Stupa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
MastiBot (dyskusja | edycje)
Boty
3 404 371 edycji
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz FAQ); zmiany kosmetyczne
Linia 1: Linia 1:
{{Buddyzm|świątynie}}
{{Buddyzm|świątynie}}


'''Stupa''' ([[sanskryt|sanskr.]] स्तूप ''stūpa''; [[Język pali|pali]] थुप ''thūpa'', [[język tajski]]: เจติย ''czedi''; [[język laotański]] ''that''; [[język japoński|jap.]] 卒塔婆 ''sotoba'', kopiec, szczyt) – najprostszy typ budowli sakralnej [[buddyzm|buddyjskiej]], rzadziej [[Dźinizm|dźinijskiej]], wywodzącej się z [[Indie|Indii]], pełniącej funkcję [[relikwiarz]]a<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szolginia| imię = Witold| tytuł = Architektura| wydawca = Sigma NOT| miejsce = Warszawa| data = | rok = 1992| strony = 151| isbn = 83-85001-89-1}}</ref>. Ze względu na architekturę jest niezwykle odporna na trzęsienia ziemi. Na terenie [[Sri Lanka|Sri Lanki]] ten typ budowli nosi nazwę dagoby, w [[Tajlandia|Tajlandii]] – czedi, w [[Indonezja|Indonezji]] – candi, w [[Bhutan]]ie, [[Nepal]]u i w [[Tybet (region)|Tybecie]] – czortenu, w [[Mongolia|Mongolii]] – suburganu. Buddyjska stupa symbolizuje oświecony stan [[Budda|Buddy]].
'''Stupa''' ([[sanskryt|sanskr.]] स्तूप ''stūpa''; [[Język pali|pali]] थुप ''thūpa'', [[język tajski]]: เจติย ''czedi''; [[język laotański]] ''that''; [[język japoński|jap.]] 卒塔婆 ''sotoba'', kopiec, szczyt) – najprostszy typ budowli sakralnej [[buddyzm|buddyjskiej]], rzadziej [[Dźinizm|dźinijskiej]], wywodzącej się z [[Indie|Indii]], pełniącej funkcję [[relikwiarz]]a<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szolginia| imię = Witold| tytuł = Architektura| wydawca = Sigma NOT| miejsce = Warszawa| data = | rok = 1992| strony = 151| isbn = 83-85001-89-1}}</ref>. Ze względu na architekturę jest niezwykle odporna na trzęsienia ziemi. Na terenie [[Sri Lanka|Sri Lanki]] ten typ budowli nosi nazwę dagoby, w [[Tajlandia|Tajlandii]] – czedi, w [[Indonezja|Indonezji]] – candi, w [[Bhutan]]ie, [[Nepal]]u i w [[Tybet (region)|Tybecie]] – czortenu, w [[Mongolia|Mongolii]] – suburganu. Buddyjska stupa symbolizuje oświecony stan [[Budda|Buddy]].


<gallery>
<gallery>
Linia 12: Linia 12:


== Symbolika ==
== Symbolika ==
[[Plik:Borobudur stupa.jpg|thumb|left|200px|Stupy w [[Borobudur]]ze]]
[[Plik:Borobudur stupa.jpg|mały|lewo|200px|Stupy w [[Borobudur]]ze]]
Dla buddystów stupa jest materialną reprezentacją doskonałego oświecenia. Obrazuje przekształcenie wszystkich emocji i żywiołów w oświeconą mądrość i pięć rodzin buddów.
Dla buddystów stupa jest materialną reprezentacją doskonałego oświecenia. Obrazuje przekształcenie wszystkich emocji i żywiołów w oświeconą mądrość i pięć rodzin buddów.
Pierwszym etapem budowy stupy jest złożenie pod fundamentem skarbów i przedmiotów odpowiadających jej funkcji. Jeśli stupa ma pełnić np. rolę "strażnika przed złymi siłami" składa się tam oprócz złota czy srebra także białą broń. We wnętrzu stupy umieszcza się relikwie [[Budda|Buddy]] lub [[sutra|sutry]]. Buddyści odwiedzają stupy, jako symbole obecności samego Buddy, trzykrotne je okrążając zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, aby gromadzić dobroczynne przyczyny [[karma|karmiczne]].
Pierwszym etapem budowy stupy jest złożenie pod fundamentem skarbów i przedmiotów odpowiadających jej funkcji. Jeśli stupa ma pełnić np. rolę "strażnika przed złymi siłami" składa się tam oprócz złota czy srebra także białą broń. We wnętrzu stupy umieszcza się relikwie [[Budda|Buddy]] lub [[sutra|sutry]]. Buddyści odwiedzają stupy, jako symbole obecności samego Buddy, trzykrotne je okrążając zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, aby gromadzić dobroczynne przyczyny [[karma|karmiczne]].
Linia 19: Linia 19:


== Ewolucja architektoniczna ==
== Ewolucja architektoniczna ==
[[Plik:ButkaraStupa.jpg|thumb|left|240px|Wczesna ewolucja formy stupy]]
[[Plik:ButkaraStupa.jpg|mały|lewo|240px|Wczesna ewolucja formy stupy]]
Stupa pierwotnie pełniła funkcję kopca sepulkralnego (mogilnego). Pierwsze indyjskie stupy przybierały formę półkulistej czaszy (''anda'') na podstawie o planie kwadratu lub koła. Wieńczył ją tzw. ganek (''[[harmika]]'') oraz maszt (''jaszti'') z parasolem (''[[ćhatra]]'') – jednym z symboli obecności [[Budda|Buddy]] - który z czasem przekształcił się w iglicę. Stupę zwykle otaczało kamienne ogrodzenie (''wedika'') z czterema ozdobnymi bramami (''[[torana]]''), oddzielające sferę sacrum i wyznaczające obszar rytualnego obchodzenia stupy zgodnie z kierunkiem wędrówki Słońca<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Jakimowicz|imię= Andrzej|autor= Andrzej Jakimowicz|autor link=|inni= |tytuł= Sztuka Indii|wydanie= 1|wydawca= Wiedza Powszechna|miejsce=Warszawa |rok= 1991|strony= 33|rozdział=|tom= |seria= |id = |isbn= 83-214-0829-X|oclc= |doi= |cytat=}} </ref>. Dobrym przykładem takiej wczesnej formy buddyjskiej stupy są budowle w [[Sanći]] i [[Bharhut]]. Stupy wznoszono nie tylko jako samodzielne budowle, lecz także jako [[ołtarz]]e w obrębie [[świątynia|świątyń]].
Stupa pierwotnie pełniła funkcję kopca sepulkralnego (mogilnego). Pierwsze indyjskie stupy przybierały formę półkulistej czaszy (''anda'') na podstawie o planie kwadratu lub koła. Wieńczył ją tzw. ganek (''[[harmika]]'') oraz maszt (''jaszti'') z parasolem (''[[ćhatra]]'') – jednym z symboli obecności [[Budda|Buddy]] - który z czasem przekształcił się w iglicę. Stupę zwykle otaczało kamienne ogrodzenie (''wedika'') z czterema ozdobnymi bramami (''[[torana]]''), oddzielające sferę sacrum i wyznaczające obszar rytualnego obchodzenia stupy zgodnie z kierunkiem wędrówki Słońca<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Jakimowicz|imię= Andrzej|autor= Andrzej Jakimowicz|autor link=|inni= |tytuł= Sztuka Indii|wydanie= 1|wydawca= Wiedza Powszechna|miejsce=Warszawa |rok= 1991|strony= 33|rozdział=|tom= |seria= |id = |isbn= 83-214-0829-X|oclc= |doi= |cytat=}} </ref>. Dobrym przykładem takiej wczesnej formy buddyjskiej stupy są budowle w [[Sanći]] i [[Bharhut]]. Stupy wznoszono nie tylko jako samodzielne budowle, lecz także jako [[ołtarz]]e w obrębie [[świątynia|świątyń]].


Późniejsze stupy w [[Azja|Azji]] Południowo-Wschodniej przybrały kształt dzwonowaty, a następnie coraz bardziej się różnicowały.
Późniejsze stupy w [[Azja|Azji]] Południowo-Wschodniej przybrały kształt dzwonowaty, a następnie coraz bardziej się różnicowały.
Linia 26: Linia 26:
{{clear}}
{{clear}}
=== Czorten ===
=== Czorten ===
[[Plik:Stupa Chorten Ladakh.jpg|thumb|150px| Czorten w Ladakhu, Indie północne]]
[[Plik:Stupa Chorten Ladakh.jpg|mały|150px| Czorten w Ladakhu, Indie północne]]
'''Czorten''', [[transliteracja Wyliego]] ''mcz’od–rten'' (dosłownie: "miejsce dharmy") – [[buddyzm tybetański|tybetański]] odpowiednik stupy. Budowla sakralna pełniąca zwykłe funkcję [[relikwiarz]]a. Może przybierać formę wielkich budowli, jak i małych [[szkaplerz]]yków.
'''Czorten''', [[transliteracja Wyliego]] ''mcz’od–rten'' (dosłownie: "miejsce dharmy") – [[buddyzm tybetański|tybetański]] odpowiednik stupy. Budowla sakralna pełniąca zwykłe funkcję [[relikwiarz]]a. Może przybierać formę wielkich budowli, jak i małych [[szkaplerz]]yków.


{{clear}}W trudno dostępnych rejonach górskich czortenem może być też prosty kopiec kamienny, czasem z relikwiami ukrytymi w środku.
{{clear}}W trudno dostępnych rejonach górskich czortenem może być też prosty kopiec kamienny, czasem z relikwiami ukrytymi w środku.
=== Dagoba ===
=== Dagoba ===
[[Plik:Dagoba Colombo.jpg|thumb|left|150px|Dagoba w Colombo, Sri Lanka]]
[[Plik:Dagoba Colombo.jpg|mały|lewo|150px|Dagoba w Colombo, Sri Lanka]]
'''Dagoba''' ([[sanskryt|sanskr.]] ''dhātu garbha'' – relikwiarz) – typ budowli sakralnej, rodzaj monumentalnego [[relikwiarz]]a [[buddyzm|buddyjskiego]] występujący na [[Cejlon]]ie. Stanowi odmianę [[Indie|indyjskiej]] stupy. Budowana głównie z cegły, w kształcie czaszy o kształcie dzwonu (''anda'') na podstawie z trzystopniowego tarasu, ze zwieńczeniem (''harmika'') w formie iglicy. Do budowli przylegają bogato rzeźbione występy (''wahalkada''), często zawierające relikwie.
'''Dagoba''' ([[sanskryt|sanskr.]] ''dhātu garbha'' – relikwiarz) – typ budowli sakralnej, rodzaj monumentalnego [[relikwiarz]]a [[buddyzm|buddyjskiego]] występujący na [[Cejlon]]ie. Stanowi odmianę [[Indie|indyjskiej]] stupy. Budowana głównie z cegły, w kształcie czaszy o kształcie dzwonu (''anda'') na podstawie z trzystopniowego tarasu, ze zwieńczeniem (''harmika'') w formie iglicy. Do budowli przylegają bogato rzeźbione występy (''wahalkada''), często zawierające relikwie.


Linia 38: Linia 38:
{{clear}}
{{clear}}
=== Czedi ===
=== Czedi ===
[[Plik:Shwedagon-Pagoda-Night.jpg|thumb|left|150px|Shwedagon Zedi Daw w Birmie]]
[[Plik:Shwedagon-Pagoda-Night.jpg|mały|lewo|150px|Shwedagon Zedi Daw w Birmie]]
Odmiana stupy występująca na terenie [[Tajlandia|Tajlandii]] ([[język tajski]]: เจดีย์) i [[Mjanma|Birmy]] ([[język birmański]]: ''zedi''). Nazwa pochodzi od [[Język pali|palijskiego]] słowa [[ćajtja]]. Relikwie w niej umieszczone mogą być związane nie tylko z Buddą, lecz także z królami Tajlandii<ref name=autonazwa1>Tajlandia, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 1999</ref>.Wat, czyli cały zespół świątynny złożony z kilku budynków, jest często swoistym uzupełnieniem dla świętej czedi<ref name=autonazwa1 />. Główna czedi z relikwiami Buddy lub króla może być otoczona mniejszymi, w których umieszczone są relikwie słynnych mnichów lub opatów.
Odmiana stupy występująca na terenie [[Tajlandia|Tajlandii]] ([[język tajski]]: เจดีย์) i [[Mjanma|Birmy]] ([[język birmański]]: ''zedi''). Nazwa pochodzi od [[Język pali|palijskiego]] słowa [[ćajtja]]. Relikwie w niej umieszczone mogą być związane nie tylko z Buddą, lecz także z królami Tajlandii<ref name=autonazwa1>Tajlandia, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 1999</ref>.Wat, czyli cały zespół świątynny złożony z kilku budynków, jest często swoistym uzupełnieniem dla świętej czedi<ref name=autonazwa1 />. Główna czedi z relikwiami Buddy lub króla może być otoczona mniejszymi, w których umieszczone są relikwie słynnych mnichów lub opatów.


Linia 45: Linia 45:
{{clear}}
{{clear}}
=== [[Pagoda]] ===
=== [[Pagoda]] ===
[[Plik:Iron Pagoda e.JPG|thumb|150px|Pagoda chińska, Kaifeng]]
[[Plik:Iron Pagoda e.JPG|mały|150px|Pagoda chińska, Kaifeng]]
[[Plik:Horyu-ji09s3200.jpg|thumb|150px|Pagoda japońska, świątynia [[Hōryū-ji]], Nara]]
[[Plik:Horyu-ji09s3200.jpg|mały|150px|Pagoda japońska, świątynia [[Hōryū-ji]], Nara]]
[[Plik:Mimizuka-M1773 corrected.jpg|thumb|150px|Japońska stupa gorintō]]
[[Plik:Mimizuka-M1773 corrected.jpg|mały|150px|Japońska stupa gorintō]]
W Europie przyjęło się rozróżnienie stupy i pagody, jednak należy pamiętać, że pagoda jest wynikiem długotrwałej architektonicznej ewolucji i zachowuje zasadnicze funkcje stupy. Relikwie przechowywane są w pojemniku znajdującym się w górnej części iglicy<ref>The Illustrated Guide to Japan Culture and Tradition</ref>. Na ostateczną formę pagód chińskich wpłynęła tradycja wznoszenia wielokondygnacyjnych budowli typu ''lou'', znanych już w starożytności. Znaleziska archeologiczne dowodzą, że pierwowzorem pagody w typie chińskim są wieże strażnicze<ref> Edward Kajdański: ''Architektura Chin'' str 77 </ref>.
W Europie przyjęło się rozróżnienie stupy i pagody, jednak należy pamiętać, że pagoda jest wynikiem długotrwałej architektonicznej ewolucji i zachowuje zasadnicze funkcje stupy. Relikwie przechowywane są w pojemniku znajdującym się w górnej części iglicy<ref>The Illustrated Guide to Japan Culture and Tradition</ref>. Na ostateczną formę pagód chińskich wpłynęła tradycja wznoszenia wielokondygnacyjnych budowli typu ''lou'', znanych już w starożytności. Znaleziska archeologiczne dowodzą, że pierwowzorem pagody w typie chińskim są wieże strażnicze<ref> Edward Kajdański: ''Architektura Chin'' str 77 </ref>.


Pagoda dodatkowo posiada rozwinięte funkcje sakralne poza zwykłymi funkcjami relikwiarza. Sama nazwa "pagoda" używana w językach europejskich jest po prostu zniekształceniem sanskryckiego terminu '''bhagavatī''' ("święta"), jednak pod względem architektonicznym cechą wyróżniającą pagody jest ich forma - poligonalnych [[wieża|wież]] złożonych z wielu kondygnacji podkreślonych bogato zdobionymi [[dach|daszkami]]<ref>[http://www.slownik-online.pl/kopalinski/069AAB86E04D5F2BC12565740002A98A.php pagoda<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>, często z odchylonymi ku górze narożami i ozdobnymi wspornikami. Pagody zdobione są [[Ornament (sztuka)|ornamentami]] rzeźbiarskimi, złoceniami, [[laka|laką]] i [[polichromia|polichromią]].
Pagoda dodatkowo posiada rozwinięte funkcje sakralne poza zwykłymi funkcjami relikwiarza. Sama nazwa "pagoda" używana w językach europejskich jest po prostu zniekształceniem sanskryckiego terminu '''bhagavatī''' ("święta"), jednak pod względem architektonicznym cechą wyróżniającą pagody jest ich forma - poligonalnych [[wieża|wież]] złożonych z wielu kondygnacji podkreślonych bogato zdobionymi [[dach|daszkami]]<ref>{{Cytuj | url=http://www.slownik-online.pl/kopalinski/069AAB86E04D5F2BC12565740002A98A.php | tytuł=pagoda<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.slownik-online.pl | data dostępu=2017-11-26}}</ref>, często z odchylonymi ku górze narożami i ozdobnymi wspornikami. Pagody zdobione są [[Ornament (sztuka)|ornamentami]] rzeźbiarskimi, złoceniami, [[laka|laką]] i [[polichromia|polichromią]].
W takiej postaci pagody pojawiają się przede wszystkim w [[Chiny|Chinach]], [[Korea|Korei]] i [[Japonia|Japonii]], ale występują również na indonezyjskiej wyspie [[Bali (wyspa)|Bali]]. Dla ich określenia używa się chińskiego znaku 塔,　[[Hanyu pinyin|pinyin]]: tă, [[język japoński]]: tō, [[język koreański]]: 탑 t’ap, czyli po prostu wieża.
W takiej postaci pagody pojawiają się przede wszystkim w [[Chiny|Chinach]], [[Korea|Korei]] i [[Japonia|Japonii]], ale występują również na indonezyjskiej wyspie [[Bali (wyspa)|Bali]]. Dla ich określenia używa się chińskiego znaku 塔,　[[Hanyu pinyin|pinyin]]: tă, [[język japoński]]: tō, [[język koreański]]: 탑 t’ap, czyli po prostu wieża.


Jednakże z drugiej strony w tejże Japonii, niezależnie od pagody, będącej ważną i o pokaźnych wymiarach budowlą stanowiącą część kompleksu świątynnego, występują również wolno stojące tradycyjne stupy, istnieje również pojęcie tzw. gorintō, tzw. "stupy pięciu elementów" o niewielkich rozmiarach, mniej więcej wysokości dorosłego człowieka, nieco przypominającej tybetańskie czorteny.
Jednakże z drugiej strony w tejże Japonii, niezależnie od pagody, będącej ważną i o pokaźnych wymiarach budowlą stanowiącą część kompleksu świątynnego, występują również wolno stojące tradycyjne stupy, istnieje również pojęcie tzw. gorintō, tzw. "stupy pięciu elementów" o niewielkich rozmiarach, mniej więcej wysokości dorosłego człowieka, nieco przypominającej tybetańskie czorteny.

Wersja z 22:15, 26 lis 2017

Buddyzm
Podstawy
Karma
Wizja świata
Oświecenie
Praktyka
W klasztorze
Świątynie
Szkoły
Doktryny

Koło Dharmy

Stupa (sanskr. स्तूप stūpa; pali थुप thūpa, język tajski: เจติย czedi; język laotański that; jap. 卒塔婆 sotoba, kopiec, szczyt) – najprostszy typ budowli sakralnej buddyjskiej, rzadziej dźinijskiej, wywodzącej się z Indii, pełniącej funkcję relikwiarza[1]. Ze względu na architekturę jest niezwykle odporna na trzęsienia ziemi. Na terenie Sri Lanki ten typ budowli nosi nazwę dagoby, w Tajlandii – czedi, w Indonezji – candi, w Bhutanie, Nepalu i w Tybecie – czortenu, w Mongolii – suburganu. Buddyjska stupa symbolizuje oświecony stan Buddy.

Symbolika

Stupy w Borobudurze

Dla buddystów stupa jest materialną reprezentacją doskonałego oświecenia. Obrazuje przekształcenie wszystkich emocji i żywiołów w oświeconą mądrość i pięć rodzin buddów. Pierwszym etapem budowy stupy jest złożenie pod fundamentem skarbów i przedmiotów odpowiadających jej funkcji. Jeśli stupa ma pełnić np. rolę "strażnika przed złymi siłami" składa się tam oprócz złota czy srebra także białą broń. We wnętrzu stupy umieszcza się relikwie Buddy lub sutry. Buddyści odwiedzają stupy, jako symbole obecności samego Buddy, trzykrotne je okrążając zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, aby gromadzić dobroczynne przyczyny karmiczne.


Ewolucja architektoniczna

Wczesna ewolucja formy stupy

Stupa pierwotnie pełniła funkcję kopca sepulkralnego (mogilnego). Pierwsze indyjskie stupy przybierały formę półkulistej czaszy (anda) na podstawie o planie kwadratu lub koła. Wieńczył ją tzw. ganek (harmika) oraz maszt (jaszti) z parasolem (ćhatra) – jednym z symboli obecności Buddy - który z czasem przekształcił się w iglicę. Stupę zwykle otaczało kamienne ogrodzenie (wedika) z czterema ozdobnymi bramami (torana), oddzielające sferę sacrum i wyznaczające obszar rytualnego obchodzenia stupy zgodnie z kierunkiem wędrówki Słońca[2]. Dobrym przykładem takiej wczesnej formy buddyjskiej stupy są budowle w Sanći i Bharhut. Stupy wznoszono nie tylko jako samodzielne budowle, lecz także jako ołtarze w obrębie świątyń.

Późniejsze stupy w Azji Południowo-Wschodniej przybrały kształt dzwonowaty, a następnie coraz bardziej się różnicowały.


Czorten

Czorten w Ladakhu, Indie północne

Czorten, transliteracja Wyliego mcz’od–rten (dosłownie: "miejsce dharmy") – tybetański odpowiednik stupy. Budowla sakralna pełniąca zwykłe funkcję relikwiarza. Może przybierać formę wielkich budowli, jak i małych szkaplerzyków.


W trudno dostępnych rejonach górskich czortenem może być też prosty kopiec kamienny, czasem z relikwiami ukrytymi w środku.

Dagoba

Dagoba w Colombo, Sri Lanka

Dagoba (sanskr. dhātu garbha – relikwiarz) – typ budowli sakralnej, rodzaj monumentalnego relikwiarza buddyjskiego występujący na Cejlonie. Stanowi odmianę indyjskiej stupy. Budowana głównie z cegły, w kształcie czaszy o kształcie dzwonu (anda) na podstawie z trzystopniowego tarasu, ze zwieńczeniem (harmika) w formie iglicy. Do budowli przylegają bogato rzeźbione występy (wahalkada), często zawierające relikwie.

Szczególnie ważne i czczone dagoby to budowle wokół Anuradhapury, w północnej Sri Lance.


Czedi

Shwedagon Zedi Daw w Birmie

Odmiana stupy występująca na terenie Tajlandii (język tajski: เจดีย์) i Birmy (język birmański: zedi). Nazwa pochodzi od palijskiego słowa ćajtja. Relikwie w niej umieszczone mogą być związane nie tylko z Buddą, lecz także z królami Tajlandii[3].Wat, czyli cały zespół świątynny złożony z kilku budynków, jest często swoistym uzupełnieniem dla świętej czedi[3]. Główna czedi z relikwiami Buddy lub króla może być otoczona mniejszymi, w których umieszczone są relikwie słynnych mnichów lub opatów.

Na terenie samej Tajlandii wyróżnia się kilka stylów architektonicznych, które wpływają na kształt i zdobienia czedi. I tak na przykład dla stylu Sukhothai (XIII-XIV w.) typowa jest czedi w kształcie pąka lotosu, zaś dla stylu Ajutthaja (XIV-XVIII w.) - pierścieniowa iglica. Niektóre czedi wykazują wpływy khmerskie[3].


Pagoda

Pagoda chińska, Kaifeng
Pagoda japońska, świątynia Hōryū-ji, Nara
Japońska stupa gorintō

W Europie przyjęło się rozróżnienie stupy i pagody, jednak należy pamiętać, że pagoda jest wynikiem długotrwałej architektonicznej ewolucji i zachowuje zasadnicze funkcje stupy. Relikwie przechowywane są w pojemniku znajdującym się w górnej części iglicy[4]. Na ostateczną formę pagód chińskich wpłynęła tradycja wznoszenia wielokondygnacyjnych budowli typu lou, znanych już w starożytności. Znaleziska archeologiczne dowodzą, że pierwowzorem pagody w typie chińskim są wieże strażnicze[5].

Pagoda dodatkowo posiada rozwinięte funkcje sakralne poza zwykłymi funkcjami relikwiarza. Sama nazwa "pagoda" używana w językach europejskich jest po prostu zniekształceniem sanskryckiego terminu bhagavatī ("święta"), jednak pod względem architektonicznym cechą wyróżniającą pagody jest ich forma - poligonalnych wież złożonych z wielu kondygnacji podkreślonych bogato zdobionymi daszkami[6], często z odchylonymi ku górze narożami i ozdobnymi wspornikami. Pagody zdobione są ornamentami rzeźbiarskimi, złoceniami, laką i polichromią. W takiej postaci pagody pojawiają się przede wszystkim w Chinach, Korei i Japonii, ale występują również na indonezyjskiej wyspie Bali. Dla ich określenia używa się chińskiego znaku 塔,　pinyin: tă, język japoński: tō, język koreański: 탑 t’ap, czyli po prostu wieża.

Jednakże z drugiej strony w tejże Japonii, niezależnie od pagody, będącej ważną i o pokaźnych wymiarach budowlą stanowiącą część kompleksu świątynnego, występują również wolno stojące tradycyjne stupy, istnieje również pojęcie tzw. gorintō, tzw. "stupy pięciu elementów" o niewielkich rozmiarach, mniej więcej wysokości dorosłego człowieka, nieco przypominającej tybetańskie czorteny.

W językach europejskich terminem "pagoda" określa się niekiedy także wysmukłe stupy w stylu południowym (Cejlon, Birma, Tajlandia itd.).

Najbardziej znane stupy/pagody znajdują się w:

Forma pagody pojawiła się w XIX w. także w europejskiej architekturze ogrodowej, przede wszystkim w stylu chinoiserie, np. w Brukseli, we Wrocławiu itd.

Wraz z rozwojem buddyzmu w Polsce wybudowano do tej pory kilka stup. Dwie największe - Stupa Cudów i Stupa Oświecenia znajdują się Buddyjskim Ośrodku Medytacyjnym w Kucharach koło Drobina (ok. 100 km od Warszawy).

Bibliografia

  1. ↑ Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 151. ISBN 83-85001-89-1.
  2. ↑ Andrzej Jakimowicz: Sztuka Indii. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 33. ISBN 83-214-0829-X.
  3. ↑ a b c Tajlandia, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 1999
  4. ↑ The Illustrated Guide to Japan Culture and Tradition
  5. ↑ Edward Kajdański: Architektura Chin str 77
  6. ↑ pagoda [online], www.slownik-online.pl [dostęp 2017-11-26].

Linki zewnętrzne

Religioznawstwo
Religie
Ludzie
Miejsca
Rytuały
Pojęcia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stupa&oldid=51076755”