Kultura helladzka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: {{Main}} jest redirectem {{Osobny artykuł}}
m lit.
Linia 2: Linia 2:


== Periodyzacja i chronologia ==
== Periodyzacja i chronologia ==
Periodyzacja i chronologia kultury helladzkiej jest rozszerzeniem systemu stworzonego przez [[Arthur Evans|Arthura Evansa]] dla [[kultura minojska|kultury minojskiej]] występującej na Krecie. Rozszerzenia tego dokonali Carl Blegen i Alan Wallace dzieląc okres istnienia kultury helladzkiej na trzy okresy: wczesny, średni, późny (od angielskich nazw oznaczane skrótowo: EH, MH, LH), z których każdy dzieli się na trzy podokresy (oznaczane I, II, III), a te jeszcze na mniejsze jednostki zależnie od potrzeb.{{odn|Ziółkowski|2009|s=180-181}} Obok tego podziału wyróżnia się także kultury archeologiczne nazwane od ich cech charakterystycznych, lub miejsca odkrycia.
Periodyzacja i chronologia kultury helladzkiej jest rozszerzeniem systemu stworzonego przez [[Arthur Evans|Arthura Evansa]] dla [[kultura minojska|kultury minojskiej]] występującej na Krecie. Rozszerzenia tego dokonali Carl Blegen i Alan Wallace dzieląc okres istnienia kultury helladzkiej na trzy okresy: wczesny, średni, późny (od angielskich nazw oznaczane skrótowo: EH, MH, LH), z których każdy dzieli się na trzy podokresy (oznaczane I, II, III), a te jeszcze na mniejsze jednostki zależnie od potrzeb{{odn|Ziółkowski|2009|s=180-181}}. Obok tego podziału wyróżnia się także kultury archeologiczne nazwane od ich cech charakterystycznych, lub miejsca odkrycia.


=== Tabela chronologiczna ===
=== Tabela chronologiczna ===
Linia 26: Linia 26:
| '''MM IA''' 2000-1925 || '''MH I''' 2000-1900 || '''MC I''' || '''V''' 2000-1900
| '''MM IA''' 2000-1925 || '''MH I''' 2000-1900 || '''MC I''' || '''V''' 2000-1900
|-
|-
| '''MM IB''' 1925-1850/1675 || || ||
| '''MM IB''' 1925-1850/1675 || || ||
|-
|-
| '''MM II''' 1850-1675<ref>ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak</ref>|| '''MH II''' 1900-1700 || '''MC II''' || '''VIa-c''' 1900-1600
| '''MM II''' 1850-1675<ref>ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak</ref>|| '''MH II''' 1900-1700 || '''MC II''' || '''VIa-c''' 1900-1600
Linia 32: Linia 32:
| '''MM IIIA''' 1675-1630 || '''MH III''' 1700-1600 || '''MC III''' ||
| '''MM IIIA''' 1675-1630 || '''MH III''' 1700-1600 || '''MC III''' ||
|-
|-
| '''MM IIIB''' 1630-1600 || || ||
| '''MM IIIB''' 1630-1600 || || ||
|-
|-
| colspan=2| '''Późny brąz''' || colspan=2 | '''1600(1700)-1075/1050'''
| colspan=2| '''Późny brąz''' || colspan=2 | '''1600(1700)-1075/1050'''
Linia 38: Linia 38:
| '''LM IA''' 1600-1500 || '''LH I''' 1600-1500 || '''LC I''' 1600-1450 || '''VId''' 1600-1500
| '''LM IA''' 1600-1500 || '''LH I''' 1600-1500 || '''LC I''' 1600-1450 || '''VId''' 1600-1500
|-
|-
| '''LM IB''' 1500-1450 || '''LH IIA''' 1500-1450 || || '''VIe''' 1500-1400
| '''LM IB''' 1500-1450 || '''LH IIA''' 1500-1450 || || '''VIe''' 1500-1400
|-
|-
| '''LM II''' 1450-1400 || '''LH IIB''' 1450-1400 || '''LC II''' 1450-1400 ||
| '''LM II''' 1450-1400 || '''LH IIB''' 1450-1400 || '''LC II''' 1450-1400 ||
Linia 44: Linia 44:
| '''LM IIIA1''' 1400-1365 || '''LH IIIA1''' 1400-1365 || '''LC III''' od 1400 || '''VIf-g''' 1400-1300
| '''LM IIIA1''' 1400-1365 || '''LH IIIA1''' 1400-1365 || '''LC III''' od 1400 || '''VIf-g''' 1400-1300
|-
|-
| '''LM IIIA2''' 1365-1330 || '''LH IIIA2''' 1365-1330 || || '''VIh''' 1300-1250
| '''LM IIIA2''' 1365-1330 || '''LH IIIA2''' 1365-1330 || || '''VIh''' 1300-1250
|-
|-
| '''LM IIIB1''' 1330-1225 || '''LH IIIB1''' 1330-1225 || || '''VIIa''' 1250-1180
| '''LM IIIB1''' 1330-1225 || '''LH IIIB1''' 1330-1225 || || '''VIIa''' 1250-1180
|-
|-
| '''LM IIIB2''' 1225-1220 || '''LH IIIB2''' 1225-1220 || ||
| '''LM IIIB2''' 1225-1220 || '''LH IIIB2''' 1225-1220 || ||
|-
|-
| '''LM IIIC''' 1200-1100 || '''LH IIIC''' 1200-1100 || || '''VIIb-c''' 1180-1050
| '''LM IIIC''' 1200-1100 || '''LH IIIC''' 1200-1100 || || '''VIIb-c''' 1180-1050
|}
|}


== Wczesna epoka brązu (ok. 3100-2000 p.n.e.) ==
== Wczesna epoka brązu (ok. 3100-2000 p.n.e.) ==
Liczniejsze ślady archelogiczne pojawiają się w Grecji kontynentalnej dopiero w okresie EHIIA, kiedy to tzw. [[kultura Korakou]] rozwinęła się głównie w [[Argolida|Argolidzie]], [[Attyka (kraina historyczna)|Attyce]], [[Beocja|Beocji]] i na [[Eubea|Eubei]]. Są to ślady budowli, pochówków i używania metali (pochodzących głównie z góry Laureion w Attyce) oraz kontaktów z Kretą i wyspami Morza Egejskiego. Osadnictwo było gęste lecz osady niewielkie.{{odn|Ziółkowski|2009|s=185}}
Liczniejsze ślady archeologiczne pojawiają się w Grecji kontynentalnej dopiero w okresie EHIIA, kiedy to tzw. [[kultura Korakou]] rozwinęła się głównie w [[Argolida|Argolidzie]], [[Attyka (kraina historyczna)|Attyce]], [[Beocja|Beocji]] i na [[Eubea|Eubei]]. Są to ślady budowli, pochówków i używania metali (pochodzących głównie z góry Laureion w Attyce) oraz kontaktów z Kretą i wyspami Morza Egejskiego. Osadnictwo było gęste lecz osady niewielkie{{odn|Ziółkowski|2009|s=185}}.


W II połowie okresu EHIIB w Grecji pojawiła się [[kultura Lefkandi I]], przyniesiona przez przybyszy z Azji Mniejszej. Jej cechami charakterystycznymi była toczona na kole [[ceramika]] i nowy typ budowli - [[megaron]]. Jej wyrażne ślady odnajdujemy na Eubei i w Beocji, w innych miejscach jej produkty pojawiają się jako przedmiot handlu.{{odn|Ziółkowski|2009|s=185}}
W II połowie okresu EHIIB w Grecji pojawiła się [[kultura Lefkandi I]], przyniesiona przez przybyszy z Azji Mniejszej. Jej cechami charakterystycznymi była toczona na kole [[ceramika]] i nowy typ budowli - [[megaron]]. Jej wyraźne ślady odnajdujemy na Eubei i w Beocji, w innych miejscach jej produkty pojawiają się jako przedmiot handlu{{odn|Ziółkowski|2009|s=185}}.


Okres EHIII to, podobnie jak na całym Bliskim Wschodzie, czas kryzysu. Większość Grecji zajęła wtedy [[kultura Tirynsu]] bardziej prymitywna i uboga niż Korakou-Lefkandi I. Nastąpił spadek zaludnienia i liczby osad.{{odn|Ziółkowski|2009|s=186}}{{odn|Ziółkowski|2009|s=260}}
Okres EHIII to, podobnie jak na całym Bliskim Wschodzie, czas kryzysu. Większość Grecji zajęła wtedy [[kultura Tirynsu]] bardziej prymitywna i uboga niż Korakou-Lefkandi I. Nastąpił spadek zaludnienia i liczby osad{{odn|Ziółkowski|2009|s=186}}{{odn|Ziółkowski|2009|s=260}}.


== Średnia epoka brązu (ok. 2000-1600 p.n.e.)==
== Średnia epoka brązu (ok. 2000-1600 p.n.e.)==
W okresach MHI i MHII utrzymywała się sytuacja niskiego zaludnienia i ubogiej kultury. Wyjątek stanowiła osada kultury Korakou -Kolonna na [[Egina (wyspa)|Eginie]], która nie popadła w kryzys, zbudowała mocne fortyfikacje i utrzymywała szerokie kontakty handlowe z kontynentem i wyspami. Być może to Egina była źródłem wzorów kulturowych dla nowej fazy rozwoju w Grecji, rozpoznawanej przez pojawienie się bogatych i okazałych [[Grobowiec szybowy|grobów szybowych]], w których znaleziono liczną broń. Był to początek cywilizacji mykeńskiej.{{odn|Ziółkowski|2009|s=260-262}}
W okresach MHI i MHII utrzymywała się sytuacja niskiego zaludnienia i ubogiej kultury. Wyjątek stanowiła osada kultury Korakou - Kolonna na [[Egina (wyspa)|Eginie]], która nie popadła w kryzys, zbudowała mocne fortyfikacje i utrzymywała szerokie kontakty handlowe z kontynentem i wyspami. Być może to Egina była źródłem wzorów kulturowych dla nowej fazy rozwoju w Grecji, rozpoznawanej przez pojawienie się bogatych i okazałych [[Grobowiec szybowy|grobów szybowych]], w których znaleziono liczną broń. Był to początek cywilizacji mykeńskiej{{odn|Ziółkowski|2009|s=260-262}}.


== Cywilizacja mykeńska ==
== Cywilizacja mykeńska ==

Wersja z 21:17, 16 sty 2017

Kultura helladzka – kultura epoki brązu występująca w Grecji kontynentalnej od ok. 3100 p.n.e. do ok. 1100 p.n.e., jedna z kultur egejskich. Od ok. 1600 p.n.e. w jej ramach rozwinęła się cywilizacja mykeńska istniejąca do końca epoki brązu.

Periodyzacja i chronologia

Periodyzacja i chronologia kultury helladzkiej jest rozszerzeniem systemu stworzonego przez Arthura Evansa dla kultury minojskiej występującej na Krecie. Rozszerzenia tego dokonali Carl Blegen i Alan Wallace dzieląc okres istnienia kultury helladzkiej na trzy okresy: wczesny, średni, późny (od angielskich nazw oznaczane skrótowo: EH, MH, LH), z których każdy dzieli się na trzy podokresy (oznaczane I, II, III), a te jeszcze na mniejsze jednostki zależnie od potrzeb[1]. Obok tego podziału wyróżnia się także kultury archeologiczne nazwane od ich cech charakterystycznych, lub miejsca odkrycia.

Tabela chronologiczna

Tabela przedstawiająca periodyzację kultur egejskich, w tym helladzkiej (Grecja), według chronologii niskiej (wysoka w nawiasie), z dodatkową kolumną dla warstw Troi (wszystkie daty p.n.e., margines błędu do ok. 1350 r. p.n.e. to ok. 100 lat, później ok. 30 lat):[2]

Kreta Grecja Cyklady Troja
Nazwa okresu Datowanie
Wczesny brąz 3100(3500)-2000
EM I 3100-2650 EH I 3100-2650 EC I 3100-2650 I 3100-2600
EM IIA 2650-2400 EH IIA 2650-2400/2150 EC IIA 2650-2400 II 2600-2250
EM IIB 2400-2150 EH IIB 2400-2150[3] EC IIB 2425-2150 III 2250-2100
EM III 2150-2000 EH III 2150-2000 EC III 2150-2000 IV 2100-2000
Średni brąz 2000-1600(1700)
MM IA 2000-1925 MH I 2000-1900 MC I V 2000-1900
MM IB 1925-1850/1675
MM II 1850-1675[4] MH II 1900-1700 MC II VIa-c 1900-1600
MM IIIA 1675-1630 MH III 1700-1600 MC III
MM IIIB 1630-1600
Późny brąz 1600(1700)-1075/1050
LM IA 1600-1500 LH I 1600-1500 LC I 1600-1450 VId 1600-1500
LM IB 1500-1450 LH IIA 1500-1450 VIe 1500-1400
LM II 1450-1400 LH IIB 1450-1400 LC II 1450-1400
LM IIIA1 1400-1365 LH IIIA1 1400-1365 LC III od 1400 VIf-g 1400-1300
LM IIIA2 1365-1330 LH IIIA2 1365-1330 VIh 1300-1250
LM IIIB1 1330-1225 LH IIIB1 1330-1225 VIIa 1250-1180
LM IIIB2 1225-1220 LH IIIB2 1225-1220
LM IIIC 1200-1100 LH IIIC 1200-1100 VIIb-c 1180-1050

Wczesna epoka brązu (ok. 3100-2000 p.n.e.)

Liczniejsze ślady archeologiczne pojawiają się w Grecji kontynentalnej dopiero w okresie EHIIA, kiedy to tzw. kultura Korakou rozwinęła się głównie w Argolidzie, Attyce, Beocji i na Eubei. Są to ślady budowli, pochówków i używania metali (pochodzących głównie z góry Laureion w Attyce) oraz kontaktów z Kretą i wyspami Morza Egejskiego. Osadnictwo było gęste lecz osady niewielkie[5].

W II połowie okresu EHIIB w Grecji pojawiła się kultura Lefkandi I, przyniesiona przez przybyszy z Azji Mniejszej. Jej cechami charakterystycznymi była toczona na kole ceramika i nowy typ budowli - megaron. Jej wyraźne ślady odnajdujemy na Eubei i w Beocji, w innych miejscach jej produkty pojawiają się jako przedmiot handlu[5].

Okres EHIII to, podobnie jak na całym Bliskim Wschodzie, czas kryzysu. Większość Grecji zajęła wtedy kultura Tirynsu bardziej prymitywna i uboga niż Korakou-Lefkandi I. Nastąpił spadek zaludnienia i liczby osad[6][7].

Średnia epoka brązu (ok. 2000-1600 p.n.e.)

W okresach MHI i MHII utrzymywała się sytuacja niskiego zaludnienia i ubogiej kultury. Wyjątek stanowiła osada kultury Korakou - Kolonna na Eginie, która nie popadła w kryzys, zbudowała mocne fortyfikacje i utrzymywała szerokie kontakty handlowe z kontynentem i wyspami. Być może to Egina była źródłem wzorów kulturowych dla nowej fazy rozwoju w Grecji, rozpoznawanej przez pojawienie się bogatych i okazałych grobów szybowych, w których znaleziono liczną broń. Był to początek cywilizacji mykeńskiej[8].

Cywilizacja mykeńska

 Osobny artykuł: Cywilizacja mykeńska.
  1. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 180-181.
  2. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 182.
  3. ↑ Na wielu stanowiskach kontynentalnych faza ta nie występuje
  4. ↑ ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak
  5. ↑ a b Ziółkowski 2009 ↓, s. 185.
  6. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 186.
  7. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 260.
  8. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 260-262.

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kultura_helladzka&oldid=48208173”