Grupa układu okresowego: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Zmienione porządkowanie grup głównych
Anulowanie wersji 53832873 autora 109.197.188.253, poprawa przek., WP:SK
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 1: Linia 1:
'''Grupa''' (czasem zwana rodziną pierwiastków) jest pionową kolumną w [[Układ okresowy pierwiastków|układzie okresowym]] [[Pierwiastek chemiczny|pierwiastków chemicznych]]. Istnieje 18 grup w standardowym układzie okresowym. Określenie "rodzina" wywodzi się od podobnych właściwości, jakie posiadają pierwiastki wchodzące w skład jednej grupy.
'''Grupa''' (czasem zwana rodziną pierwiastków) jest pionową kolumną w [[Układ okresowy pierwiastków|układzie okresowym pierwiastków chemicznych]]. We współczesnym standardowym układzie okresowym wyróżnia się 18 grup<ref name="PTE">{{Cytuj stronę | url = https://iupac.org/what-we-do/periodic-table-of-elements/ | tytuł = Periodic Table of Elements | data = 2016-11-28 | opublikowany = IUPAC | język = en | data dostępu = 2018-07-01}}</ref>. Określenie "rodzina" wywodzi się od podobnych właściwości, jakie posiadają pierwiastki wchodzące w skład jednej grupy.


Współcześnie podobieństwo chemiczne w obrębie grupy tłumaczy się jednakową lub podobną [[Konfiguracja elektronowa|konfiguracją elektronową]] [[Powłoka elektronowa|powłoki]] [[Elektron walencyjny|walencyjnej]] atomów pierwiastków danej grupy. To właśnie układ najbardziej zewnętrznych elektronów nadaje pierwiastkowi większość cech chemicznych.
Współcześnie podobieństwo chemiczne w obrębie grupy tłumaczy się jednakową lub podobną [[Konfiguracja elektronowa|konfiguracją elektronową]] [[Powłoka elektronowa|powłoki]] [[Elektron walencyjny|walencyjnej]] atomów pierwiastków danej grupy. To właśnie układ najbardziej zewnętrznych elektronów nadaje pierwiastkowi większość cech chemicznych.


Rozpowszechnione są trzy sposoby numerowania grup układu, jedna z użyciem [[Cyfry arabskie|cyfr arabskich]] i dwie z użyciem [[Rzymski system zapisywania liczb|cyfr rzymskich]]. Numeracje rzymskie są obecnie traktowane jak określenia zwyczajowe, tradycyjne i sięgają początków historycznych układu okresowego. Numeracja arabska jest zaś oficjalnie rekomendowana przez [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]].
Rozpowszechnione są trzy sposoby numerowania grup układu, jedna z użyciem [[Cyfry arabskie|liczb arabskich]] i dwie z użyciem [[Rzymski system zapisywania liczb|liczb rzymskich]]. Numeracje rzymskie są obecnie traktowane jak określenia zwyczajowe, tradycyjne i sięgają początków historycznych układu okresowego. Obejmują one 8 grup głównych i 8 grup pobocznych. Numeracja arabska, obejmująca 18 grup, jest zaś oficjalnie rekomendowana przez [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]]{{r|PTE}}. Używanie starszych oznaczeń z użyciem cyfr rzymskich i liter alfabetu może prowadzić do nieporozumień, gdyż funkcjonowały dwie jego wersje. System, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. System [[American Chemical Society|ACS]] rezerwował literę A dla grup głównych, zaś B – dla pobocznych. W obu dawnych systemach dwie grupy nie miały indeksów literowych. Była to grupa VIII, obejmująca pierwiastki z 3 współczesnych grup 8, 9 i 10 i dzieląca się na żelazowce (okres 4: [[żelazo|Fe]], [[kobalt|Co]], [[Nikiel|Ni]]), platynowce lekkie (okres 5: [[Ruten|Ru]], [[rod (pierwiastek)|Rh]], [[Pallad|Pd]]) i platynowce ciężkie (okres 6: [[Osm|Os]], [[Iryd|Ir]], [[Platyna|Pt]]) oraz grupa 0, w skład której wchodziły gazy szlachetne<ref name = "Bielanski 2002">{{Cytuj książkę | nazwisko= Bielański | imię=Adam |autor link = Adam Bielański (chemik)| tytuł= Podstawy chemii nieorganicznej | data=2002| wydanie=5|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13654-5| strony=511–516}}</ref><ref name = "Bielanski 1987">{{Cytuj książkę | nazwisko= Bielański | imię=Adam |autor link = Adam Bielański (chemik)| tytuł= Podstawy chemii nieorganicznej | data=1987 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-06542-7 | strony=295–302}}</ref>.


Używanie starszych oznaczeń z użyciem cyfr rzymskich i [[Litera|liter]] alfabetu może prowadzić do zamieszania. Pierwszy system, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. Drugi system, CAS, rezerwował literę A dla grup głównych, zaś B - dla pobocznych. Obecny standard - oznaczenia cyframi arabskimi, został zaprojektowany w celu usunięcia nieporozumień. Pod publiczną dyskusję poddano go w roku 1985, zaś zatwierdzono w 1990 jako część "The Nomenclature of Inorganic Chemistry".
Obecny standard zawierający 18 grup oznaczonych liczbami arabskimi . Pod publiczną dyskusję poddano go w roku 1985, zaś zatwierdzono w 1990 jako część "The Nomenclature of Inorganic Chemistry".


Oprócz numerycznego, stosuje się także słowne nazewnictwo rodzin pierwiastków. Nazwę tworzy się przez dodanie do nazwy pierwszego (najlżejszego) pierwiastka danej rodziny końcówki ''-owce'', np ''fluorowce'', ''helowce''. Od reguły tej występuje jeden wyjątek - nazwa pierwszej grupy brzmi ''litowce'', a nie ''wodorowce''. Wynika to z bardzo odmiennych właściwości [[Wodór|wodoru]] w stosunku do innych pierwiastków pierwszej grupy. Również określenie ''żelazowce'' może być mylące, bywa bowiem stosowane do określania tzw. [[Triada żelazowców|triady żelazowców]], w skład której wchodzą [[żelazo]], [[kobalt]] i [[nikiel]].
Oprócz numerycznego, stosuje się także słowne nazewnictwo rodzin pierwiastków. Nazwę tworzy się przez dodanie do nazwy pierwszego (najlżejszego) pierwiastka danej rodziny końcówki ''–owce'', np ''fluorowce'', ''helowce''. Od reguły tej występuje jeden wyjątek – nazwa pierwszej grupy brzmi ''litowce'', a nie ''wodorowce''. Wynika to z bardzo odmiennych właściwości [[Wodór|wodoru]] w stosunku do innych pierwiastków pierwszej grupy. Również określenie ''żelazowce'' może być mylące, gdyż obecnie dotyczy grupy 8 (żelazo, ruten, osm, has), a dawniej pojęcie to obejmowało tzw. triadę żelazowców: Fe, Co, Ni.


:'''Zestawinie grup układu okresowego''' (w nawiasach podano dawne oznaczenia, jedno wspólne lub dwa różne – odpowiednio wg standardu IUPAC i ACS):
* Grupa 1 (IA) - [[metale alkaliczne]] ([[wodór]] i litowce)
* Grupa 2 (IIA) - [[metale ziem alkalicznych]] (berylowce)
* Grupa 1 (IA) – [[litowce]] (metale alkaliczne) wraz z [[wodór|wodorem]]
* Grupa 3 (IIIB) - [[skandowce]]
* Grupa 2 (IIA) – [[berylowce]] (metale ziem alkalicznych)
* Grupa 4 (IVB) - [[tytanowce]]
* Grupa 3 (IIIA, IIIB) – [[skandowce]]
* Grupa 5 (VB) - [[wanadowce]]
* Grupa 4 (IVA, IVB) – [[tytanowce]]
* Grupa 6 (VIB) - [[chromowce]]
* Grupa 5 (VA, VB) – [[wanadowce]]
* Grupa 7 (VIIB) - [[manganowce]]
* Grupa 6 (VIA, VIB) – [[chromowce]]
* Grupa 8 (VIIIB) - [[żelazowce]]
* Grupa 7 (VIIA, VIIB) – [[manganowce]]
* Grupa 9 (IXB) - [[kobaltowce]]
* Grupa 8 (VIII) – [[żelazowce]]
* Grupa 10 (XB) - [[niklowce]]
* Grupa 9 (VIII) – [[kobaltowce]]
* Grupa 11 (XIB) - [[miedziowce]]
* Grupa 10 (VIII) – [[niklowce]]
* Grupa 12 (XIIB) - [[cynkowce]]
* Grupa 11 (IB) – [[miedziowce]]
* Grupa 13 (IIIA) - [[borowce (chemia)|borowce]]
* Grupa 12 (IIB) – [[cynkowce]]
* Grupa 14 (IVA) - [[węglowce]]
* Grupa 13 (IIIB, IIIA) – [[borowce (chemia)|borowce]]
* Grupa 15 (VA) - [[azotowce]] (pniktogeny)
* Grupa 14 (IVB, IVA) – [[węglowce]]
* Grupa 16 (VIA) - [[tlenowce]] (chalkogeny)
* Grupa 15 (VB, VA) – [[azotowce]] (pniktogeny)
* Grupa 17 (VIIA) - [[fluorowce]] (chlorowce, halogeny)
* Grupa 16 (VIB, VIA) – [[tlenowce]] (chalkogeny)
* Grupa 18 (0, 0) - [[gazy szlachetne]] (helowce)
* Grupa 17 (VIIB, VIIA) – [[fluorowce]] (halogeny)
* Grupa 18 (0) – [[helowce]] (gazy szlachetne)


Wyróżnia się dwa rodzaje grup:
Wyróżnia się dwa rodzaje grup:
* Grupy główne: grupy 1 i 2 oraz 13 do 18
* Grupy główne: grupy 1 i 2 oraz 13 do 18
* Grupy poboczne: grupy 3 do 12
* Grupy poboczne: grupy 3 do 12

== Przypisy ==
{{Przypisy}}


[[Kategoria:Grupy pierwiastków chemicznych| ]]
[[Kategoria:Grupy pierwiastków chemicznych| ]]

Wersja z 15:11, 1 lip 2018

Grupa (czasem zwana rodziną pierwiastków) jest pionową kolumną w układzie okresowym pierwiastków chemicznych. We współczesnym standardowym układzie okresowym wyróżnia się 18 grup[1]. Określenie "rodzina" wywodzi się od podobnych właściwości, jakie posiadają pierwiastki wchodzące w skład jednej grupy.

Współcześnie podobieństwo chemiczne w obrębie grupy tłumaczy się jednakową lub podobną konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej atomów pierwiastków danej grupy. To właśnie układ najbardziej zewnętrznych elektronów nadaje pierwiastkowi większość cech chemicznych.

Rozpowszechnione są trzy sposoby numerowania grup układu, jedna z użyciem liczb arabskich i dwie z użyciem liczb rzymskich. Numeracje rzymskie są obecnie traktowane jak określenia zwyczajowe, tradycyjne i sięgają początków historycznych układu okresowego. Obejmują one 8 grup głównych i 8 grup pobocznych. Numeracja arabska, obejmująca 18 grup, jest zaś oficjalnie rekomendowana przez IUPAC[1]. Używanie starszych oznaczeń z użyciem cyfr rzymskich i liter alfabetu może prowadzić do nieporozumień, gdyż funkcjonowały dwie jego wersje. System, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. System ACS rezerwował literę A dla grup głównych, zaś B – dla pobocznych. W obu dawnych systemach dwie grupy nie miały indeksów literowych. Była to grupa VIII, obejmująca pierwiastki z 3 współczesnych grup 8, 9 i 10 i dzieląca się na żelazowce (okres 4: Fe, Co, Ni), platynowce lekkie (okres 5: Ru, Rh, Pd) i platynowce ciężkie (okres 6: Os, Ir, Pt) oraz grupa 0, w skład której wchodziły gazy szlachetne[2][3].

Obecny standard zawierający 18 grup oznaczonych liczbami arabskimi . Pod publiczną dyskusję poddano go w roku 1985, zaś zatwierdzono w 1990 jako część "The Nomenclature of Inorganic Chemistry".

Oprócz numerycznego, stosuje się także słowne nazewnictwo rodzin pierwiastków. Nazwę tworzy się przez dodanie do nazwy pierwszego (najlżejszego) pierwiastka danej rodziny końcówki –owce, np fluorowce, helowce. Od reguły tej występuje jeden wyjątek – nazwa pierwszej grupy brzmi litowce, a nie wodorowce. Wynika to z bardzo odmiennych właściwości wodoru w stosunku do innych pierwiastków pierwszej grupy. Również określenie żelazowce może być mylące, gdyż obecnie dotyczy grupy 8 (żelazo, ruten, osm, has), a dawniej pojęcie to obejmowało tzw. triadę żelazowców: Fe, Co, Ni.

Zestawinie grup układu okresowego (w nawiasach podano dawne oznaczenia, jedno wspólne lub dwa różne – odpowiednio wg standardu IUPAC i ACS):

Wyróżnia się dwa rodzaje grup:

  • Grupy główne: grupy 1 i 2 oraz 13 do 18
  • Grupy poboczne: grupy 3 do 12

Przypisy

  1. ↑ a b Periodic Table of Elements. IUPAC, 2016-11-28. [dostęp 2018-07-01]. (ang.).
  2. ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 511–516. ISBN 83-01-13654-5.
  3. ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1987, s. 295–302. ISBN 83-01-06542-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grupa_układu_okresowego&oldid=53836835”