Roald Dahl

Roald Dahl

Roald Dahl (1954)
Data i miejsce urodzenia	13 września 1916 Llandaff
Data i miejsce śmierci	23 listopada 1990 Oksford
Narodowość	norweska
Język	angielski
Dziedzina sztuki	powieść, opowiadanie, scenariusz
Muzeum artysty	Roald Dahl Museum and Story Centre w Great Missenden
Ważne dzieła
Wuj Oswald Matylda Charlie i fabryka czekolady Wielkomilud
Nagrody
Nagrody im. Edgara Allana Poe: 1954 Someone Like You, 1960 The Landlady, 1980 Skin
Strona internetowa

Roald Dahl (ur. 13 września 1916 w Llandaff, zm. 23 listopada 1990 w Oksfordzie) – brytyjski pisarz, scenarzysta i publicysta pochodzenia norweskiego, uchodził za ekscentryka.

Życiorys

Na świat przyszedł w rodzinie norweskich imigrantów mieszkających na terenie Walii. Gdy miał trzy lata zmarł jego ojciec załamany śmiercią córki. To wydarzenie miało duży wpływ na Dahla – wielu bohaterów jego książek było sierotami.

Ukończył w 1933 r. szkołę średnią, lecz zamiast college’u wybrał pracę w Shell Oil Company. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Royal Air Force (RAF) i trafił na front afrykański. Karierę pilota zakończył dość szybko – został zestrzelony nad Pustynią Libijską i spędził kilkanaście tygodni w szpitalu.

W 1942 przeniósł się do Waszyngtonu, gdzie został attaché wojskowym (lotniczym). Był brytyjskim szpiegiem, który uwodził bogate Amerykanki, i pisał propagandowe teksty. Szybko dał się poznać jako ekscentryk i miłośnik wystawnych balów.

W czasie pobytu w Waszyngtonie poznał C.S. Forestera, który zachęcił go do pisania. Sławę zdobył jako pisarz. Wydał dwie autobiografie, dwie powieści dla dorosłych i kilkanaście książek dla dzieci. Te najsłynniejsze to Charlie i fabryka czekolady, Wiedźmy, Matylda, The BFG (wydana w Polsce pod 3 różnymi tytułami), Czarodziejski palec, Charlie i wielka szklana winda, Danny mistrz świata, Fleje, Uki włóż i Fantastyczny pan Lis. W dwóch książkach (Boy oraz Charlie i fabryka czekolady) opisał swoje dzieciństwo. W Boyu przedstawił niezbyt dobry dla dzieci system edukacji. Natomiast do napisania Charliego i fabryki czekolady zainspirowała go wizyta delegacji fabryki czekolady w szkole oraz próby smakowe wyrobów czekoladowych, których uczestnikami byli uczniowie.

Dahl dorabiał pisząc teksty dla Hollywood. Stworzył wiele scenariuszy filmowych, m.in. do serialu Alfred Hitchcock przedstawia (1955) oraz obrazu z Jamesem Bondem – Żyje się tylko dwa razy.

Był dwukrotnie żonaty – z aktorką Patricią Neal (od 1953 do 1983) i Felicity Ann d’Abreu Crosland (od 1983 do 1990). Felicity przyczyniła się do późniejszej ekranizacji powieści Dahla.

Zmarł na białaczkę w 1990 w Oksfordzie. Został skremowany z ulubionymi rekwizytami – whisky, ołówkami, czekoladą i piłą tarczową.

Twórczość

Książki dla dzieci

• 1943 The Gremlins
• 1961 James and the Giant Peach – wyd. pol.:
  • Jakubek i brzoskwinia olbrzymka, tłum. Ludwik Jerzy Kern, Nasza Księgarnia, 1982;
  • Kuba i ogromna brzoskwinia, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2008;
  • James i ogromna brzoskwinia, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2016
• 1964 Charlie and the Chocolate Factory – wyd. pol.:
  • Karol i fabryka czekolady, tłum. Tomasz Wyżyński, VIK, 1998
  • Charlie i fabryka czekolady, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
  • Charlie i fabryka czekolady, tłum. Magdalena Heydel, Znak emotikon, 2015
• 1966 The Magic Finger – wyd. pol. Czarodziejski palec, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003 lub opowiadanie Magiczny palec w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
• 1970 Fantastic Mr Fox – wyd. pol. Wspaniały pan Lis, Zysk i S-ka, 2003
• 1972 Charlie and the Great Glass Elevator – wyd. pol. Karol i wielka szklana winda, tłum. Maria Zborowska, Władysław J. Wojciechowski, VIK, 1999 lub Charlie i wielka szklana winda, tłum. Magdalena Heydel, Znak emotikon, 2015
• 1975 Danny, the Champion of the World – wyd. pol. Danny mistrz świata, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005 lub Danny mistrz świata, tłum. Katarzyna Kopczyńska-Rojek, Znak emotikon, 2016
• 1978 The Enormous Crocodile – wyd. pol. Krokodyl olbrzymi, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2004 lub opowiadanie Przeogromny Krokodyl w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
• 1980 The Twits – wyd. pol. Państwo Głuptakowie, Zysk i S-ka, 2005
• 1981 George’s Marvellous Medicine – wyd. pol. Magiczne lekarstwo George’a, tłum. Jerzy Łoziński, GiG, 1991 lub Cudowne lekarstwo George’a, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
• 1982 The BFG – wyd. pol.:
  • Wielkomilud, tłum. Michał Kłobukowski, GIG, Warszawa 1991;
  • BFO, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, Poznań 2003;
  • BFG, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2016
• 1983 The Witches – wyd. pol.:
  • Czarownice, tłum. Tomasz Wyżyński, Prima, 1997;
  • Wiedźmy, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003;
  • Wiedźmy, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2017
• 1985 The Giraffe and the Pelly and Me – wyd. pol. Żyrafa, Peli oraz ja, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005 lub opowiadanie Żyrafa, Peliś i ja w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
• 1988 Matilda – wyd. pol. Matylda, Zysk i S-ka, 2002
• 1989 Esio Trot – wyd. pol. Uki włóż, Zysk i S-ka, 2005
• 1990 The Vicar of Nibbleswicke
• 1991 The Minpins

Poezja dla dzieci

• 1982 Revolting Rhymes
• 1984 Dirty Beasts
• 1989 Rhyme Stew

Powieści dla dorosłych

• 1948 Sometime Never: A Fable for Supermen
• 1979 My Uncle Oswald – wyd. pol. Wuj Oswald, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989

Zbiory opowiadań

• 1946 Over To You: Ten Stories of Flyers and Flying
• 1953 Someone Like You
• 1953 Lamb to the Slaughter
• 1960 Kiss Kiss
• 1969 Twenty-Nine Kisses from Roald Dahl
• 1974 Switch Bitch – wyd. pol. Cuda i dziwki, tłum. Andrzej Grabowski, GiG, 1990
• 1977 The Wonderful Story of Henry Sugar and Six More – wyd. pol. Zdumiewająca historia Henry’ego Sugara, Zysk i S-ka, 2008
• 1978 The Best of Roald Dahl
• 1979 Tales of the Unexpected – wyd. pol. Niespodzianki, Książka i Wiedza, 1984
• 1980 More Tales of the Unexpected
• 1983 Roald Dahl’s Book of Ghost Stories
• 1986 The Roald Dahl Omnibus
• 1986 Two Fables
• 1989 Ah, Sweet Mystery of Life: The Country Stories of Roald Dahl
• 1991 The Collected Short Stories of Dahl
• 1997 The Roald Dahl Treasury
• 1997 The Great Automatic Grammatizator
• 2000 Skin And Other Stories
• 2006 Roald Dahl: Collected Stories

Antologie

• wyd. pol. Alfred Hitchcock przedstawia, Iskry, 1971 – zawiera opowiadanie pt. „Licytacja”
• wyd. pol. Tchnienie grozy, Wydawnictwo Poznańskie, 1974 – zawiera opowiadanie pt. „Człowiek z południa”
• 1994 Playboy Stories – wyd. pol. Playboy: Opowiadania, Rebis, 1995 – zawiera opowiadanie pt. „Wspaniały syn”
• 1997 The Flying Sorcerers: More Comic Tales of Fantasy – wyd. pol. Czarujące obiekty latające, Prószyński i S-ka, 2008 – zawiera opowiadanie pt. „O cudowna tajemnico życia!”
• 1998 SCARY!: Stories That Will Make You SCREAM! – wyd. pol. Tygrys tu, tygrys tam..., Amber, 2003 – zawiera opowiadanie pt. „Proszek plamisty”

Sztuki teatralne

• 1955 The Honeys

Książki nie fikcjonalne

• 1946 The Mildenhall Treasure
• 1984 Boy – Tales of Childhood
• 1986 Going Solo
• 1988 Measles, a Dangerous Illness
• 1991 Memories with Food at Gipsy House
• 1991 Roald Dahl’s Guide to Railway Safety
• 1993 My Year
• 1994 Roald Dahl’s Revolting Recipes
• 2001 Roald Dahl’s Even More Revolting Recipes

Bibliografia

• „The Telegraph” – Roald Dahl’s Darkest Hour (ang.)

Linki zewnętrzne

• Roald Dahl w bazie IMDb (ang.)
• Roald Dahl w bazie Filmweb