając nią grzbietu, po czym wydyma szyję wyciągając ją na wodzie. W okresie godowym samiec pogwizduje, a kaczka odzywa się chrapliwym „karr”. Pary są monogamiczne.
-; '''Gniazdo''' : Na lądzie, pod osłoną gęstej roślinności nadwodnej, zazwyczaj w pobliżu wody (często bezpośrednio nad nią) w turzycach, mannie, trzcinach, a także w roślinach, które są jej pokarmem. Stanowi go kopiec z roślinności, platforma unoszona na wodzie lub zagłębienie na lądzie. Wyścieła je puchem. Co ciekawe samice głowienki, podobnie jak i hełmiatki, przy dużym zagęszczeniu gniazd wysiaduje jaja w cudzych gniazdach lub siedzi poza nim. Samice mogą też w takich warunkach podrzucać sobie jaja. Głowienka jest jedną z najliczniejszych lęgowych kaczek. Chętnie gniazduje w pobliżu kolonii mew.
+; '''Gniazdo''': Na lądzie, pod osłoną gęstej roślinności nadwodnej, zazwyczaj w pobliżu wody (często bezpośrednio nad nią) w turzycach, mannie, trzcinach, a także w roślinach, które są jej pokarmem. Stanowi go kopiec z roślinności, platforma unoszona na wodzie lub zagłębienie na lądzie. Wyścieła je puchem. Co ciekawe, samice głowienki, podobnie jak i hełmiatki, przy dużym zagęszczeniu gniazd wysiaduje jaja w cudzych gniazdach lub siedzi poza nim. Samice mogą też w takich warunkach podrzucać sobie jaja. Głowienka jest jedną z najliczniejszych lęgowych kaczek. Chętnie gniazduje w pobliżu kolonii mew.
-; '''Jaja''' : W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu - lipcu 6 do 15 zielonoszarych lub oliwkowych jaj o średnich wymiarach 62 x 44 mm i średniej masie 66 g. Skorupki są cienkie i wyglądają na tłuste. Ze względu na wzajemne podrzucanie sobie jaj, może ich być jednak w gnieździe do 20 sztuk (odnotowano nawet 35).
+; '''Jaja''': W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu – lipcu 6 do 15 zielonoszarych lub oliwkowych jaj o średnich wymiarach 62 × 44 mm i średniej masie 66 g. Skorupki są cienkie i wyglądają na tłuste. Ze względu na wzajemne podrzucanie sobie jaj, może ich być jednak w gnieździe do 20 sztuk (odnotowano nawet 35).
-;'''Wysiadywanie''' : Jaja wysiadywane są przez okres 24 - 28 dni przez samicę. W tym czasie nikną więzy między partnerami i dlatego rzadko można zobaczyć kaczora do końca wysiadywania jaj przy kaczce. [[zagniazdowniki|Zagniazdownik]], pisklęta usamodzielniają się po 50 - 55 dniach. Wprawdzie samica sama musi opiekować się dużą ilością kacząt, to jednak nie karmi ich, bo same żerują. Sprawia to dość duży sukces rozrodczy. W puchu są oliwkowobrunatne i jasnożółte z żółtozielonymi plamkami.
+; '''Wysiadywanie''': Jaja wysiadywane są przez okres 24 – 28 dni przez samicę. W tym czasie nikną więzy między partnerami i dlatego rzadko można zobaczyć kaczora do końca wysiadywania jaj przy kaczce. [[zagniazdowniki|Zagniazdownik]], pisklęta usamodzielniają się po 50 – 55 dniach. Wprawdzie samica sama musi opiekować się dużą ilością kacząt, to jednak nie karmi ich, bo same żerują. Sprawia to dość duży sukces rozrodczy. W puchu są oliwkowobrunatne i jasnożółte z żółtozielonymi plamkami.
 == Pożywienie ==
-Rośliny wodne wiosną i latem oraz drobne wodne zwierzęta jesienią i zimą, które, jako grążyca, zdobywa nurkując do 1,5 - 2,5 m. Są to przede wszystkim larwy owadów, ślimaki i małże. Żeruje głównie na mulistym dnie z podwodną roślinnością. Pod wodę może też sięgać wyciągając szyję i zanurzając zarazem przednią część tułowia, tylna sterczy pionowo na taflą wody.
+Rośliny wodne wiosną i latem oraz drobne wodne zwierzęta jesienią i zimą, które, jako grążyca, zdobywa nurkując do 1,5 – 2,5 m. Są to przede wszystkim larwy owadów, ślimaki i małże. Żeruje głównie na mulistym dnie z podwodną roślinnością. Pod wodę może też sięgać wyciągając szyję i zanurzając zarazem przednią część tułowia, tylna sterczy pionowo na taflą wody.
 == Ochrona ==
 Gatunek łowny od 15 sierpnia do 21 grudnia.
@@ Linia 61: / Linia 64: @@
 * [[ptaki Polski]]
-{{przypisy}}
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==

Zwierzyna gruba	łoś jeleń szlachetny daniel sarna dzik muflon
Zwierzyna drobna	lis rudy szakal złocisty borsuk kuna leśna kuna domowa norka amerykańska tchórz zwyczajny zając szarak dziki królik
Ptactwo	jarząbek bażant kuropatwa gęś gęgawa gęś zbożowa gęś białoczelna krzyżówka cyraneczka głowienka czernica gołąb grzywacz słonka łyska