Prehabilitacja: Różnice pomiędzy wersjami

'''Prehabilitacja''' – szerokie pojęcie oznaczające wcześniejsze przygotowanie organizmu do ciężkiego wysiłku, związanego z dużym obciążeniem fizycznym i energetycznym. To działanie [[Profilaktyka zdrowotna|profilaktyczne]], mające na celu stworzenie rezerwy czynnościowej i/lub metabolicznej celem lepszej tolerancji spodziewanego wysiłku i obciążenia. W ostatnich latach pojęcie to staje się coraz bardziej popularne w [[Medycyna|medycynie]] i oznacza optymalne, wielokierunkowe przygotowanie [[Pacjent|pacjentapacjent]]a do leczenia, najczęściej operacyjnego dla poprawy jego stanu ogólnego dla lepszego przebiegu pooperacyjnego. Działanie takie ma na celu zmniejszenie ryzyka [[Powikłanie|powikłań]], skrócenie czasu [[Hospitalizacja|hospitalizacji]], osiągnięcia w jak najkrótszym czasie jak najwyższej jakości życia<ref>www.prehabilitacja.pl.</ref>.

Prehabilitacja to działanie kompleksowe, obejmujące trzy podstawowe elementy:<ref>Carli F, Gillis C, Scheede-Bergdahl C: Promoting a culture of prehabilitation for the surgical cancer patient. Acta Oncol. 2017 Feb;56(2):128-133. doi: 10.1080/0284186X.2016.1266081. Epub 2017 Jan 9.</ref>:

=== przygotowaniePrzygotowanie żywieniowe ===

stosowanieStosowanie odpowiednio dobranej [[Dieta|diety]], w tym preparatów żywieniowych]] i [[Suplement diety|suplementów]], celem wyrównania niedoborów żywieniowych, zwłaszcza u pacjentów [[Niedożywienie|niedożywionych]] i [[Wyniszczenie|wyniszczonych]]<ref>Gillis C, Wischmeyer PE: Pre-operative nutrition and the elective surgical patient: why, how and what? Anaesthesia. 2019 Jan;74 Suppl 1:27-35. doi: 10.1111/anae.14506.</ref> Działanie takie jest również uzasadnione u osób bez cech niedożywienia i polega na stosowaniu żywienia immunomodulującego, na przykład u pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym w obrębie [[Przewód pokarmowy|przewodu pokarmowego]]<ref>Adiamah A, Skořepa P, Weimann A, Lobo DN: The Impact of Preoperative Immune Modulating Nutrition on Outcomes in Patients Undergoing Surgery for Gastrointestinal Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis. Ann Surg. 2019 Aug;270(2):247-256. doi: 10.1097/SLA.0000000000003256.</ref>

=== ćwiczeniaĆwiczenia fizyczne ===

mająceĆwiczenia mają na celu poprawę [[Wydolność fizyczna|wydolności fizycznej]], ale tez opanowanie podstawowych elementów usprawniania po zabiegu, jak odpowiedni tor oddechowy czy wstawanie z łóżka. Ten element jest bardzo istotny u pacjentów poddawanych zabiegom ortopedycznym, torakochirurgicznym czy rozległych zabiegów brzusznych<ref>Gonçalves CG, Groth AK: Prehabilitation: how to prepare our patients for elective major abdominal surgeries? Rev Col Bras Cir. 2019 Nov 25;46(5):e20192267. doi: 10.1590/0100-6991e-20192267. eCollection 2019.</ref>

=== wsparcieWsparcie [[Psychologia|psychologiczne]] ===

jegoJego główną rolą jest ograniczenie lęku pacjenta, co nie tylko poprawia jego komfort, ale jest też wymiernym elementem ułatwiającym przeprowadzenie samego zabiegu operacyjnego, jak również zmniejszenie ryzyka powikłań pooperacyjnych<ref>Levett DZH, Grimmett C: Psychological factors, prehabilitation and surgical outcomes: evidence and future directions. Anaesthesia. 2019 Jan;74 Suppl 1:36-42. doi: 10.1111/anae.14507.</ref>

=== rezygnacjaRezygnacja z [[Nałóg|nałogów]] ===

bardzoBardzo istotna jest również rezygnacja z nałogów, szczególnie palenia [[Papieros|papierosówpapieros]]ów, które stanowią jeden z najistotniejszych czynników ryzyka powikłań pooperacyjnych, zarówno bezpośrednich ([[Zapalenie płuc|zapalenie płuc]], zakażenie miejsca operowanego), jak i pośrednich (dłuższe pobyty szpitalne, większe ryzyko nieszczelności zespoleń w obrębie przewodu pokarmowego). Pacjenci przed zabiegiem, zwłaszcza planowym, powinni być dokładnie poinstruowani o konieczności zaprzestania palenia i otrzymać odpowiednie wsparcie<ref>Varga JT: Smoking and pulmonary complications: respiratory prehabilitation. J Thorac Dis. 2019 Apr;11(Suppl 5):S639-S644. doi: 10.21037/jtd.2018.12.11.</ref>

Prehabilitacja w krajach Europy Zachodniej i w Ameryce Północnej (i wybranych innych krajach o wysokim poziomie opieki zdrowotnej, jak Tajwan czy Japonia) jest stosowana coraz powszechniej przez oddziały o specjalnościach zabiegowych. Od roku 2018 działa Międzynarodowe Towarzystwo Prehabilitacji (International Prehabilitation Society<ref>{{Cytuj | url=https://prehabsociety.com/communication/ | tytuł=Communication – International Prehabilitation Society<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=prehabsociety.com | język=en | data dostępu=2020-02-09}}</ref>) zajmujące się edukacją w zakresie prehabilitacji, badaniami naukowymi i wypracowaniem optymalnych standardów. Co roku odbywają się światowe konferencje poświęcone prehabilitacji, dotychczasowe miały miejsce w roku 2017 Montréal, Kanada, 2018 Eindhoven, Niderlandy, 2019 London, Wielka Brytania, kolejna konferencja planowana jest w roku 2020 w Barcelonie, Hiszpania. Wiele szpitali posiada własne programy prehabilitacyjne, pozwalajaće pacjentowi na przygotowanie przed zabiegiem w miejscu i asyście personelu, w którym czeka go zabieg. Przykładem może być program prehabilitacyjny Kliniki w Cleveland (Cleveland Clinic)<ref>{{Cytuj | url=https://www.martinhealth.org/what-is-prehabilitation | tytuł=What is prehabilitation?<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.martinhealth.org | język=en | data dostępu=2020-02-09}}</ref>, czy holenderski program fit4surgery<ref>{{Cytuj | url=http://www.fit4surgery.nl/ | tytuł=Fit4Surgery on Strikingly<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.fit4surgery.nl | data dostępu=2020-02-09}}</ref> (w wolnym tłumaczeniu "zdrowy„zdrowy i gotowy do leczenia chirurgicznego"chirurgicznego”) przygotowany przez profesora Gerrita Slootera, jednego z pionierów prehabilitacji.

Pojęcie prehabilitacji w Polsce jest wciąż bardzo mało popularne. Brak jest praktycznie kompleksowej opieki przedoperacyjnej, nie ma w tym zakresie ani odpowiednich programów czy poradni ani wystarczającej świadomości zarówno wśród pacjentów, jak i personelu medycznego. Istniejące zalecenia dotyczące przygotowania do zabiegu operacyjnego dotyczą przede wszystkim postępowania żywieniowego<ref>Kłęk ST, Jarosz J, Jassem J, Kapała A, Krawczyk J, Krzakowski M, Misiak M, Szczepanek K: Polskie Rekomendacje Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego w Onkologii —– część II: żywienie drogą przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe). Onkologia w Praktyce Klinicznej 2013, tom 9, nr 6, 209–215.</ref>. Elementy przygotowania prehabilitacyjnego, takie jak poprawa stanu ogólnego pacjenta przed zabiegiem, immunomodulacja czy profilaktyka wczesna zakażenia miejsca operowanego omawiane były na konferencjach organizowanych przez Polskie Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (<ref>{{Cytuj | url=https://polspen.pl/ | tytuł=Strona Główna -– Polspen<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=polspen.pl | język=pl | data dostępu=2020-02-09}}</ref>), Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego (<ref>{{Cytuj | url=http://xn--ptk-42a.pl/ | tytuł=Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=xn--ptk-42a.pl | język=pl | data dostępu=2020-02-09}}</ref>) czy na serii konferencji poświęconych Terapii Podciśnieniowej Ran (<ref>{{Cytuj | url=https://www.termedia.pl/Konferencja-Terapia-Podcisnieniowa-Przekraczamy-Granice-Intro,1137,8127.html | tytuł=Terapia Podciśnieniowa -– Przekraczamy Granice -– Intro<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.termedia.pl | data dostępu=2020-02-09}}</ref>). W opracowaniu dotyczącym kompleksowej opieki okołooperacyjnej według protokołu ERAS u chorych poddanych chirurgicznemu leczeniu otyłości z roku 2015<ref>{{Cytuj | url=https://www.mp.pl/eras/wytyczne/115494,protokol-kompleksowej-opieki-okolooperacyjnej-dla-poprawy-wynikow-leczenia-zastosowanie-eras-w-chirurgii-bariatrycznej | tytuł=Protokół kompleksowej opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia. Zastosowanie ERAS w chirurgii bariatrycznej -– Wytyczne -– Medycyna Praktyczna -– ERAS<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.mp.pl | język=pl | data dostępu=2020-02-09}}</ref> obecne były ważne elementy prehabilitacji, jak: przedoperacyjne konsultacje i informacja dla chorego, zaprzestanie palenia [[Tytoń|tytoniu]] na minimum 6 tygodni przed operacją, zaprzestanie spożywania [[Alkohol|alkoholualkohol]]u, przedoperacyjne zwiększenie aktywności fizycznej chorego, brak przedłużonego głodzenia przed operacją poprzez podanie wysokowęglowodanowego napoju na 2 godziny przed planowaną interwencją chirurgiczną. W Polsce jedne z pierwszych działań prehabilitacyjnych rozpoczęto w 2018 roku w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w [[Trójmiasto|Trójmieście]]<ref>{{Cytuj | url=https://zdrowie.trojmiasto.pl/Jak-sie-przygotowac-do-operacji-n128499.html | tytuł=Jak się przygotować do operacji?<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=zdrowie.trojmiasto.pl | język=pl | data dostępu=2020-02-09}}</ref>. W roku 2020 uruchomiony został w Klinice Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej [[Uniwersytet Medyczny w Poznaniu|Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu]] (Kierownik Kliniki Prof. dr hab. n. med. Tomasz Banasiewicz) kompleksowy projekt prehabilitacji, mający na celu opracowanie odpowiednich standardów i umożliwienie pacjentom skorzystania z odpowiedniego przygotowania do zabiegu operacyjnego. [[Klinika]] posiada wieloletnie doświadczenie w poradnictwie przedoperacyjnym, na przykład dla pacjentów u których planowane jest wyłonienie stomii czy dla pacjentów z dziedzicznymi chorobami dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Projekt powstaje we współpracy z Fundacją Medigent, założeniem projektu jest stworzenie interaktywnej platformy (www.prehabilitacja.pl) ułatwiającej indywidualne przygotowanie do zabiegu operacyjnego, docelowo zaś stworzenie sieci poradni pozwalających na jak najlepsze przygotowanie się do zabiegu operacyjnego.