Cześnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 91.94.104.238) i przywrócono wersję 42333711 autorstwa Jdx |
m drobne merytoryczne |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
== Tytuły odojcowskie i odmężowskie == |
== Tytuły odojcowskie i odmężowskie == |
||
Tradycyjnie dzieci cześnika miały prawo do tytułu odojcowskiego. Dla synów tytułem takim był '''cześnikowic'''<ref>''Acta Universitatis Lodziensis: Folia archaeologica, Wydanie 21''. [[Uniwersytet Łódzki]], 1997. str. 171, 183</ref>, a dla córek '''cześnikówna'''<ref>[[Szymon Konarski (heraldyk)|Szymon Konarski]]. ''Szlachta kalwińska w Polsce''. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1936, str. 8, 41, 50</ref>. Żony cześnika miały prawo do tytułu odmężowskiego – '''cześnikowa'''<ref>''Herbarz polski [[Kasper Niesiecki|Kaspra Niesieckiego]]: powiększony dodatkami z poźniejszych autorów, rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Tom 6''. Waif, 1841, str. 317</ref>. |
Tradycyjnie dzieci cześnika miały prawo do tytułu odojcowskiego. Dla synów tytułem takim był '''cześnikowic'''<ref>''Acta Universitatis Lodziensis: Folia archaeologica, Wydanie 21''. [[Uniwersytet Łódzki]], 1997. str. 171, 183</ref>, a dla córek '''cześnikówna'''<ref>[[Szymon Konarski (heraldyk)|Szymon Konarski]]. ''Szlachta kalwińska w Polsce''. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1936, str. 8, 41, 50</ref>. Żony cześnika miały prawo do tytułu odmężowskiego – '''cześnikowa'''<ref>''Herbarz polski [[Kasper Niesiecki|Kaspra Niesieckiego]]: powiększony dodatkami z poźniejszych autorów, rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Tom 6''. Waif, 1841, str. 317</ref>. |
||
== Kultura polska == |
|||
W kulturze polskiej urząd pojawia się w komedii ''[[Zemsta (komedia)|Zemsta]]'' [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredry]], gdzie jednym z jej bohaterów jest [[Cześnik Raptusiewicz|cześnik Maciej Raptusiewicz]], oponentem Rejenta Milczka w sporze o mur. |
|||
Cześnikowa natomiast jest jedną z postaci w [[Opera|operze]] ''[[Straszny dwór]]'' z [[Libretto|librettem]] [[Jan Chęciński|Jana Chęcińskiego]] i muzyką [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]], stryjenką dwóch młodych żołnierzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jako pierwsza dom Miecznika z Kalinowa określa tytułowym mianem Strasznego dworu i snuje intrygę mającą na celu niedopuszczenie do spotkania bratanków z córkami starego przyjaciela ich ojca, chcąc ożenić chłopców z córkami zaprzyjaźnionej z nią samą Skarbnikowej ze Skier<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko= Kamiński |imię=Piotr |tytuł= Tysiąc i jedna opera |tom=1 | wydawca = Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM)| miejsce = Kraków| rok = 2008 |strony= 977-981 |isbn = 9788322409015}}</ref>. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[urzędy ziemskie]], |
* [[urzędy ziemskie]], |
||
* [[podczaszy]] |
* [[podczaszy]] |
||
* [[Cześnik Raptusiewicz]] – bohater komedii ''Zemsta'' [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredry]] |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 15:48, 14 sie 2017
Cześnik – w średniowiecznej Polsce (XIII wiek) urzędnik królewski dbający o „piwnicę” monarchy, a podczas biesiady podający mu puchary. Od XIV w. urząd ten stał się honorowym (cześnik koronny, cześnik wielki litewski oraz cześnik ziemski), a więc nie pociągającym za sobą żadnych obowiązków. W Rzeczypospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim (w hierarchii urzędów (1768) w Koronie przed łowczym i za podstolim, na Litwie przed horodniczym i za podczaszym).
Tytuły odojcowskie i odmężowskie
Tradycyjnie dzieci cześnika miały prawo do tytułu odojcowskiego. Dla synów tytułem takim był cześnikowic[1], a dla córek cześnikówna[2]. Żony cześnika miały prawo do tytułu odmężowskiego – cześnikowa[3].
Kultura polska
W kulturze polskiej urząd pojawia się w komedii Zemsta Aleksandra Fredry, gdzie jednym z jej bohaterów jest cześnik Maciej Raptusiewicz, oponentem Rejenta Milczka w sporze o mur.
Cześnikowa natomiast jest jedną z postaci w operze Straszny dwór z librettem Jana Chęcińskiego i muzyką Stanisława Moniuszki, stryjenką dwóch młodych żołnierzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jako pierwsza dom Miecznika z Kalinowa określa tytułowym mianem Strasznego dworu i snuje intrygę mającą na celu niedopuszczenie do spotkania bratanków z córkami starego przyjaciela ich ojca, chcąc ożenić chłopców z córkami zaprzyjaźnionej z nią samą Skarbnikowej ze Skier[4].
Zobacz też
- ↑ Acta Universitatis Lodziensis: Folia archaeologica, Wydanie 21. Uniwersytet Łódzki, 1997. str. 171, 183
- ↑ Szymon Konarski. Szlachta kalwińska w Polsce. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1936, str. 8, 41, 50
- ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego: powiększony dodatkami z poźniejszych autorów, rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Tom 6. Waif, 1841, str. 317
- ↑ Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 1. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008, s. 977-981. ISBN 978-83-224-0901-5.