Kolej Wschodniochińska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Hewer (dyskusja | edycje)
→‎Historia: Dodano linki
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej
drobne techniczne i red.
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Chinese Eastern Railway-en.svg|thumb|245px|Kolej Wschodniochińska]]
[[Plik:Chinese Eastern Railway-en.svg|thumb|upright=1.5|Kolej Wschodniochińska]]
'''Kolej Wschodniochińska''' ([[Język rosyjski|ros.]] Китайско-Восточная железная дорога – ''Kitajsko-Wostocznaja Żeleznaja Doroga'', skrót КВЖД, KWŻD) – linia kolejowa przebiegająca przez północno-wschodnie [[Chiny]] ([[Mandżuria|Mandżurię]]). Została zbudowana by połączyć [[Rosja|rosyjskie]] miasta [[Czyta]] i [[Władywostok]]. Jej południowa gałąź, znana na Zachodzie jako [[Kolej Południowomandżurska]], stanowiła [[casus belli]] [[wojna rosyjsko-japońska|wojny rosyjsko-japońskiej]] i [[Wojna chińsko-japońska (1937–1945)|drugiej wojny chińsko-japońskiej]] (1937–1945).
'''Kolej Wschodniochińska''' ({{w języku|zh|东清铁路}}, {{w języku|ru|Китайско-Восточная железная дорога}} – ''Kitajsko-Wostocznaja Żeleznaja Doroga'', skrót КВЖД, KWŻD) – linia kolejowa przebiegająca przez północno-wschodnie [[Chiny]] ([[Mandżuria|Mandżurię]]). Została zbudowana by połączyć [[Rosja|rosyjskie]] miasta [[Czyta]] i [[Władywostok]]. Jej południowa gałąź, znana na Zachodzie jako [[Kolej Południowomandżurska]], stanowiła [[casus belli]] [[wojna rosyjsko-japońska|wojny rosyjsko-japońskiej]] i [[Wojna chińsko-japońska (1937–1945)|drugiej wojny chińsko-japońskiej]] (1937–1945).


== Historia ==
== Historia ==
Początki budowy KWŻD sięgają lat 90. XIX wieku. W maju 1895 roku, jeszcze na rok przed uzyskaniem zgody Chin, Rosjanie wysłali na teren budowy dwie grupy inżynierów, z zadaniem wytyczenia przebiegu przyszłej kolei. Jedna ekspedycja opracowała tzw. wariant północny, który ostatecznie został zatwierdzony do realizacji. Według niego kolej miała przebiegać przez miasta Acheng, Hulan i Qiqihar i schodzić w dolinę rzeki [[Yalu Jiang]]. Początkowo budowa kolei spotkała się z oporem władz chińskich, ale wskutek rosnącej potęgi Japonii i dominacji Wielkiej Brytanii na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]], Rosja wydawała się naturalnym sojusznikiem, a w najgorszym wypadku, 'mniejszym złem'. W maju 1896 r. w zamian za zgodę na budowę, Chiny otrzymały gwarancje militarne ze strony Rosji oraz pożyczkę, bez której nie mogłyby spłacić odszkodowań wobec Japonii po przegranej [[Wojna chińsko-japońska (1894–1895)|wojnie w 1895]]. W porównaniu z koncesjami na budowę kolei uzyskanymi przez Wielką Brytanię (Kolej Kowloon-Kanton ukończona z 1911, o długości 35 km) i [[Francja|Francję]] (Linia Indochiny-Junnan z 1898, o długości 460 km) skala rosyjskiego przedsięwzięcia nie miała sobie równych (sama długość trakcji, bez późniejszej odnogi południowej wynosiła 1481 km). Oficjalnie budowę kolei finansował stworzony specjalnie w tym celu Bank Rosyjsko-Chiński, z kapitałem pochodzącym głównie z Francji. Budowa kolei była ukoronowaniem koncepcji "pokojowego podboju" Dalekiego Wschodu rosyjskiego ministra finansów [[Siergiej Witte|Siergieja Witte]]. W celu budowy powołano Towarzystwo Kolei Chińsko-Wschodniej z kapitałem 5 mln rubli (''Obszczestwo Kitajsko-Wostocznej Żeleznej Dorogi''), z siedzibą w Petersburgu<ref name=ency/>. Prezes Towarzystwa był wyznaczany przez stronę chińską, wiceprezes – przez rosyjską ([[Stanisław Kierbedź|Stanisław Kierbedź]] w latach 1896-1903, A. Wentcel w latach 1903-1920)<ref name=ency/>.
Początki budowy KWŻD sięgają lat 90. XIX wieku. W maju 1895 roku, jeszcze na rok przed uzyskaniem zgody Chin, Rosjanie wysłali na teren budowy dwie grupy inżynierów, z zadaniem wytyczenia przebiegu przyszłej kolei. Jedna ekspedycja opracowała tzw. wariant północny, który ostatecznie został zatwierdzony do realizacji. Według niego kolej miała przebiegać przez miasta [[Acheng]], [[Hulan]] i [[Qiqihar]] i schodzić w dolinę rzeki [[Yalu Jiang]]. Początkowo budowa kolei spotkała się z oporem władz chińskich, ale wskutek rosnącej potęgi Japonii i dominacji Wielkiej Brytanii na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]], Rosja wydawała się naturalnym sojusznikiem, a w najgorszym wypadku mniejszym złem. W maju 1896&nbsp;r. w zamian za zgodę na budowę, Chiny otrzymały gwarancje militarne ze strony Rosji oraz pożyczkę, bez której nie mogłyby spłacić odszkodowań wobec Japonii po przegranej [[Wojna chińsko-japońska (1894–1895)|wojnie w 1895]].


Rosyjskie przedsięwzięcie – 1481&nbsp;km, bez późniejszej odnogi południowej – górowało skalą nad koncesjami uzyskanymi przez Wielką Brytanię (Kolej [[Kowloon]] – [[Kanton]] ukończona z 1911, o długości 35&nbsp;km) i [[Francja|Francję]] (Linia [[Indochiny]] – [[Junnan]] z 1898, o długości 460&nbsp;km). Oficjalnie budowę kolei finansował stworzony w tym celu Bank Rosyjsko-Chiński, z kapitałem pochodzącym głównie z Francji. Budowa kolei była ukoronowaniem koncepcji „pokojowego podboju” Dalekiego Wschodu rosyjskiego ministra finansów [[Siergiej Witte|Siergieja Witte]]. W celu budowy powołano Towarzystwo Kolei Chińsko-Wschodniej z kapitałem 5 mln rubli (''Obszczestwo Kitajsko-Wostocznej Żeleznej Dorogi''), z siedzibą w Petersburgu{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Prezes Towarzystwa był wyznaczany przez stronę chińską, wiceprezes – przez rosyjską ([[Stanisław Kierbedź|Stanisław Kierbedź]] w latach 1896–1903, A. Wentcel w latach 1903–1920){{odn|Konariew|1995|s=185}}.
Mimo przyjętego przez Chiny 1435 mm standardu [[Rozstaw szyn|rozstawu toru]], na trasie KWŻD Rosjanie wymogli swój 1524 mm standard.


Mimo przyjętego przez Chiny standardowego [[Rozstaw szyn|rozstawu toru]] (1435&nbsp;mm) na trasie KWŻD Rosjanie wymogli swój rozstaw (1524&nbsp;mm).
Projektowanie w terenie rozpoczęto w 1897 roku, a budowę – wiosną 1898 roku<ref name=ency>N. Konariew (red.), ''Żeleznodorożnyj...'', s. 185</ref>. Głównym inżynierem był A. Jugowicz, zastępcą S. Ignacius<ref name=ency/>. Pierwszy odcinek [[Manzhouli]] - [[Harbin]] otwarto w 1899 roku<ref name=ency/>. W 1903 ukończono całość linii, łącznie z południową odnogą od Harbinu do rosyjskich baz morskich Dalnyj ([[Dalian]]) i Port Artur (ob. [[Lüshunkou]])<ref name=ency/>. Kolej była początkowo jednotorowa, na jej trasie zbudowano 1464 mostów i 9 tuneli<ref name=ency/>. Długość wynosiła 2269 [[wiorsta|wiorst]] (2420 km)<ref name=ency/>. W 1913 roku kolej dysponowała 367 parowozami, 2696 wagonami towarowymi i 903 pasażerskimi<ref name=ency/>. Towarzystwo KWŻD dysponowało także 20 statkami, odbywającymi rejsy z Władywostoku<ref name=ency/>. Oprócz samej linii i jej infrastruktury, w tym [[telegraf]]u i telefonu, Towarzystwo organizowało wzdłuż linii szpitale, szkoły, w tym 20 szkół kolejowych, biblioteki, a także zakłady przemysłowe związane z jej budową (tartaki itp.)<ref name=ency/>.


Projektowanie w terenie rozpoczęto w 1897 roku, a budowę – wiosną 1898 roku{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Głównym inżynierem był A. Jugowicz, zastępcą S. Ignacius{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Pierwszy odcinek [[Manzhouli]] [[Harbin]] otwarto w 1899 roku{{odn|Konariew|1995|s=185}}. W 1903 ukończono całość linii, łącznie z południową odnogą od Harbinu do rosyjskich baz morskich Dalnyj ([[Dalian]]) i Port Artur (ob. [[Lüshunkou]]){{odn|Konariew|1995|s=185}}. Kolej była początkowo jednotorowa, na jej trasie zbudowano 1464 mostów i 9 tuneli{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Długość wynosiła 2269 [[wiorsta|wiorst]] (2420&nbsp;km){{odn|Konariew|1995|s=185}}. W 1913 roku kolej dysponowała 367 parowozami, 2696 wagonami towarowymi i 903 pasażerskimi{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Towarzystwo KWŻD dysponowało także 20 statkami, odbywającymi rejsy z Władywostoku{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Oprócz samej linii i jej infrastruktury, w tym [[telegraf]]u i telefonu, towarzystwo organizowało wzdłuż linii szpitale, szkoły, w tym 20 szkół kolejowych, biblioteki, a także zakłady przemysłowe związane z jej budową (tartaki itp.){{odn|Konariew|1995|s=185}}.
W budowie kolei brali udział polscy inżynierowie, m.in. [[Stanisław Kierbedź]]. Na centrum administracyjne Kolei i Wschodniochińskiej Strefy Kolejowej obrano [[Harbin]]. Tam też znajdowały się główne warsztaty<ref name=ency/>. Przy budowie zatrudniono wielu Polaków, wcześniej zatrudnionych przy budowie [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]], a także zesłańców politycznych z 1863 roku.


W budowie kolei brali udział polscy inżynierowie, m.in. [[Stanisław Kierbedź]]. Na centrum administracyjne Kolei i Wschodniochińskiej Strefy Kolejowej obrano [[Harbin]]. Tam też znajdowały się główne warsztaty{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Przy budowie zatrudniono wielu Polaków, wcześniej zatrudnionych przy budowie [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]], a także zesłańców politycznych z 1863 roku.
Kolej Wschodniochińska odgrywała istotną rolę w zaopatrywaniu rosyjskich wojsk i dowożeniu posiłków podczas [[wojna rosyjsko-japońska|wojny rosyjsko-japońskiej]] w 1904 roku. Przejeżdżało nią wówczas do 18 par pociągów na dobę<ref name=ency/>. Po [[Traktat z Portsmouth (1905) | pokoju z Portsmouth]] w 1905, południowa odnoga linii od [[Kuancheng]] (ob. dzielnica [[Changchun]]) przypadła Japonii i otrzymała nazwę Kolei Południowomandżurskiej<ref name=ency/>.


Kolej Wschodniochińska odgrywała istotną rolę w zaopatrywaniu rosyjskich wojsk i dowożeniu posiłków podczas [[wojna rosyjsko-japońska|wojny rosyjsko-japońskiej]] w 1904 roku. Przejeżdżało nią wówczas do 18 par pociągów na dobę{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Po [[Traktat z Portsmouth (1905)|pokoju z Portsmouth]] w 1905, południowa odnoga linii od Kuancheng (ob. dzielnica [[Changchun]]) przypadła Japonii i otrzymała nazwę Kolei Południowomandżurskiej{{odn|Konariew|1995|s=185}}.
Od 1924 roku Kolej Wschodniochińska była zarządzana wspólnie przez [[ZSRR]] i Chiny<ref name=ency/>. W 1929 roku doszło do radziecko-chińskiego [[Konflikt o Kolej Wschodniochińską|konfliktu o Kolej Wschodniochińską]], zakończonego przywróceniem stanu poprzedniego. W 1935 roku kolej została przejęta przez władze [[Mandżukuo]]<ref name=ency/>. Po II wojnie światowej kolej była ponownie zarządzana przez ZSRR i Chiny, pod nazwą Chińska Kolej Changchuńska (ros. ''Kitajska Czanczunskaja Żeleznaja Doroga'')<ref name=ency/>. W 1952 roku została ostatecznie przekazana [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]]<ref name=ency/>.

Od 1924 roku Kolej Wschodniochińska była zarządzana wspólnie przez [[ZSRR]] i Chiny{{odn|Konariew|1995|s=185}}. W 1929 roku doszło do sowiecko-chińskiego [[Konflikt o Kolej Wschodniochińską|konfliktu o Kolej Wschodniochińską]], zakończonego przywróceniem stanu poprzedniego. W 1935 roku kolej została przejęta przez władze [[Mandżukuo]]{{odn|Konariew|1995|s=185}}. Po II wojnie światowej kolej była ponownie zarządzana przez ZSRR i Chiny, pod nazwą Chińska Kolej Changchuńska (ros. ''Kitajska Czanczunskaja Żeleznaja Doroga''){{odn|Konariew|1995|s=185}}. W 1952 roku została ostatecznie przekazana [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]]{{odn|Konariew|1995|s=185}}.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Konflikt o Kolej Wschodniochińską]]
* [[Konflikt o Kolej Wschodniochińską]]


{{przypisy}}
{{Commonscat|Chinese Eastern Railway}}
{{Commonscat|Chinese Eastern Railway}}
{{przypisy}}
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* [[Edward Kajdański]], ''Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998'', Książka i Wiedza, Warszawa, 2000.
* {{cytuj|autor=[[Edward Kajdański]]|tytuł=Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898–1998|wydawca=Książka i Wiedza|miejsce=Warszawa|data=2000}}
* N. Konariew (red.), ''Żeleznodorożnyj transport. Encykłopedija'', Moskwa, 1995.
* {{cytuj|odn=tak|redaktor=N. Konariew|tytuł=Żeleznodorożnyj transport. Encykłopedija|miejsce=Moskwa|data=1995}}


[[Kategoria:Linie kolejowe w Chinach]]
[[Kategoria:Linie kolejowe w Chinach]]

Wersja z 07:43, 30 lis 2017

Kolej Wschodniochińska

Kolej Wschodniochińska (chiń. 东清铁路, ros. Китайско-Восточная железная дорогаKitajsko-Wostocznaja Żeleznaja Doroga, skrót КВЖД, KWŻD) – linia kolejowa przebiegająca przez północno-wschodnie Chiny (Mandżurię). Została zbudowana by połączyć rosyjskie miasta Czyta i Władywostok. Jej południowa gałąź, znana na Zachodzie jako Kolej Południowomandżurska, stanowiła casus belli wojny rosyjsko-japońskiej i drugiej wojny chińsko-japońskiej (1937–1945).

Historia

Początki budowy KWŻD sięgają lat 90. XIX wieku. W maju 1895 roku, jeszcze na rok przed uzyskaniem zgody Chin, Rosjanie wysłali na teren budowy dwie grupy inżynierów, z zadaniem wytyczenia przebiegu przyszłej kolei. Jedna ekspedycja opracowała tzw. wariant północny, który ostatecznie został zatwierdzony do realizacji. Według niego kolej miała przebiegać przez miasta Acheng, Hulan i Qiqihar i schodzić w dolinę rzeki Yalu Jiang. Początkowo budowa kolei spotkała się z oporem władz chińskich, ale wskutek rosnącej potęgi Japonii i dominacji Wielkiej Brytanii na Dalekim Wschodzie, Rosja wydawała się naturalnym sojusznikiem, a w najgorszym wypadku – mniejszym złem. W maju 1896 r. w zamian za zgodę na budowę, Chiny otrzymały gwarancje militarne ze strony Rosji oraz pożyczkę, bez której nie mogłyby spłacić odszkodowań wobec Japonii po przegranej wojnie w 1895.

Rosyjskie przedsięwzięcie – 1481 km, bez późniejszej odnogi południowej – górowało skalą nad koncesjami uzyskanymi przez Wielką Brytanię (Kolej KowloonKanton ukończona z 1911, o długości 35 km) i Francję (Linia IndochinyJunnan z 1898, o długości 460 km). Oficjalnie budowę kolei finansował stworzony w tym celu Bank Rosyjsko-Chiński, z kapitałem pochodzącym głównie z Francji. Budowa kolei była ukoronowaniem koncepcji „pokojowego podboju” Dalekiego Wschodu rosyjskiego ministra finansów Siergieja Witte. W celu budowy powołano Towarzystwo Kolei Chińsko-Wschodniej z kapitałem 5 mln rubli (Obszczestwo Kitajsko-Wostocznej Żeleznej Dorogi), z siedzibą w Petersburgu[1]. Prezes Towarzystwa był wyznaczany przez stronę chińską, wiceprezes – przez rosyjską (Stanisław Kierbedź w latach 1896–1903, A. Wentcel w latach 1903–1920)[1].

Mimo przyjętego przez Chiny standardowego rozstawu toru (1435 mm) na trasie KWŻD Rosjanie wymogli swój rozstaw (1524 mm).

Projektowanie w terenie rozpoczęto w 1897 roku, a budowę – wiosną 1898 roku[1]. Głównym inżynierem był A. Jugowicz, zastępcą S. Ignacius[1]. Pierwszy odcinek ManzhouliHarbin otwarto w 1899 roku[1]. W 1903 ukończono całość linii, łącznie z południową odnogą od Harbinu do rosyjskich baz morskich Dalnyj (Dalian) i Port Artur (ob. Lüshunkou)[1]. Kolej była początkowo jednotorowa, na jej trasie zbudowano 1464 mostów i 9 tuneli[1]. Długość wynosiła 2269 wiorst (2420 km)[1]. W 1913 roku kolej dysponowała 367 parowozami, 2696 wagonami towarowymi i 903 pasażerskimi[1]. Towarzystwo KWŻD dysponowało także 20 statkami, odbywającymi rejsy z Władywostoku[1]. Oprócz samej linii i jej infrastruktury, w tym telegrafu i telefonu, towarzystwo organizowało wzdłuż linii szpitale, szkoły, w tym 20 szkół kolejowych, biblioteki, a także zakłady przemysłowe związane z jej budową (tartaki itp.)[1].

W budowie kolei brali udział polscy inżynierowie, m.in. Stanisław Kierbedź. Na centrum administracyjne Kolei i Wschodniochińskiej Strefy Kolejowej obrano Harbin. Tam też znajdowały się główne warsztaty[1]. Przy budowie zatrudniono wielu Polaków, wcześniej zatrudnionych przy budowie Kolei Transsyberyjskiej, a także zesłańców politycznych z 1863 roku.

Kolej Wschodniochińska odgrywała istotną rolę w zaopatrywaniu rosyjskich wojsk i dowożeniu posiłków podczas wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 roku. Przejeżdżało nią wówczas do 18 par pociągów na dobę[1]. Po pokoju z Portsmouth w 1905, południowa odnoga linii od Kuancheng (ob. dzielnica Changchun) przypadła Japonii i otrzymała nazwę Kolei Południowomandżurskiej[1].

Od 1924 roku Kolej Wschodniochińska była zarządzana wspólnie przez ZSRR i Chiny[1]. W 1929 roku doszło do sowiecko-chińskiego konfliktu o Kolej Wschodniochińską, zakończonego przywróceniem stanu poprzedniego. W 1935 roku kolej została przejęta przez władze Mandżukuo[1]. Po II wojnie światowej kolej była ponownie zarządzana przez ZSRR i Chiny, pod nazwą Chińska Kolej Changchuńska (ros. Kitajska Czanczunskaja Żeleznaja Doroga)[1]. W 1952 roku została ostatecznie przekazana Chińskiej Republice Ludowej[1].

Zobacz też


  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Konariew 1995 ↓, s. 185.

Bibliografia

  • Edward Kajdański, Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898–1998, Warszawa: Książka i Wiedza, 2000.
  • N. Konariew (red.), Żeleznodorożnyj transport. Encykłopedija, Moskwa 1995.