Tyran: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne redakcyjne, usunięcie nadmiarowych linków do dat |
popraw |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Tyran''' ([[język grecki|gr.]] {{grc|τύραννος}} ''tyrannos'') – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem. Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę '''tyranii'''. |
'''Tyran''' ([[język grecki|gr.]] {{grc|τύραννος}} ''tyrannos'') – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem, jak ([[uzurpacja|uzurpotorzy]]). Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę '''tyranii'''. |
||
Termin ma pochodzenie [[Azja Mniejsza|małoazjatyckie]] i został zapożyczony przez Greków z [[język luwijski|luwijskiego]] ''tarwana'' „sędzia” lub [[język ugarycki|ugaryckiego]] ''zuranu'' „książę”<ref>{{Cytuj książkę| autor = Ilya Yakubovich| tytuł = Sociolinguistics of the Luvian Language| wydawca = Brill| miejsce = Leiden| rok = 2010| isbn = 978-90-04-17791-8| strony = 184}}</ref>. Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w [[miasto-państwo|mieście-państwie]] i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w VII wieku p.n.e. w wierszach poety [[Archiloch]]a z [[Paros]]<ref name="nazwa_1"> Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9. </ref><ref name="nazwa_2">[http://www.archiloch.com/index.htm Strona o Archilochu]</ref>. Tyran był zazwyczaj przywódcą [[lud]]u w walce z [[oligarchia|oligarchami]] i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny. |
Termin ma pochodzenie [[Azja Mniejsza|małoazjatyckie]] i został zapożyczony przez Greków z [[język luwijski|luwijskiego]] ''tarwana'' „sędzia” lub [[język ugarycki|ugaryckiego]] ''zuranu'' „książę”<ref>{{Cytuj książkę| autor = Ilya Yakubovich| tytuł = Sociolinguistics of the Luvian Language| wydawca = Brill| miejsce = Leiden| rok = 2010| isbn = 978-90-04-17791-8| strony = 184}}</ref>. Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w [[miasto-państwo|mieście-państwie]] i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w VII wieku p.n.e. w wierszach poety [[Archiloch]]a z [[Paros]]<ref name="nazwa_1"> Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9. </ref><ref name="nazwa_2">[http://www.archiloch.com/index.htm Strona o Archilochu]</ref>. Tyran był zazwyczaj przywódcą [[lud]]u w walce z [[oligarchia|oligarchami]] i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny. |
||
Wersja z 14:26, 19 lut 2015
Tyran (gr. τύραννος tyrannos) – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem, jak (uzurpotorzy). Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę tyranii. Termin ma pochodzenie małoazjatyckie i został zapożyczony przez Greków z luwijskiego tarwana „sędzia” lub ugaryckiego zuranu „książę”[1]. Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w mieście-państwie i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w VII wieku p.n.e. w wierszach poety Archilocha z Paros[2][3]. Tyran był zazwyczaj przywódcą ludu w walce z oligarchami i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny.
Jednym z pierwszych tyranów był Kypselos, władca Koryntu w VII w. p.n.e., który obalił rządy oligarchów, a następnie przekazał władzę synowi. Dziedziczenie władzy w tyraniach było jednak wyjątkiem.
Rozkwit tyranii to VI w. p.n.e.: Klejstenes rządził Sykionem i uniezależnił to miasto od Argos, Polikrates doprowadził do rozkwitu Samos, Pizystrat objął władzę w Atenach w roku 560 p.n.e., po nim rządy przejmowali jego synowie.
Rozwój demokracji w Atenach sprawił, że określenie tyran nabrało negatywnych konotacji. Rządy Trzydziestu Tyranów, ustanowione przez Spartę po klęsce Aten w wojnie peloponeskiej nie były tyranią w dosłownym znaczeniu słowa.
Tyrani Sycylii rządzili jeszcze w czasie rozkwitu demokracji w Atenach, trwanie ich rządów spowodowane było zagrożeniem ze strony Kartaginy. Gelon, Hieron I, Dionizjos Starszy, Dionizjos Młodszy i Hieron II utrzymywali wystawne dwory i byli patronami kultury. Dionizjos Starszy przez jakiś czas gościł u siebie Platona i Arystypa.
- ↑ Ilya Yakubovich: Sociolinguistics of the Luvian Language. Leiden: Brill, 2010, s. 184. ISBN 978-90-04-17791-8.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.
- ↑ Strona o Archilochu